آذر ۱۷, ۱۴۰۳ ۶:۲۳ بعد از ظهر
انواع مهاجرت‌ها در ناحیه‌ی آسیا و اقیانوسیه
انواع مهاجرت‌ها در ناحیه‌ی آسیا و اقیانوسیه
پیمان حقیقت طلب
نیروی کار موقت
طبق آخرین آمارهای تثبیت‌شده در انتهای سال 2013[1] حدود 150 میلیون نفر مهاجر در سطح جهان تولید اقتصادی داشتند. بیش از نیمی از این جمعیت مرد بودند (حدود 84 میلیون نفر) و 66 میلیون نفر هم زن بودند. منطقه‌ی آسیا و اقیانوسیه میزبان 17.2 درصد از نیروی کار مهاجر در سراسر جهان بود. در سال 2013 حدود 25 میلیون و 800 هزار نیروی کار مهاجر در سطح آسیا مشغول به کار بودند. در این بین امارات متحده‌ی عربی بالاترین نسبت نیروی کار مهاجر به کل نیروی کار را داشت.[2]
Keith Griffin در مقاله‌ای[3] به دلایل جذابیت مهاجرت از نوع نیروی کار در سطح جهان پرداخته است. او 9 دلیل را برای رواج مهاجرت نیروی کار در سطح جهان برشمرده:
- افزایش تولید ناخالص داخلی در کشورهای ثروتمند مقصد.
- هم در کشورهای فقیر و هم در کشورهای ثروتمند بازدهی و کارایی استفاده از منابع جهان افزایش می‌یابد.
- عرضه‌ی کارآفرینی و تجدید نیرو در کشورهای اروپای غربی و ژاپن و کمک به رشد پایدار در آمریکای شمالی
- تقویت خلق کسب‌وکارهای کوچک در سطح جهان
- افزایش پس‌انداز، سرمایه‌گذاری و تشکیل سرمایه‌ی انسانی در کشورهای ثروتمند
- شتاب بخشیدن به نوآوری در سطح جهان
- افزایش جریان‌های وجوه مالی به کشورهای فقیر
- شتاب بخشیدن به رشد درآمد سرانه در هر دو گروه کشورهای فرستنده و پذیرنده‌ی مهاجران
- از بین بردن مشکلات ناشی از پیر شدن جمعیت در کشورهای ثروتمند با ورود نیروهای تازه‌نفس مهاجر
مهاجرت نیروی کار موقت اصلی‌ترین روند مهاجرت در منطقه‌ی آسیا و اقیانوسیه است. اکثر نیروهای مهاجر از نوع موقت و افرادی با مهارت پایین هستند. نیروهای مهاجر اغلب در جوامع مقصد به کارهایی مشغول می‌شوند که برای بومیان جذابیتی ندارد. کارهای سطح پایینی که به مهارت‌های خاصی نیاز ندارند. اشتغال نیروی کار مهاجر موقت اغلب توسط دولت‌ها قانون‌گذاری می‌شود و قوانین توسط بخش خصوصی و آژانس‌های کاریابی اجرا می‌شود.
بعضی از بخش‌های اصلی که کارگران مهاجر را استخدام می‌کنند به‌شدت مردانه‌اند. مثل صنعت ساخت‌وساز؛ اما بااین‌حال زنان نسبت قابل‌توجهی از کارگران مهاجر موقت در آسیا و اقیانوسیه را شکل می‌دهند. به‌خصوص در بخش‌هایی چون کارهای خدماتی و درمانی بهداشتی و کارهای خانگی نسبت‌های بالایی از نیروی کار مهاجر متعلق به زنان مهاجر است.
نکته‌ی کلیدی در مورد مهاجرت نیروی کار موقت در منطقه‌ی آسیا و اقیانوسیه این است که اکثر کشورهای مقصد اجازه‌ی تشکیل خانواده را به این نوع از مهاجران نمی‌دهند. در کشورهای عرب حوزه‌ی خلیج‌فارس تمامی قراردادهای کاری با مهاجران از نوع موقت و مدت‌دار است. در بعضی از کشورها مثل کره‌ی جنوبی مجموعه‌ی سال‌های کار کردن را هم محدود می‌کنند. با این کار مسائل مربوط به ادغام طولانی‌مدت کارگران مهاجر در کشورهای مقصد در سیاست‌گذاری‌های این کشورها در نظر گرفته نمی‌شود.
