اردیبهشت ۹, ۱۴۰۳ ۲:۵۸ بعد از ظهر
«دایاسپورا، مقدمه‌ای بسیار کوتاه» از سلسه کتاب‌های دیاران به زودی منتشر می‌شود
«دایاسپورا: مقدمه‌ای بسیار کوتاه» کتاب جدیدی است که توسط انجمن دیاران در آستانه عرضه به بازار نشر کشور است. کتاب فوق نوشته کوین کنی، استاد رشته تاریخ و مطالعات ایرلند دانشگاه نیویورک است. مسعود آقایی ساداتی و پیمان حقیقت‌طلب این کتاب را به فارسی برگردانده‌اند. این کتاب به موضوع بسیار مهمی در حوزه مطالعات مهاجرت تحت عنوان «دایاسپورا» یا به تعبیر برخی دیاسپورا می‌پردازد.
سازمان بین‌المللی مهاجرت دایاسپورا را شامل مهاجران یا نوادگان مهاجرانی می‌داند که هویت و احساس تعلق آنها براساس تجربه و پیشینه مهاجرت آنها شکل گرفته است. امروزه اهمیت گروه‌های دایاسپورا در کشورهای مقصد و مبدا مهاجران بسیار قابل توجه است. در این راستا هم از نظر علمی و هم از نظر سیاست‌گذاری، توجهات به این گروه در حال افزایش است. این در حالی است که در ایران همچنان دایاسپورا برای محققان و سیاست‌گذاران ما مساله‌ای حاشیه‌ای است.
کوین کنی نویسنده کتاب حاضر ازجمله متفکران مطرح در حوزه مطالعات دایاسپورا است. گرچه تاکنون در ایران کتابی از وی چاپ نشده اما در محافل آکادمیک بین‌المللی نویسنده‌ای شناخته شده است. کنی مقالات و آثار متعددی در زمینه دایاسپورای ایرلندیها و دیگر دایاسپوراهای مشهور جهانی نوشته است. ازجمله کتاب «ایجاد حس مولی مگوایر» که در سال 1998 منتشر شده است. کتاب «دایاسپورا: مقدمه‌ای بسیار کوتاه» یکی از آخرین آثار وی است که در سال 2013 در قالب مجموعه کتاب‌های مختصر و مفید دانشگاه آکسفورد چاپ شد. کتاب فوق متشکل از 6 فصل است. نویسنده می‌کوشد قدم به قدم خواننده را با مفهوم دایاسپورا، سیر تاریخی آن و اهمیت آن در جهان کنونی آشنا نماید.
مفهوم دایاسپورا (دیاسپورا):
فصل اول با عنوان «دایاسپورا چیست؟» سعی می‌کند ریشه‌های مفهوم دایاسپورا و معانی و برداشتهای مختلف از آن را بیان نماید. در گذشته دایاسپورا موضوعی خاص جامعه یهودیان بود اما به‌مرور این مفهوم به سایر فرهنگ‌ها نیز تسری پیدا کرد. کنی معتقد است امروزه آن‌چنان کاربرد مفهوم دایاسپورا در فضاهای سیاسی، آکادمیک و مطبوعات گسترش یافته که ارائه تعریف دقیقی از این مفهوم دشوار است. از نظر وی، هر مهاجرت و هر گروهی از مهاجران دایاسپورا نیستند. زمانی می‌توان از اصطلاح دایاسپورا استفاده نمود که سه شرط زیر اتفاق بیفتند: 1. مهاجرت غیراختیاری باشد. 2. شبکه‌ای ارتباطی بین مهاجران حاضر در سرزمین‌های مختلف با سرزمین مبدأ مشترک حول مفهوم بازگشت شکل بگیرد. 3. رویای بازگشت به سرزمین مادری در ذهنیت مهاجران وجود داشته باشد.
مهاجرت:
در فصل دوم تحت عنوان «مهاجرت» کوین کنی رابطه بین مهاجرت و شکل‌گیری دایاسپوراها را واکاوی می‌نماید. در این راستا نویسنده برای شرح چگونگی شکل‌گیری دایاسپوراها، تاریخچه‌ای مختصر از مهاجرت‌های دوران باستان، یهودی‌ها، آفریقاییها، ایرلندیها و آسیایی‌ها بیان می‌کند. وی بر این باور است که دایاسپورا (دیاسپورا) مفهومی مناسب برای شناخت تفاوت‌های گروه‌های مختلف مهاجران است. چراکه با کمک این مفهوم می‌توانیم ویژگی‌های خاصی از دنیایی را که مهاجرت خلق می‌کند، درک کنیم.
ارتباطات:
فصل سوم با نام «ارتباطات» می‌کوشد فرایندها و شیوه‌های شکل‌گیری ارتباطات بین جمعیت‌های مهاجر در کشورهای مقصد را بررسی نماید. نویسنده معتقد است وقتی مهاجرین در محل زندگی جدید خود ساکن می‌شدند شروع به ایجاد شبکه‌های جدیدی در میان خودشان، با مردم وطن خود، با اهالی کشور میزبان و با مردم هم‌وطنشان که ساکن کشورهای دیگر هستند، می‌کنند. این شبکه‌های ارتباطی سبب برساخت هویت دایاسپورایی در مهاجران می‌گردد. این ارتباطات ممکن است یک رابطه خطی یا چندقطبی باشد که مهاجرانی را که وطن مشترکی دارند، با هم متحد کرده و به یک شبکه جهانی تبدیل می‌کند.
