قوانین فیفا به فریاد رسیدند!

حضور مهاجران در فوتبال ایران…

شاید کسی باورش نشود که جدال دو تیم لیگ دسته سومی در مرحله‌ی اول جام حذفی سال ۱۴۰۲-۱۴۰۳ در روز ۲۹ آبان ۱۴۰۲ به صدور حکمی منجر شود که یکی از پیچیده‌ترین موانع ادغام مهاجران در جامعه‌ی ایران به شمار می‌رود: محرومیت مهاجران و نسل دومی‌ها و سومی‌ها از بازی در تیم‌های فوتبال ایران.

بازی دو تیم دسته‌سومی در جام حذفی

مهرگان دره‌شهر نام یک اقامتگاه بومگردی در جهادآباد ایلام و نام یک تیم فوتبال از این خطه است که در روز ۲۹ آبان ۱۴۰۲ در چهارچوب بازی‌های جام حذفی به مصاف تیم تارافولاد چرمهین اصفهان رفت. این بازی با پیروزی یک بر صفر تیم تارافولاد چرمهین به پایان رسید. اما باشگاه مهرگان دره‌شهر ایلام بعد از پایان بازی، شکایت‌نامه‌‎ای مبنی بر استفاده‌ی غیرقانونی تیم تارافولاد چرمهین از یک بازیکن افغانستانی غیرمجاز تنظیم کرد و به کمیته‌ی انضظباطی فدراسیون فوتبال ایران شکایت برد. زننده‌ی تک‌گل بازی همان بازیکن افغانستانی‌تبار بود.
این بازیکن غیرمجاز، سجاد جان‌محمدی بازیکن افغانستانی‌الاصل تارافولاد چرمهین بود که مدرک اقامت قانونی در ایران را داشت. اما داشتن مدرک اقامت قانونی به معنای مجوز حضور در تیم‌های فوتبال ایران نیست. «دستورالعمل جذب بازیکن و مربی خارجی فدراسیون فوتبال ایران» در سال ۱۴۰۰ عملا حضور مهاجران افغانستانی در تیم‌های فوتبال ایران را ممنوع کرده بود.  طبق این قانون «آن دسته از بازیکنان با ملیت یکی از کشورهای آسیایی و اقیانوسیه که در بند ۱۰-۱-۲ (ژاپن، کره جنوبی، قطر، امارات، استرالیا، عربستان، چین، ازبکستان، عراق، عمان، سوریه و نیوزیلند) فوق ذکر نگردیده است، در صورتیکه در دو سال گذشته منتهی به زمان عقد قرارداد بازیکن با باشگاه جدید حداقل در ۴ مسابقه رسمی و دوستانه تیم ملی بزرگسالان آن کشور بازی کرده باشند می‌توانند با باشگاه‌های لیگ برتر کشور قرارداد منعقد نمایند.»

با این قانون تنها بازیکنان خارجی‌ای می‌توانستند در لیگ‌های ایران بازی کنند که در تیم ملی بزرگسالان کشور خودشان بازی کرده باشند. که در عمل بسیاری از افغانستانی‌هایی که سال‌هاست در ایران زندگی می‌کنند از بازی در لیگ‌های ایران محروم می‌کرد. چرا که در سالیان گذشته تیم ملی فوتبال افغانستان تعداد بازی‌های خیلی کمی انجام داده است و بنا به شرایط افغانستان، این کشور در خیلی از موارد در تورنمنت‌های بین‌المللی شرکت نکرده. مضاف بر این‌که بسیاری از افغانستانی‌هایی که در ایران به دنیا آمده و بزرگ شده‌اند اصلا به کشور افغانستان نرفته‌اند که بتوانند در تیم ملی آن کشور بازی کنند.
این در حالی است که در بسیاری از کشورهای جهان استفاده از استعدادهای نسل دوم و سوم مهاجران در تیم‌های ملی کشور مقصد امری پذیرفته است. یکی از قابل توجه‌ترین مثال‌ها در این زمینه تیم ملی فوتبال فرانسه در جام جهانی ۲۰۲۲ بود که از ۱۱ مرد فرانسه‌ی فینالیست فقط ۴ نفرشان اصالتی فرانسوی داشتند و بقیه‌ی اعضای تیم نسل دوم و سوم مهاجران غیرفرانسوی بودند که در فرانسه بزرگ شده بودند و در تیم ملی این کشور بازی می‌کردند. در اولین دوره‌ی جام جهانی در سال ۱۹۳۰ فقط 3.8 درصد از بازیکنان حاضر در جام پس‌زمینه‌ی مهاجرتی داشتند؛ اما این تعداد در جام جهانی روسیه در ۲۰۱۸ به 13.2 درصد رسید. یعنی در این جام جهانی 13 درصد از بازیکنان در تیم ملی کشوری بازی كردند که در آن به دنیا نیامده‌ بودند. فیفا هم قوانین خود را به نحوی تدوین کرده تا بازیکنان اجازه داشته باشند تا برای هرکشوری که پیوندی با آن دارند بازی کنند. اما خب، قوانین ایران هیچ گاه در جهت جذب مهاجران نبوده است، حتی در سطح تیم‌های فوتبال و فدراسیون فوتبال.