جدول زیر آمار مربوط به مهاجرت نیروی کار در برخی از کشورهای آسیا و اقیانوسیه در سال‌های 2007 تا 2013 را نشان میدهد. مشاهده می‌شود که بین سال‌های 2010 تا 2013 در هرسال از کشور فیلیپین حدود 1 میلیون 800 هزار نیروی کار مهاجرت کرده‌اند. از کشورهای بنگلادش، هند، اندونزی، نپال و پاکستان نیز سالانه حدود نیم میلیون نیروی کار مرزهای این کشورها را به قصد کار کردن ترک کرده‌اند. تایلند، سریلانکا و ویتنام نیز در هرسال 100 هزار نیروی کار مهاجر داشته‌اند.
جدول 3-تعداد افراد مهاجرت کرده از برخی کشورهای ناحیه آسیا و اقیانوسیه در سال‌های 2007 تا 2013
این جریان‌ها به‌شدت تحت تأثیر شرایط اقتصادی در کشورهای مقصد هم هستند.
در سال‌های 2009 و 2010 در تعداد مهاجران خروجی از بنگلادش، هند، اندونزی و پاکستان کاهش شدیدی اتفاق افتاد. این کاهش بازتابی از رکود اقتصادی کشورهای عرب حوزه‌ی خلیج‌فارس در این سال‌ها بود. کشورهایی که مقصد اصلی کارگران مهاجر بنگلادشی، هندی، اندونزیایی و پاکستانی هستند. بنگلادش با شدت بیشتری تحت تأثیر رکود اقتصادی قرار گرفت. در سال 2009 خروج مهاجران از این کشور 54 درصد کمتر از سال 2008 بود. در سال 2010 این مقدار 45 درصد سال 2008 رسید.
برخی کشورها همچون فیلیپین، تایلند و سریلانکا برای مقابله با رکود اقتصادی در زمینه‌ی فرستادن نیروی کار توانستند اقداماتی را انجام دهند و کمتر تحت تأثیر قرار گرفتند. اقداماتی همچون شناسایی فرصت‌های شغلی برای نیروی کارشان، متنوع کردن کشورهای مقصد و افزایش نسبت کارگران ماهر برای این که تقاضای نیروی کار همچنان بالا باقی بماند.
کشورهای مبدأ نیروی کار مهاجر در آسیا و اقیانوسیه از منظر نسبت زنان خیلی متفاوت‌اند.
کشورهای جنوب و جنوب غرب آسیا به طور کلی مهاجرت زنان را محدود می‌کنند. به همین دلیل در آمارهای رسمی مهاجرت از این کشورها زن‌ها درصدهای پایینی را به خود اختصاص داده‌اند.
در کشوری مثل بنگلادش کاهش محدودیت برای مهاجرت زنان، سهم زنان از مهاجران در این کشور را از 2.3 درصد در سال 2007 به 13.8 در سال 2013 رساند. افزایشی که حتی بحران اقتصاد جهانی هم بر آن تأثیری نگذاشت. از سوی دیگر کشور سریلانکا به طور سنتی محدودیتی برای مهاجرت زنان اعمال نمی‌کند؛ اما طی چند سال گذشته برای مهاجرت مادران با فرزندان کوچک محدودیت گذاشته. محدودیتی که باعث شده جریان‌های مهاجرت برای انجام کارهای خانگی در خارج از مرزهای این کشور کاهش پیدا کند. در سال 2012 نسبت کارگران مهاجر زن خروجی از سریلانکا 49 درصد از کل مهاجران بود. رقمی که در سال 2007 برابر با 53 درصد از کل مهاجران بود. روند مشابهی در کاهش نسبت زنان مهاجر طی این سال‌ها در اندونزی اتفاق افتاد؛ اما در مورد اندونزی همچنان نسبت بالایی مهاجران این کشور زنان هستند.
از منظر سطح مهارت کارگران مهاجر، کشورهای مبدأ تفاوت‌های بسیاری دارند.
در بعضی کشورها همچون فیلیپین و بنگلادش نسبت قابل‌توجهی از کارگرانی که مهاجرت می‌کنند ماهر و آموزش‌دیده هستند. تفاوت سطح مهارت در مهاجران مرد و زن یک کشور نیز بسیار متفاوت است. به عنوان مثال در بین مهاجران مرد سری‌لانکایی 58 درصد از آن‌ها ماهر و آموزش‌دیده‌اند. درحالی‌که 86 درصد از مهاجران زن سری‌لانکایی کم مهارت هستند و بعدها به کارهای خانگی مشغول می‌شوند. 7 درصد از مهاجران زن این کشور اصلاً مهارتی ندارند. در مقابل کشور فیلیپین را داریم که بیشتر مهاجران زن ماهرند. چرا که اکثریت نیروهای مهاجر فیلیپین را پرستارهای آموزش‌دیده تشکیل می‌دهند و اکثر پرستارها هم زن هستند.