بازگشت:
عنوان فصل چهارم هم «بازگشت» است که به بعد سوم مفهوم دایاسپورا (دیاسپورا) می‌پردازد. کنی اظهار می‌دارد که تقریباً هر گونه از دایاسپورا به‌نوعی دربردارنده مفهوم بازگشت به خانه است. اساساً میل به بازگشت به وطن است که دایاسپوراها را زنده نگه می‌دارد. نویسنده بخش زیادی از فصل حاضر را به بررسی بازگشت یهودیان صهیونیست به فلسطین اختصاص می‌دهد که مهمترین و بزرگترین بازگشت جوامع دایاسپورایی بوده است. بازگشت یهودیان، نزاعی بی‌پایان بین اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها به همراه داشت و به شکل‌گیری دایاسپورای جدیدی در دنیا در میان فلسطینیان آواره منتهی شد که تا به امروز نیز به عنوانی یکی از مهمترین چالش‌های بین‌المللی شناخته می‌شود. البته کوین کنی بیان می‌کند که میل و امکان بازگشت به وطن برای جوامع دایاسپورایی مختلف متفاوت است.
دایاسپورا (دیاسپورا)، یک مفهوم جهانی:
فصل پنجم «یک مفهوم جهانی» نام دارد که گسترش مفهوم دایاسپورا در دوران جهانی‌سازی می‌پردازد. کنی معتقد است ریشه این رواج به رشد یک سری از عوامل بعد از جنگ جهانی دوم بازمی‌گردد مانند از بین رفتن استعمار، استقلال کشورهای جدید، مهاجران مجدد و پناهندگان. در دوران جدید کشورهای مختلف به سمت ایجاد روابط با اتباع کشور خود در خارج سوق پیدا کرده‌اند. بدین منظور حمایت‌های و برنامه‌های خاصی در ابعاد گوناگون اقتصادی، اجتماعی و سیاسی پیش‌بینی کرده‌اند. این فصل تلاش می‌کند با بررسی این موضوعات دایاسپورا را در عصر کنونی تحلیل نماید.
آینده دایاسپورا:
در فصل ششم نیز تحت عنوان «آینده دایاسپورا» کنی تلاش می‌کند جمع‌بندی از مطالب کتاب ارائه دهد و به کاربردهای مختلف مفهوم دیاسپورا برای توصیف مهاجران در هزاره جدید می‌پردازد. همچنین ظرفیت‌های و امکانات این مفهوم را برای توصیف مهاجرت‌های آتی در جهان و نقش مهم آن در آینده جوامع مهاجرفرست و مهاجرپذیر را بیان می‌کند.
این کتاب شرح مختصر اما بسیار مفیدی از مفهوم دایاسپورا ارائه می‌نماید. همچنین با ارجاع به دایاسپوراهای مشهوری مانند دایاسپورای یهودیان، ایرلندیها، آفریقاییها، ارمنیها، هندیها و غیره، اهمیت روزافزون دایاسپورا در دوران کنونی و ابعاد و کاردکردهای گوناگون آن را بیان می‌کند.
اهمیت دایاسپورا برای ما:
توجه سیاسی و پژوهشی به موضوع دایاسپورا برای ایران نیز واجد اهمیت فراوان است چراکه امروزه چند میلیون ایرانی در کشورهای خارجی زندگی می‌کنند و بیش از چهار و نیم میلیون تبعه خارجی نیز در ایران سکونت دارند. لذا ضروری است برای فهم زیست ایرانیان خارج از کشور و نیز مهاجران ساکن در ایران، به‌خصوص مهاجران افغانستانی، و سیاست‌گذاری کارآمدتر در قبال این گروه‌ها، به ظرفیت‌ها و کاربردهای مفهوم دایاسپورا توجه جدی نمود. بدون شک کتاب حاضر می‌تواند در این راستا نقش مفیدی ایفا نماید.
همچنین مطالعات دایاسپورا یک حوزه تحقیقاتی بین‌رشته‌ای است. لذا این کتاب برای دانشجویان و پژوهشگران رشته‌های مختلفی مانند علوم اجتماعی، علوم سیاسی، حقوق، تاریخ و غیره مفید است. بی‌شک در دوران کنونی که برخی با توجه به اهمیت یافتن مضاعف مهاجرت‌های بین‌المللی، از آن با عنوان «عصر دایاسپورا» نام می‌برند، مطالعه کتاب «دایاسپورا: مقدمه‌ای بسیار کوتاه» که در بازار کتاب ایران در نوع خود کم‌نظیر است، بسیار مثمر ثمر است. مضافاً بر این که نثر ساده و منسجم نویسنده و ترجمه سلیس و روان مترجمان یعنی آقایان مسعود آقایی ساداتی و پیمان حقیقت‌طلب بر جذابیت کتاب دوچندان افزوده است.
این کتاب به‌زودی توسط انتشارات میراث اهل قلم و در شمارگان 500 عدد به بازار نشر ایران عرضه می‌گردد. امید است این کتاب مورد توجه مخاطبان فهیم قرار گیرد.
[…] دایاسپورا در واقع مفهومی است برای درک جهان متاثر و ساخته شده از مهاجرت؛ تمرکز بر روی ارتباطاتی که مهاجران در سرتاسر جهان با یکدیگر برقرار می‌کنند، از سرزمین مادری خویش یاد می‌کنند و رویای بازگشت را در سر می‌پرورانند. دایاسپورا توصیف‌کننده‌ی همین شرایط است. […]