مهر ۲۵, ۱۴۰۳ ۱۱:۰۹ قبل از ظهر
موج اخیر پناهندگی و مهاجرت به اروپا (مکنزی-۶)
قسمت ششم از ترجمه‌ی گزارش سازمان جهانی مکنزی از پدیده مهاجرت در سطح جهان پیرامون موج اخیر پناهندگی و مهاجرت به اروپا
برای مردمان اقتصادهای پیشرفته‌ی دنیا همیشه آسان بود که بحران‌های انسانی در نقاط دوردست کره‌ی زمین را نادیده بگیرند. پناهندگان و پناهجویان و مشکلات ناشی از جنگ و درگیری و خشونت همیشه دور از آن‌ها بودند. اما در دو سال گذشته، برای کشورهای قاره‌ی اروپا کناره‌گیری از جنگ‌ها، خشونت‌ها و آوارگان کشورهای درگیر ناممکن شد. چرا که سرچشمه‌های آشوب و آوارگان خود را به مرزهای اروپا نزدیک کردند.
در سال‌های قبل‌تر بیشتر پناهندگان به کشورهای نزدیک و همسایه مهاجرت می‌کرد. کشورهایی که از نظر وضع اقتصادی و توسعه در سطحی نسبتاً مشابه با کشور خودشان قرار داشتند. این باعث می‌شد که کشورهای درحال‌توسعه همیشه بار نامتناسبی از جمعیت مهاجرین اجباری در جهان را تحمل کنند.
اما در دو سال گذشته قربانیان خشونت و درگیری در خاورمیانه موجی از مردم سوریه،افغانستان و عراق را واداشت که این نقطه از کره‌ی زمین را ترک کنند و سفری طولانی و گاه خطرناک را برای پناهجویی در قاره‌ی امن اروپا پی بگیرند.
کشورهای فرستنده در موج مهاجرت به اروپا
بزرگ‌ترین موج پناهجویان و پناهندگان، اهالی کشور سوریه هستند. کشوری که از سال 2011 درگیر جنگ داخلی است؛ تخمین‌ها خبر از 150000 تا 450000 نفر قربانی داشته. موج بزرگ مهاجرین سوری حدود دوسوم از مهاجرت‌های اجباری بین سال‌های 2010 تا 2015 را شکل دادهاند.
میلیون‌ها نفر از این موج به کشورهای ترکیه و اردن پناهنده شدند و اروپا از سال 2013 به صورت رسمی فرآیندهای پذیرش پناهندگان و پناهجویان را با برنامه‌های کوچک‌مقیاس شروع کرد. اما در سال 2015 بود که قاره‌ی اروپا درهای خود را به سوی پناهجویان باز کرد.
طی این سال‌ها تعدادی از مهاجرین سفرهایی طولانی و خطرناک را با قایق به ایتالیا و یونان شروع کرده بودند. پس از باز شدن درهای اروپا به روی پناهجویان تعدادی از آن‌ها از جنوب این قاره سفر به کشورهای مدارهای بالاتر و شمالی‌تر را پی گرفتند. در این راه، پناهجویان تمام سرمایه‌های زندگی‌شان را فدا کردند تا به هر طریقی به کشوری دیگر بروند. کشوری که دقیقاً معلوم نبود. پناهجویان موج اخیر فقط به امید یافتن امنیت، کمک و به دست آوردن راهی برای معاش و ادامه‌ی زندگی به سوی اروپا راهی شدند و مقصد دقیقی برایشان مشخص نبود.
کشورهای پذیرنده در موج مهاجرت به اروپا
از آغاز 2015 تا پایان اوت سال 2016 تقریباً 2 میلیون و 300 هزار نفر پناهجو به مرزهای اروپا آمدند. 6 کشور اروپایی تقریباً 80 درصد از درخواست‌های پناهندگی را دریافت کردند.
1 میلیون 100 هزار پناهجو به مرزهای آلمان رفتند. بعد از آلمان مرزهای کشورهای مجارستان (199000 نفر)، سوئد (172000 نفر)، ایتالیا (155000 نفر)، فرانسه (119000 نفر) و اتریش (116000 نفر) پرتراکم‌ترین مرزهای اروپایی برای ورود پناهندگان بودند.
آمارهای کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان (UNHCR) نشان می‌دهد که از بین پناهندگانی که در سال 2015 وارد مرزهای کشورهای قاره‌ی اروپا شدند، 64 درصدشان سوری، افغان و عراقی بودند. 8 درصد نیز از کشورهای اریتره، پاکستان، ایران و سومالی آمده بودند.
پناهندگان پذیرفته‌شده جمعیت مهاجران قاره‌ی اروپا را تقریباً 2.2 درصد و کل جمعیت اروپا را 0.2 درصد افزایش دادهاند.