جدول 4- تعداد افراد مهاجرت کرده از کشور فیلیپین در سال 2013 بر اساس دسته بندی شغلی که به خاطر آن مهاجرت کرده‌اند.
جدول 5- تعداد افراد مهاجرت کرده از کشور بنگلادش در سال 2013 بر اساس دسته بندی شغلی که به خاطر آن مهاجرت کرده‌اند.
جدول 6- تعداد افراد مهاجرت کرده از کشور سری لانکا در سال 2013 بر اساس دسته بندی نوع شغلی که به خاطر آن مهاجرت کرده‌اند.
تقاضا برای نیروی کار در خاورمیانه محرک اصلی اکثر مهاجران جنوب شرق، جنوب و جنوب غرب آسیا است.
بیش از 95 درصد از کارگران مهاجر هندی، پاکستانی و سری‌لانکایی به غرب آسیا می‌روند. دو سوم از کارگران مهاجر بنگلادشی و فیلیپینی نیز راهی غرب آسیا می‌شوند. خروجی‌ها به‌سوی جنوب و غرب آسیا 58 درصد کل مهاجرت‌ها در نپال و 48 درصد از کل مهاجرت‌ها در اندونزی را شکل میدهد.
جدول 7- تعداد نیروهای کار مهاجر خارج شده از برخی کشورها بر اساس ناحیه‌ی کشور مقصدشان در آسیا
در مجموع مهاجرت نیروی کار به‌خصوص از نوع موقتی اصلی‌ترین روند مهاجرت در ناحیه‌ی آسیا و اقیانوسیه است و روندهای بیان‌شده در این نوع از مهاجرت اکوسیستم مهاجرت نیروی کار در قارهی آسیا را شکل داده است.
پناهندگان و پناهجویان
بر اساس کنوانسیون سال 1951 سازمان ملل متحد فردی که به دلایل نژادی، مذهبی، ملیتی، عضویت در یک گروه اجتماعی خاص یا داشتن عقاید سیاسی خاص مجبور بشود که از وطن خودش به کشوری دیگر مهاجرت کند و نتواند به کشور خودش برگردد و یا به دلایل ذکرشده هیچ انگیزه‌ای برای بازگشت به وطنش نداشته باشد، پناهنده نامیده می‌شود. این سازمان افرادی را که در جست‌وجوی تأمین امنیت بین‌المللی و شرایط پناهندگی هستند ولی هنوز شناسایی نشده‌اند و هویت فردی مشخص در یک کشور مشخص ندارند پناهجو می‌نامد.
دو نمودار زیر کشورهای مبدأ و مقصد پناهندگان در سطح جهان را نشان می‌دهند.[1]
همان‌طور که مشاهده می‌شود در سطح جهان بزرگ‌ترین مبدأ پناهندگان سوریه و افغانستان است و در بین کشورهای پذیرنده‌ی پناهندگان نیز کشورهای آسیایی ترکیه، پاکستان، لبنان، ایران و اردن بزرگ‌ترین مقاصد پناهندگی جهان هستند.
شکل 2 – کشورهای مبدأ پدیدهی پناهندگی در جهان به ترتیب تعداد پناهندگان
شکل 3 – کشورهای پذیرنده‌ی پناهندگان بر اساس تعداد پناهنده‌ای که اسکان داده‌اند.
در سال 2016 منطقه‌ی آسیا و اقیانوسیه میزبان 6,8 میلیون نفر پناهنده و 1,5 میلیون فرد بدون تابعیت بود. کشورهای ناحیه‌ی آسیا و اقیانوسیه بنا به سنت خود پناهجویان و پناهندگان را می‌پذیرند و منع آن‌چنانی همچون کشورهای اروپایی برای آن‌ها قائل نمی‌شوند؛ اما فقط 20 کشور از 45 کشور این ناحیه به حداقل شرایط ذکرشده در کنوانسیون مربوط به امور پناهندگان 1951 سازمان ملل متحد[2] در رابطه با وضعیت پناهندگان دست یافته‌اند.
اکثریت جمعیت پناهندگان در ناحیه‌ی آسیا و اقیانوسیه متعلق به سوریه، افغانستان و میانمار است.
