اردیبهشت ۱۲, ۱۴۰۳ ۳:۲۶ قبل از ظهر
دیاران خبر 32 (از صدور کارت هوشمند برای حدود 200 هزار نفر از اتباع خارجی تا برنامه پاکستان برای اخراج گسترده اتباع افغانستانی)
دیاران خبر بسته‌ی خبری هفتگی سایت دیاران است. بسته‌ای که می‌کوشد مهم‌ترین اخبار و تحولات مهاجرتی در ایران و جهان را دنبال کند. دیاران خبر می‌کوشد تا نسبت به اخبار روز تحلیل داشته باشد. گذشته‌ی هر خبر را مرور کند و سناریوهای محتمل برای آینده را ارائه دهد. در این شماره به اخبار مختلفی مانند صدور کارت هوشمند برای حدود 200 هزار نفر از اتباع خارجی تا برنامه پاکستان برای اخراج گسترده اتباع افغانستانی می‌پردازیم.
1. صدور کارت هوشمند برای حدود 200 هزار نفر از اتباع خارجی
در سال جاری سازمان ملی مهاجرت طرح ساماندهی اتباع خارجی ساکن در ایران را آغاز کرده است. یکی از اقدامات سازمان مزبور در این رابطه یکپارچه‌سازی کارت‌های اتباع و صدور کارت‌های هوشمند جدید برای همه مهاجران ساکن در کشور است. از طرفی دیگر ابوالفضل ابوترابی، نماینده مجلس شورای اسلامی، در مصاحبه‌ای اظهار داشت که تاکنون حدود 200 هزار نفر از اتباع بیگانه توسط سازمان ملی مهاجرت ساماندهی و برای آن‌ها کارت شناسایی جدید صادر شده است و قرار است به‌زودی تحویل آن‌ها شود. وی افزود: «از این تعداد از اتباع بیگانه اثر انگشت گرفته شده و در مورد آن‌ها چهره‌نگاری و اسکن عنبیه انجام شده است. در ادامه نیز بناست DNA آن‌ها گرفته شود».
به گفته ابوترابی برای این تعداد از اتباع خارجی کارت شناسایی صادر شده که یک طرف آن کارت بانکی و طرف دیگر کارت شناسایی همراه با کد شناسه است. در کنار این کارت شناسایی یک سیم‌کارت اختصاصی نیز در اختیار این افراد قرار می‌گیرد که فقط باید از این سیم‌کارت استفاده کنند. استفاده آن‌ها از سیم‌کارت دیگر برای انجام مکالمات و غیره تخلف محسوب شده و باعث اخراج آن‌ها از کشور می‌شود. ابوترابی همچنین اظهار داشت: «این اتباع بیگانه نمی‌توانند از یارانه ملت ایران برخوردار شوند. وقتی آن‌ها از کارت بانکی خود برای خرید نان استفاده می‌کنند هزینه کامل خرید نان از آن‌ها دریافت می‌شود».
آن گونه که سازمان ملی مهاجرت اعلام کرده دارندگان کارت آمایش و هویت و دانشجویان خارجی جزء اولین کسانی هستند قرار است کارت هوشمند دریافت کنند. موضوع مدیریت هوشمند و داده محور مهاجران در کشورهای توسعه یافته سال‌ها است اجرایی شده است. گذار به سمت این شیوه حکمرانی مهاجرت می‌تواند ثمرات بسیاری برای ایران به همراه داشته باشد. البته با توجه به امکانات موجود دستیابی به این نقطه چندان ساده نیست و نیازمند صرف هزینه‌های بسیاری است.
۲. حمله به اتباع افغانستانی در برخی مناطق ایران
در چند ماه اخیر موجی از مهاجرستیزی علیه افغانستانی‌ها در ایران شکل گرفته است. در این راستا فضای رسانه‌ای شدیدی علیه مهاجران افغانستانی شکل گرفته و انتقادات از عملکرد دولت در زمینه مدیریت ورود مهاجران بالا گرفته است. طرفداران این نگرش معتقدند مهاجران افغان فشاری برای بازار کار ایران و تهدیدی قومی، مذهبی و امنیتی برای ایران دچار بحران کنونی هستند. لذا بایستی یک سیاست سخت‌گیرانه علیه مهاجران اتخاذ شود و اکثریت اتباع افغانستانی از کشور اخراج گردند.
ابتدا هجمه‌ها علیه مهاجران به شکل کلامی و در بستر رسانه‌ها و فضای مجازی بود اما اخیرا شاهد رخ دادن خشونت فیزیکی نیز علیه برخی اتباع افغانستانی بوده‌ایم. برای مثال اخیر عده‌ای در شهر اقبالیه قزوین به ساکنان افغانستانی حمله کردند. فرمانده انتظامی استان قزوین اعلام کرد مرتکبان این حادثه توسط پلیس دستگیر شده‌اند و با تشکیل پرونده به مراجع قضائی معرفی شده‌اند. حادثه مشابهی نیز هفته گذشته در صباشهر شهریار رخ داد. در جریان این حادثه چند شخص موتورسوار با صورت پوشانده شده به اشخاص و مغازه‌های افغانستانی‌ها حمله می‌کنند و آنان را مورد ضرب و شتم قرار می‌دهند. مرتکبان این حادثه ظاهرا تاکنون شناسایی و دستگیر نشده‌اند. همچنین اخیر ویدیویی در فضای مجازی پخش شد که در آن یک تبعه افغانستانی در استان کردستان مورد ضرب و شتم افرادی قرار می‌گیرد.