پناهندگان در کشورهای اروپایی
در بعضی از کشورها همچون سوئد تأثیرات جمعیتی حضور مهاجران محسوس‌تر است. سوئد با پذیرش 150000 پناهجو در سال 2015 جمعیت مهاجرانش را 8.6 درصد و کل جمعیت کشورش را 1.6 درصد افزاش داد.
در کشور آلمان پذیرش 400000 تا 600000 پناهنده در سال 2015 جمعیت کل این کشور را 0.5 تا 0.7 درصد افزاش داد. البته چنین افزایش‌هایی در کشورهای اروپایی در قیاس با کشورهای همسایه‌ی درگیری‌ها ناچیز است. کشورهای که جمعیت‌های بالاتری از پناهندگان را به خود جذب کرده‌اند. ترکیه در 2 سال گذشته حدود 2 میلیون نفر آواره‌ی سوری را پذیرش کرده و جمعیتش 2.4 درصد افزایش یافته. جریان مهاجران سوری به لبنان جمعیت آن کشور را 18 درصد افزایش داده.
رسانه‌های گوناگون جریان‌های مهاجرت آوارگان سوری به قاره‌ی اروپا را بسیار پررنگ جلوه دادهاند. اما در حقیقت درصد بالایی از پناهندگان سوری به کشورهای همسایه سفر کرده‌اند.
82 درصد از 5میلیون 100 هزار نفر مهاجر سوری به سه کشور ترکیه، لبنان و اردن رفته‌اند.
سهم اروپا از پناهندگان جهان
تعداد مهاجرین پذیرفته‌شده‌ی سوری در قاره‌ی اروپا در مقابل این رقم با توجه به پوشش رسانه‌ای ناچیز است. در حقیقت فقط 10 درصد از پناهندگان و پناهجویان کل جهان در قاره‌ی اروپا به سر می‌برند. تعداد پناهندگان کل کشورهای قاره‌ی اروپا از تعداد پناهندگان در دو کشور ترکیه و اردن کمتر است.
البته موج اخیر پناهندگی به قاره‌ی اروپا بزرگ‌ترین جریانی مهاجرتی نیست که قاره‌ی اروپا تجربه کرده. تعداد کل مهاجران ورودی به این قاره بین سال‌های 2010 تا 2015 نسبت به دوره‌های قبل روندی نزولی هم داشته.
تعداد کل مهاجران ورودی به اروپا بین سال‌های 2010 تا 2015، 4 میلیون و 100 هزار نفر افزایش داشته. و این تقریباً نصف افزایش 9 میلیون نفر مهاجران در دوره‌های 2000-2005 و 2005-2010 است.
ویژگی‌های موج اخیر مهاجرت به اروپا
البته با این‌که جریان اخیر پناهندگان به قاره‌ی اروپا به طور معناداری از جریان‌های مهاجرت قبلی کوچک‌تر است. ولی از برخی جنبه‌ها یکتا است. در دوره‌ی سال‌های 2000 تا 2010 اروپا بیشتر مهاجر اختیاری می‌پذیرفت، اما در سال 2015 بیشتر درخواست‌های مهاجرت به اروپا از نوع اجباری و پناهندگی بود. (حدود 1 میلیون و 600 هزار درخواست پناهندگی). این سطح از درخواست پناهندگی در یک سال بعد از جنگ جهانی دوم در این قاره مشاهده نشده بود و تنها با درخواست پناهندگی در دوره‌ی 1990-1995 این قاره قابل قیاس است. در آن دوره‌ی 5 ساله جنگ‌های داخلی حوزه‌ی بالکان در اروپای شرقی علت موج بزرگی از مهاجرت اجباری بود. ولی این بار موج مهاجرت اجباری از کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا به پا خاسته.
نظرسنجی کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان (UNHCR) از پناهندگان سوری و افغان در یونان از انگیزه‌های مهاجران این کشورها به خاک اروپا خبر می‌دهد.
انگیزه‌ی به دست آوردن امنیت فیزیکی باعث مهاجرت آوارگان سوری و افغان به کشورهای همسایه است. اما این شرایط سخت زندگی و جنبه‌های منفی معاش در سرزمین مادری است که باعث می‌شود این مهاجرین رنج سفر به مقاصد دورتر را به جان بخرند. انگیزه‌ی زندگی و معاش بهتر در مقاصد دورتر همچون اروپا توسط جوامع و جریان‌های اطلاعاتی در عصر دیجیتال تسهیل و تقویت می‌گردد. [1]
بررسی درخواست‌های پناهندگی در مهاجرت به اروپا
کار بررسی درخواست‌های پناهندگی و پردازش آن‌ها پیچیده است. طبق داده‌های اروپایی، کشورهای این قاره از ابتدای سال 2015 تا انتهای سه ماهه‌ی دوم 2016 حدود 1 میلیون 100 هزار درخواست پناهجویی را بررسی کردند. 55 درصد از این درخواست‌ها پذیرفته و 45 درصد رد شدند. یعنی 45 درصد از درخواست‌دهندگان به کشورهای خودشان بازگشت داده شدند.