سازمان ملل در سال 2016 حدود 13,5 میلیون نفر سوری را نیازمند کمک‌های بشردوستانه تشخیص داد. از این میان 6 میلیون نفرشان در داخل مرزهای سوریه آواره شده بودند و 5 میلیون نفرشان به سایر کشورها پناهنده شده بودند. ترکیه با پذیرش 2,5 میلیون پناهنده بزرگ‌ترین میزبان آوارگان سوری است. حدود 2 میلیون پناهنده‌ی سوری در کشورهای لبنان، اردن، عراق و مصر ساکن شده‌اند. نمودار زیر روند افزایش پناهندگان سوری از سال 2013 را نشان میدهد:[3]
شکل 4 – روند افزایش پناهندگان سوری ثبت‌شده توسط کمیساریای عالی امور پناهندگان سازمان ملل (UNHCR)
در سال 2015 افغانستان بعد از سوریه بزرگ‌ترین کشور فرستنده‌ی پناهنده در جهان بود. مطابق با آمارهای کمیساریای عالی امور پناهندگان سازمان ملل (UNHCR) جمعیت پناهندگان افغان برابر با 2,6 میلیون نفر بود. در حالی که مقصد پناهندگان افغان بازه‌ای شامل 70 کشور جهان را شامل می‌شود، اما 95 درصد آن‌ها به ایران و پاکستان رفته‌اند. دو کشور ایران و پاکستان بیش از سه دهه است که میزبان پناهندگان افغان هستند.
تغییرات سیاسی مثبت در اوایل سال 2015 امیدها برای افزایش ثبات و امنیت و یافتن راه‌حلی برای بازگشت پناهندگان افغان به کشورشان را افزایش داد. در این سال جلسات مثبتی هم بین دولت‌های سه کشور افغانستان، ایران و پاکستان با هماهنگی کمیساریای عالی امور پناهندگان سازمان ملل (UNHCR) برگزار شد؛ اما در اواخر سال 2015 شرایط امنیتی افغانستان رو به وخامت گذاشت و سطح خشونت در این کشور فزونی یافت که باعث مهاجرت بسیاری از افراد در داخل این کشور شد. از میان این افراد حدود 190,000 نفر افغانستانی به سایر نقاط جهان به خصوص کشورهای قارهی اروپا پناهجو شدند. بعد از سوریه، افغانستان دومین گروه بزرگ از پناهجویان به کشورهای صنعتی جهان را شکل داده و تقریباً یک چهارم آن‌ها جدا از خانواده و فرزندان خود هستند.
اختلافات قومی در میانمار نیز موج عظیمی از پناهندگی را موجب شده است. در سال 2014 بیش از 200,000 روهینگیایی[4] به صورت غیرقانونی به بنگلادش پناهنده شده بودند. تعداد پناهندگان رسمی و قانونی روهینگیایی در بنگلادش برابر با 32000 نفر است. روهینگیا اقلیت مسلمان کشور میانمار هستند که در ایالت راخین در غرب میانمار زندگی می‌کنند و طی چند سال گذشته به شدت تحت ستم و ظلم‌های قومی و قبیله‌ای در کشور میانمار قرار گرفته‌اند. 57000 روهینگیایی در اردوگاه‌های تایلند به سر می‌برند که هیچ کدام هنوز از مرحله‌ی پناهجویی فراتر نرفته‌اند.
در سال 2015, 33600 نفر میانماری از طریق آب‌های خلیج بنگال به کشورهای دیگر حوزه‌ی جنوب شرق آسیا و بنگلادش پناهنده شدند. از این میان برآورد شده که به دلیل سختی شرایط و خطرهای فراوان 370 نفر جان خود را در دریاها از دست دادند. اگرچه عزیمت پناهجویان میانماری از طریق خلیج بنگال در نیمه‌ی اول سال 2015 نسبت به نیمه‌ی اول سال 2014 افزایشی 34 درصدی داشت، ولی به طور کلی میزان پناهندگی نسبت به سال 2014 کاهشی 49 درصدی را تجربه کرد؛ که این به خاطر افزایش قدرت نیروهای دریایی در خلیج بنگال و کاهش فعالیت‌های قاچاقچیان بوده است.
تغییرات سیاسی اخیر در کشور میانمار مرحله‌ی مهمی از تاریخ این کشور را شکل داده و باعث تجدید امید به ایجاد ثبات و برقراری صلح شده است.