افغانستانی‌ها حق بازی در تیم‌های فوتبال باشگاهی ایران را ندارند!

بعد از شکایت تیم مهرگان دره‌شهر، کمیته انضباطی فدراسیون فوتبال ایران هم در آذر ماه ۱۴۰۲ حکم لازم را صادر کرد. با استناد بر همان دستورالعمل تیم فوتبال تارافولاد متخلف شناخته شد و نتیجه‌ی بازی سه بر صفر به نفع مهرگان دره‌شهر ایلام تغییر کرد. در متن رای کمیته‌ی انضباطی آمده بود:
«با توجه به اینکه بازیکن موضوع شکایت به موجب قوانین و مقررات جاری در ایران تبعه افغانستان بوده و دارای تابعیت ایران نیست (ایشان دارای پاسپورت افغانستان بوده پروانه کار خود از وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی را تحت عنوان اتباع خارجی دریافت کرده است) بازیکن خارجی محسوب شده و از مصادیق بازیکن غیرمجاز مندرج ذیل ماده 61 بند 1 بند الف به لحاظ اینکه مطابق مقررات نقل و انتقالات و دستورالعمل اجرایی آن ثبت‌نام نشده است تشخیص داده و در نتیجه حکم بر 3 بر صفر بازنده اعلام کردن باشگاه تارا فولاد چرمهین و به پرداخت پنجاه میلیون ریال جریمه نقدی و آقای سجاد جان‌محمدی نیز به یک جلسه محرومیت از همراهی تیم که صدور مجوز آن منوط به طی تشریفات قانونی می‌باشد و پرداخت مبلغ پنج میلیون ریال جریمه نقدی محکوم می‌گردد.»

تیم مهرگان دره شهر به جای تارا فولاد چرمهین دور دوم جام حذفی صعود کرد و حریف فجر سپاسی شد.

اما این ماجرا سر درازتری داشت. باشگاه تارافولاد چرمهین این حکم را ناعادلانه می‌دانست. اقامت بازیکن افغانستانی این تیم در ایران غیرقانونی نبود و برای این تیم جریمه‌های مالی و شکست‌خورده اعلام شدن در بازی‌ای که در آن پیروز بود پذیرفته نبود. بنابراین این باشگاه در کمیته‌ی استیناف فدراسیون فوتبال ایران تقاضای تجدید نظر کرد.

قوانین فیفا به فریاد رسیدند!

 کمیته استیناف فدراسیون فوتبال در دی ماه سال ۱۴۰۲ رایی دیگر صادر کرد. رایی که این بار مستند به مقررات و اساسنامه فدراسیون جهانی فوتبال (فیفا) مصوب  سال ۲۰۲۲ حضور یک افغانستانی‌الاصل در تیم فوتبال تارافولاد را به رسمیت می‌شناخت.
مقررات و اساسنامه‌ی فیفا می‌گفت که اگر بازیکن دو شرط داشته باشد می‌تواند علاوه بر بازی در باشگاه‌های کشور متبوع در قلمرو فدراسیون دیگر نیز برای تیم‌های تابع آن فدراسیون بازی کند: در محدوده‌ی قملرو آن فدراسیون به دنیا آمده باشد و این‌که پنج سال در آن محدوده زندگی کرده باشد.

سجاد جان محمدی، بازیکن افغانستانی‌تبار تیم فوتبال تارا فولاد چرمهین هم در قلمرو فدراسیون ایران  کشور (ایران) بدنیا آمده بود و هم به مدت پنج سال در کشور ایران زندگی کرده بود. و به علاوه  شرایط مقرر در بند (الف ) و ( د ) ماده ۷ مقررات فیفا در رابطه با کسب ملیت جدید ( Acquisition of a new nationality) از حیث تولد در ایران و حضور مستمر در کشور ایران در مورد این بازیکن صدق می‌کرد.

بدین ترتیب کمیته‌ی استیناف رای کمیته‌ی انضباطی را پس گرفت و تیم تارافولاد چرمهین را پیروز مسابقه اعلام کرد. اما در حقیقت این حکم معنای بسیار بزرگ‌تری داشت: جمعیت‌های زیادی از مهاجران نسل دوم و سوم افغانستانی حالا برای بازی در تیم‌های فوتبال ایرانی (حتی در سطح استقلال و پرسپلیس) دیگر منع قانونی ندارند.

از بین رفتن منع قانونی برای حضور مهاجران در فوتبال ایران

درحالیکه بسیاری که از کشورهای جهان درحال آسان‌سازی حضور بازیکنان مهاجر در تیم ملی کشورشان هستند، در ایران هنوز قوانین پایین‌دست در جهت غیرممکن کردن این حضور هستند. قوانینی که در تضاد آشکار با قوانین بالادستی در حوزه‌های ورزشی (همچون قوانین فیفا) هستند. شاید با صدور این رای در کمیته استیفاف فدراسیون فوتبال ایران، درهای جدیدی برای رشد و شکوفایی جوانان مهاجر و فوتبال ایران و افغانستان و .. شود.