اما 1 میلیون و 200 هزار درخواست هم در کل اروپا در انتظار بررسی به سر می‌برند. با احتساب 250000 نفری که در سال 2016 به مرزهای اروپا رسیده‌اند احتمالاً تعداد زیادی در اردوگاه‌های پناهندگی به انتظار می‌نشینند تا امکان و زمان ورودشان اعلام شود. این تصمیم که چه کسانی پذیرفته شوند و چه کسانی به کشورشان بازگشت داده شوند یک سؤال همیشگی است که پاسخ قطعی ندارد. به عنوان مثال اخیراً کشور فنلاند هشدار داده که بهتر است مهاجرین افغان، عراقی و سومالیایی به کشور خودشان برگردند. [2]
اروپا و آزمون انسانیت
بسیاری از دولت‌های اروپایی مایل به کمک به پناهندگان هستند. علاوه بر دلیل کمک‌های بشردوستانه، برخی این چنین استدلال می‌کنند که مهاجران می‌توانند به عنوان نیروی کار فواید اقتصادی زیادی برای کشورهای رو به پیری اروپا داشته باشند. نیمی از پناهجویان ورودی از ابتدای 2015 به اروپا بین سنین 18 تا 34 سال هستند. علاوه بر آن 70 درصد آن‌ها مرد هستند. ترکیبی جنسیتی که متفاوت از ترکیب جنسیتی معمول مهاجرت در دنیا است.[3] (در دنیا فقط 52 درصد از مهاجران مرد هستند.) حضور بیشتر مردان در مهاجرین اخیر به معنای نیروی کار بیشتر برای کشورهای اروپایی است. یک‌سوم پناهندگان ورودی به آلمان مهارت حرفه‌ای یا مدرک دانشگاهی دارند. [4] سازمان‌های خصوصی، دولت‌های محلی و دولت فدرال کشور آلمان برنامه‌های زیادی برای کمک به پناهندگان و خو گرفتن آن‌ها با سرزمین جدیدشان طرح‌ریزی کرده‌اند.
این چنین است که قاره‌ی اروپا در آزمون کشورهای پیشرفته حول موضوع پناهندگان جهانی قرار گرفته است. بسیاری از کشورهای اروپایی با مشکل رکود اقتصادی و رشد پایین مواجه هستند.
موج مهاجرت به اروپا و نگرانی‌های اروپاییان
تحقیقات موسسه‌ی تحقیقاتی مکنزی نشان می‌دهد که بسیاری از گروه‌های کم‌درآمد و متوسط اروپایی در حال تجربه‌ی کاهش درآمدهای خود هستند. در نظرسنجی‌ها پیرامون موضوع پناهندگان و مهاجران بسیاری در مورد آینده بدبین بودند و نظراتی منفی در مورد حضور مهاجران داشتند. در نظر سنجی اخیر مرکز PEW حدود 60 درصد از پاسخگویان اروپایی نگران این بودند که افزایش پناهندگان علت افزایش احتمال خطر تروریسم در این قاره خواهد بود. 50 درصد از آنان معتقد بودند که پناهندگان بار اقتصادی دارند و منافع اجتماعی اروپاییان را به خطر می‌اندازند. [5]
نگرانی‌ها پیرامون مهاجران موضوعی حیاتی در رأی‌گیری اخیر انگلستان برای خروج از اتحادیه‌ی اروپا بود.
این تنش‌ها نشان می‌دهد که بررسی درخواست‌های پناهندگی و ساماندهی پناهندگان فقط قدم اول در بحث پذیرش این گونه از مهاجران است و مراحل بعدی حضور این مهاجران در جوامع اروپایی مراحل دشوارتری است.
- پانویس‌ها:
[1] بر اساس یک نظرسنجی سازمان UNHCR در ژانویه‌ی 2016 از بیش از 400 پناهنده‌ی افغان و سوری که به یونان رسیده بودند:www.unhcr.org/news/briefing/2016/2/56cc4b876/unhcr-survey-findsafghan-syrian-refugees-arriving-greece-fleeing-conflict.html
[2] “Finland says refugees can return to safe Afghanistan, Iraq, and Somalia,” Reuters, May 17, 2016.
[3] Per Eurostat data on asylum seekers and first-time asylum applicants from January 2015 to August 2016 by sex and age.
[4] According to self-assessment data from refugees in Germany as available in BAMF Kurzanalyse 2015, www.bamf.de/SharedDocs/ Anlagen/EN/Publikationen/Kurzanalysen/kurzanalyse1_ qualifikationsstruktur_asylberechtigte.pdf.
[5] “Europeans fear wave of refugees will mean more terrorism, fewer jobs,” Pew Research Center, July 11, 2016, based on 10-countrysurvey in spring 2016.