بدین ترتیب قارهی آسیا بیشترین مواجهه با پدیدهی پناهندگی و پناهجویی را دارد. این نوع از مهاجرت اجباری معمولا کشورهای همسایه را به شدت تحت تاثیر قرار میدهد. هجوم ناگهانی و موجوار پناهندگان به مرز کشورهای همسایه (همچون ایران، پاکستان، ترکیه،اردن، لبنان و…) ساماندهی آنان را بسیار مشکل میکند و منابع کشورهای آسیایی برای پذیرش یکبارهی این مهاجران اجباری معمولا کفاف جمعیت آنان را نمیدهد.
دانشجویان بین‌المللی
مهاجرت‌های بین‌المللی در منطقه‌ی آسیا و اقیانوسیه برای تحصیل روندی افزایشی دارد. تحصیل و آموزش برای تعداد زیادی از دانشجویان آسیا و اقیانوسیه به دلیل امکان رفتن به یک کشور دیگر ارزش زیادی پیدا کرده است. با دانشی که دانشجویان بین‌المللی در خارج از کشورشان کسب می‌کنند پتانسیل این را خواهند داشت که در آینده هم برای کشور خودشان و هم برای کشوری که در آن تحصیل کرده‌اند فواید زیادی داشته باشند.
جدول پایین نشان میدهد که تعداد دانشجویان تحصیلات تکمیلی در ناحیه‌ی آسیا و اقیانوسیه که در حال تحصیل در خارج از مرزهای کشور خودشان هستند طی سال‌های 2000 تا 2012 بیش از 2 برابر شده است (از 700،000 دانشجو در سال 2000 به 1،760،000 دانشجو در سال 2012 رسیده است).
جدول 8- تعداد دانشجویان بین المللی بر اساس کشور و ناحیه‌ی مبدأ در سال‌های 2000 و 2012
بالاترین نسبت‌های خروج از کشور برای تحصیل به کشورهای کوچک اختصاص دارد. مثلاً 40 درصد از دانشجویان تحصیلات تکمیلی بوتان، برونئی و جزایر کوک در سال 2012 در خارج از این کشورها مشغول به تحصیل بودند.
جدول زیر مقاصد اصلی دانشجویان کشورهایی را که بیشترین تعداد خروج دانشجو در آسیا و اقیانوسیه را دارند نشان میدهد. 6 کشور چین، هند، کره‌ی جنوبی، مالزی و ایران اصلی‌ترین صادرکنندگان دانشجو به خارج از مرزهای خود هستند. در سال 2012 حدود 694،000 دانشجوی چینی خارج از این کشور مشغول تحصیل بودند، 189،000 دانشجوی هندی و 124،000 دانشجوی کره‌ای نیز در این سال خارج از کشور خودشان به تحصیل پرداختند.
آمریکا مقصد شماره‌ی یک دانشجویان چین، هند، کره‌ی جنوبی و ویتنام بود.
در بین 5 مقصد اول دانشجویان هر 6 کشور اشاره شده، آمریکا، بریتانیا و ایرلند شمالی حضور دارند.
جدول 9- تعداد دانشجویان بین المللی مقطع کارشناسی ارشد چند کشور ناحیه‌ی آسیا و اقیانوسیه بر اساس کشور مقصد در سال 2012
درحالی‌که تعداد بالایی از دانشجویان آسیا و اقیانوسیه در خارج از مرزهای کشورشان مشغول به تحصیلات تکمیلی هستند کشورهای این ناحیه نیز میزبان تعداد زیادی از دانشجویان بین‌المللی هستند. تعداد دانشجویان بین‌المللی در ناحیه‌ی آسیا و اقیانوسیه طی سال‌های 2000 تا 2012 سه برابر شده (از 267،000 دانشجو در سال 2000 به 968،000 دانشجو در سال 2012 رسیده).
در کشوری مثل ماکائو دانشجویان خارجی حدود 44 درصد از کل دانشجویان را تشکیل می‌دهند. در کشور سنگاپور این نسبت 21،7 درصد، در استرالیا 18،3 درصد و در نیوزلند 15،8 درصد است.
دانشجویان بین‌المللی فقط در رده‌های تحصیلات تکمیلی نیست که مهاجرت می‌کنند. به عنوان مثال اکثر مهاجران تحصیلی در کشور نیوزلند جذب مؤسسات آموزشی خصوصی این کشور شده‌اند. مؤسساتی که زبان تدریس‌شان انگلیسی است. در سال 2011 حدود 13،000 نفر مهاجر تحصیلی در نیوزلند مشغول به تحصیل در مقطع دبیرستان بودند.
جدول زیر نسبت بالای مهاجرت درون ناحیه‌ای دانشجویان بین‌المللی آسیا و اقیانوسیه را نشان میدهد. این جدول 6 کشور مقصد اول پذیرش دانشجوی خارجی در این ناحیه را معرفی میکند. در بین کشورهای مبدأ دانشجویان مشغول به تحصیلات تکمیلی در استرالیا و ژاپن هر 5 کشور آسیایی هستند. در کشور روسیه، 4 مبدأ اصلی دانشجویان خارجی آسیایی هستند. در مالزی، کره‌ی جنوبی و ترکیه 3 کشور مبدأ اول آسیایی هستند.
فدراسیون روسیه همان‌طور که بیشترین جریان مهاجران کاری را از نواحی شمال و مرکز آسیا جذب میکند برای دانشجویان این کشورها نیز همانند یک آهن‌ربا عمل میکند.
جدول 10- تعداد دانشجویان خارجی حاضر در چند کشور ناحیه‌ی آسیا و اقیانوسیه بر اساس کشور مبدأ
کشورهایی که تعداد بالایی دانشجوی خارجی دارند، نه تنها برای جذب این دانشجوها بلکه برای کمک به باقی ماندن تعدادی از آنان در کشورشان پس از اتمام تحصیلات سیاست‌هایی را دارند. به عنوان مثال استرالیا فرآیندهای دریافت ویزای اقامت برای دانشجویان فارغ‌التحصیل را بسیار راحت کرده است. چرا که ریسک این افراد برای کشور پایین‌تر است.
کارگروه دولتی بررسی اقتصاد در سنگاپور به دولت این کشور توصیه کرده بود که تعداد دانشجویان بین‌المللی در همه‌ی سطوح در این کشور دو برابر شود. این تعداد از 66،000 نفر در سال 2005 به 150،000 نفر در سال 2012 رسید. این کارگروه برآورد کرده بود که با این کار 22،000 شغل در این کشور ایجاد می‌شود و سهم بخش آموزش در تولید ناخالص داخلی کشور از 1،9 درصد به 3 تا 5 درصد خواهد رسید. دولت برای اجرای این سیاست تأسیس مدرسه‌های خصوصی را ترویج کرد و با دانشگاه‌های خارجی مذاکره کرد که در سنگاپور شعبه‌هایی را تأسیس کنند. دیگر کشورهای پذیرنده‌ی دانشجو در ناحیه‌ی آسیا و اقیانوسیه نیز چنین سیاست‌هایی را اتخاذ کرده‌اند.
حضور تقریباً 1 میلیون دانشجوی بین‌المللی در ناحیه‌ی آسیا و اقیانوسیه فقط نماد پیشرفت سریع در تفاهم بین کشورهای ناحیه نیست، بلکه نشانه‌ای از ارتقای همکاری‌های آینده در بین این کشورها است. دانشجویان محصل در خارج از مرزهای کشور خودشان با یادگیری زبان کشورهای مقصد و شکل‌گیری ارتباطات‌شان در حین سال‌های تحصیل، مستعد این می‌شوند که در سال‌های آینده همکاری بین کشورهای ناحیه‌ی آسیا و اقیانوسیه را بیش از پیش ارتقا بدهند.
مهاجرت ازدواج در قارهی آسیا
مهاجرت به خاطر ازدواج یکی از انواع مهاجرت است. نوعی که در یکی دو دهه‌ی اخیر در قارهی آسیا رشدی روزافزون داشته. زنانی که به خاطر ازدواج با یک مرد به سرزمین او مهاجرت می‌کنند و بالعکس.
کشورهای شرق و جنوب شرق آسیا بیشترین مواجهه با این نوع از مهاجرت را دارند. در سال 2011 حدود 11 درصد از ازدواج‌های ثبت‌شده در کشور کره‌ی جنوبی از نوعی بوده که یکی از زوجین مهاجر بوده است. حدود 39 درصد از ازدواج‌های سال 2008 کشور سنگاپور از نوع ازدواج‌های بین‌المللی بوده است.[5]
شکل 5- نسبت ازدواج‌های بین المللی از کل ازدواج‌های ثبت شده در برخی از کشورهای ناحیه‌ی آسیا و اقیانوسیه طی سال‌های 2005 تا 2010 (٪)
بین سال‌های 2005 تا 2010 تقریباً 133000 ویتنامی با اتباع خارجی ازدواج و مهاجرت کرده‌اند. مهاجرت حدود 80 هزار زن ویتنامی ساکن در تایوان و 40 هزار زن ویتنامی ساکن در جمهوری کره به خاطر ازدواج با اتباع آن کشورها بوده.[6]
جریانی که بیشترین فراوانی را در آسیا دارد، ازدواج زنان کشورهای جنوب شرق آسیا با مردان کشورهای شرق آسیا است. این نوع از ازدواج در سال‌های اخیر رشد بالایی داشته و ویژگی‌های خاصی دارد. مثلاً این که بسیاری از این ازدواج‌ها با انگیزه‌های قوی مالی صورت می‌گیرد. یا این که تفاوت سن مرد و زن در این ازدواج‌های بین‌المللی از تفاوت سنی معمول کشورهای جنوب شرق آسیا بیشتر است.[7]
یکی از عوامل اصلی شکل‌گیری چنین روندی پدیدهی «فشار ازدواج[8] » در کشورهای شرق آسیاست. کشورهایی که در آن به خاطر سیاست‌های جمعیتی برابری جنسیتی مردان و زنان در سن ازدواج وجود ندارد. مردان در سن ازدواج از دختران بیشترند. در سال 2013 تعداد مردان چینی 20 میلیون نفر بیشتر از تعداد زنان چینی بود. در همین سال 33 درصد از مردان 25 تا 29 ساله‌ی چینی مجرد بودند. در حالی‌که این نسبت برای زنان 25 تا 29 ساله‌ی چینی فقط 20 درصد بود.[9] از طرف دیگر افزایش امکان تحصیل زنان، گسترش شهرنشینی و افزایش اشتغال زنان در این جوامع میل به ازدواج در دختران را کاهش داده. در نتیجه مردان در این کشورها برای ازدواج روی به آن سوی مرزها آورده‌اند.
انگیزه‌های اقتصادی ازدواج‌های بین‌المللی تسهیلگری بزرگ در این فرآیندند. مهاجرت‌های ازدواج عموماً از کشورهایی در آسیا صورت می‌گیرد که سنت‌ها حکم می‌کنند که افراد طبقات اقتصادی گوناگون فقط با هم‌طبقه‌ی خودشان ازدواج کنند. ازدواج بین‌المللی به افراد کمک میکند که از این سنت‌ها رهایی پیدا کنند. از طرف دیگر کمبود مکانیزم‌های تأمین اجتماعی، بازنشستگی و مراقبت‌های درمانی و حمایت‌های سالمندی برای زنان در کشورهای جنوب شرق آسیا آن‌ها را برای ازدواج‌های بین‌المللی تشویق میکند. ازدواج‌هایی که آن‌ها می‌توانند وضعیت اقتصادی خود و خانواده‌شان را بهبود ببخشند.
یکی از مهم‌ترین ابعاد ازدواج‌های بین‌المللی وجوهی است که برای والدین در کشور مبدأ مهاجرت فرستاده می‌شود. دختران کشورهای جنوب شرق آسیا با پسران کشورهای شرق آسیا ازدواج می‌کنند. به کشوری می‌روند که سطح درآمدی بالاتر است. کار می‌کنند و پول درمی‌آورند. یا با مردی ازدواج می‌کنند که توانگری مالی بالاتری دارد. بخشی از پول‌شان را برای کمک به خانواده‌شان برای آن‌ها ارسال می‌کنند. یک نظرسنجی در استان Can THO در جنوب ویتنام نشان داد که در بین خانواده‌هایی که دخترشان از طریق ازدواج به کشوری دیگر مهاجرت کرده بود، حدود 90 درصدشان در 12 ماه گذشته از دخترشان وجوه مالی دریافت کرده بودند. این نظرسنجی در سال 2011 انجام شد.[10] وجوه ارسال برای 72 درصد از خانواده‌ها بیش از 600 دلار و برای 43 درصدشان بیش از 1200 دلار بود.
شکل 6- تعداد جمعیت مهاجر در جهان در سال های 1960 تا 2015 (میلیون نفر)
بین سال‌های 2003 تا 2010 ازدواج‌های بین‌المللی در تایوان به شدت کاهش یافت؛ که این به خاطر سیاست‌های دولت برای جلوگیری از ازدواج‌های بین‌المللی در آن‌جا بود؛ و نشانگر اهمیت سیاست‌های دولتی در این نوع از مهاجرت است. در سایر نقاط جهان نیز سیاست‌های دولتی در ازدواج مهاجرت بسیار دخیل است. در سال‌های اخیر کشورهای اروپای غربی و به خصوص بریتانیا مهاجرت ازدواج را به شدت محدود کرده‌اند. در بریتانیا نسل دوم و سوم مهاجران جنوب آسیایی (عموماً مسلمانان هندی و پاکستانی) با این که در بریتانیا متولد و بزرگ شده‌اند، اما به دلایل مذهبی تمایل دارند که با دختران و پسرانی از هند و پاکستان ازدواج کنند. دولت بریتانیا این نوع از مهاجرت را که در حال رشد بود محدود کرد. دلیل این کار هم این بود که دولت تمایل داشت که نسل دوم و سوم مهاجران با افراد بومی انگلستان ازدواج کنند تا جمعیت انگلیسی‌ها و بریتانیایی‌ها زیاد شود. اگر پسران نسل دومی و سومی با افرادی از کشور پدر و مادر یا حتی پدربزرگ مادربزرگ‌شان ازدواج می‌کردند، عملاً جمعیت بریتانیایی‌ها افزایش نمی‌یافت.[11]
یکی دیگر از دلایل محدود کردن مهاجرت ازدواج مسائل ناشی از ادغام مهاجران در جامعه است. فرهنگ‌پذیری و انطباق با فرهنگ جامعه‌ی مقصد برای همسران خارجی همیشه یک مسئله‌ی چالش‌برانگیز بوده و هست و خواهد بود. این مشکل در مواردی که زن و شوهر از نظر زبانی مشترک نباشند و همدیگر را قبل از ازدواج خوب نشناسند حادتر هم می‌شود.
عموماً در کشورهای آسیایی قوانین به گونه‌ای است که بین شوهران و زنان تبعیض وجود دارد. قوانین و فرآیندهای تجاری‌شده‌ی حول مهاجرت ازدواج به گونه‌ای است که زنان مهاجر از حقوق کمتری برخوردارند. در نتیجه آن‌ها آسیب‌پذیرتر می‌شوند. افزایش خشونت‌های خانگی از اصلی‌ترین تبعات این تبعیض قانونی است. اصلی‌ترین دلیل طلاق بین زوج‌های دو ملیتی در کشور کره‌ی جنوبی خشونت خانگی است.[12]
به هر حال یکی از انواع مهاجرت رایج در قارهی آسیا ازدواج مهاجرت است. ازدواج‌هایی که به نظر ناگزیر می‌آیند، ولی چالش‌های خاص خودشان را هم ایجاد می‌کنند.
[1] http://www.unaprcm.org/thematic-working-groups
[2] http://ilo.org/asia/areas/labour-migration/lang–en/index.htm
[3] http://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/—asia/—ro-bangkok/documents/publication/wcms_160632.pdf
[1] http://www.unhcr.org/576408cd7.pdf
[2]https://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86_%D9%85%D8%B1%D8%A8%D9%88%D8%B7_%D8%A8%D9%87_%D9%88%D8%B6%D8%B9%DB%8C%D8%AA_%D9%BE%D9%86%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86
[3] http://data.unhcr.org/syrianrefugees/regional.php
[4] https://en.wikipedia.org/wiki/Rohingya_people
[5] Jones, Gavin W. (2012). International marriage in Asia: What do we know, and what do we need to know? Working Paper Series No. 174. Singapore: Asia Research Institute, National University of Singapore.
[6] Yang, W.S., and Lu, M.C.W. (Eds.) (2010). Asian Cross-border Marriage Migration: Demographic Patterns and Social Issues (vol. 2). Amsterdam: Amsterdam University Press
[7] Yang, W.S., and Lu, M.C.W. (Eds.) (2010). Asian Cross-border Marriage Migration: Demographic Patterns and Social Issues (vol. 2). Amsterdam: Amsterdam University Press
[8] marriage squeeze
[9] http://www.bbc.com/news/magazine-21320560
[10] Bélanger, D., Tran, G.L. and Le B.D. (2011). Marriage migrants as emigrants. Asian Population Studies, vol. 7, No. 2, pp.89-105.
[11] https://www.compas.ox.ac.uk/2016/marriage-migration-and-integration/
[12] Cho, Y., and others (2013). Legal Systems Related to International Marriage in Asia: South Korea, Taiwan, Japan, Philippines, Vietnam, and Cambodia. International Organization for Migration (IOM), Migration Research and Training Centre (MRTC) Collection of Migration Policy Research No. 04. Goyang-si, Republic of Korea: IOM MRTC. Available from http://iom-mrtc.org/eng/business/business02. php?admin_mode=read&no=214.
*این نوشته بخشی از کتاب مردم در حرکت است که بوسیله انجمن دیاران به چاپ رسیده است. بخش اول این کتاب تحت عنوان روندهای کلی مهاجرت در آسیا و اقیانوسیه پیشتر منتشر شده است.