مهاجرهراسی و مهاجرستیزی پدیده جدیدی در جامعه ما نیست. البته این نکته که در ماه‌های اخیر حجم نفرت پراکنی‌ها علیه اتباع افغانستانی‌ها رشد تصاعدی یافته، بسیار خطرناک است. اگرچه برخی مقامات و نهادهای دولتی مانند سازمان ملی مهاجرت تلاش کرده‌اند نسبت به موج مهاجرستیزی اخیر واکنش دهند اما اقدامات انجام شده چندان تاثیرگذار نبوده است. رشد تفکرات بیگانه‌ستیزانه برای جامعه ملتهب و دوقطبی کنونی ایران بسیار خطرناک است و بایستی به هر شکلی جلوی آن را گرفت.
۳. حضور رییس سازمان ملی مهاجرت در نشست اکسکام ژنو
رئیس سازمان ملی مهاجرت در هفتاد و چهارمین نشست کارگروه اجرایی کمیساریای عالی پناهندگان موسوم به اکسکام در شهر ژنو شرکت کرد. وی در این نشست اعلام کرد: «ایران طی چند دهه اخیر میزبان میلیون‌ها پناهنده و آواره خارجی شده است. فقدان کمک‌های بین‌المللی از یک سو و حجم انبوه ورود پناهندگان از سوی دیگر شرایط میزبانی جمهوری اسلامی ایران را با سختی های بی‌شماری مواجه ساخته است». تحمیل هزینه‌های هنگفت اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حتی امنیتی بر ایران و همچنین پاسخگو نبودن زیرساخت‌های کشور به حجم بالای اتباع خارجی و بهره‌گیری از منابع محدود داخلی جهت خدمات‌دهی به پناهندگان از دیگر مواردی بود که رئیس سازمان ملی مهاجرت مطرح کرد.
مبینی بر بر لزوم تقسیم منصفانه مسئولیت بین‌المللی تاکید کرد. وی در قالب ارائه آمار و ارقام، خدمات ایران به مهاجران را در حوزه‌های بهداشت، درمان، آموزش و معیشت به اطلاع حضار نشست رساند. مبینی همچنین اعمال استاندارد دوگانه با پناهندگان و آوارگان، ملاحظات سیاسی برخی کشورهای کمک کننده، شکاف عمیق میان بودجه پیشنهادی سالانه کمیساریا و بودجه تحقق یافته به ایران را مورد انتقاد قرار داد. او با اشاره به سند راه‌حل‌های راهبردی برای پناهندگان افغانستانی، بر اولویت بازگشت داوطلبانه پناهندگان تاکید کرد. رئیس سازمان ملی مهاجرت، وقوع زلزله اخیر در شهر هرات در نوار مرزی ایران را که موجب بی‌خانمان شدن ده‌ها هزار نفر از مردم بی‌پناه شده است، از دیگر نگرانی‌های ایران در هجوم سیل جدید مهاجرین به داخل کشور دانست.
مبینی ضمن تشکر از پشتیبانی سازمان‌های بین‌المللی فعال در امور بشردوستانه به‌ویژه کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد، بار دیگر تاکید کرد: «حمایت ایران از امواج گسترده و ترکیبی پناهجویان و آوارگان امری دائمی نخواهد بود. لذا برنامه‌ریزی جدی و زمان‌بندی شده در راستای حل و فصل این مساله باید در دستور کار همکاری‌ها و اصل مسئولیت بین‌المللی قرار گیرد».
۴. افغانستانی‌ها و ایرانی‌ها: بیشترین تعداد پناهجویان بریتانیا در سال ۲۰۲۳
اطلاعات منتشر شده توسط وزارت کشور بریتانیا نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۳ بیش از نیمی از پناهجویانی که با قایق از کانال مانش عبور کرده‌اند، فقط از پنج کشور افغانستان، ایران، اریتره، سوریه و سودان بوده‌اند. داده‌های وزارت کشور بریتانیا نشان می‌دهد افغان‌ها و ایرانی‌ها در صدر فهرست شهروندانی هستند که از طریق این گذرگاه به این کشور پناهنده شده‌اند. بنابر یک گزارش آماری که از سوی سازمان حامی پناهجویان در بریتانیا به نام «شورای پناهجویان» منتشر شده است، تا پایان ماه اوت سال ۲۰۲۳ تعداد ۴ هزار و ۶۹ شهروند افغان و ۲ هزار و ۲۵۰ نفر شهروند ایران از طریق کانال مانش و با قایقهای کوچک به بریتانیا پناه آورده‌اند. از این تعداد تا کنون به ۹۷ افغان و ۷۴ ایرانی وضعیت پناهندگی اعطا شده است. انتظار می‌رود هزار و ۶۶۵ افغان دیگر و هزار و ۷۶۰ ایرانی دیگر نیز وضعیت پناهندگی دریافت کنند.
بریتانیا در چند سال گذشته با موجی از ورود پناهجویان از طریق کانال مانش مواجه شده است. جالب است که ایرانیان و افغانستانی‌ها در پنچ سال اخیر همواره جز کشورهایی بوده‌اند که بیشترین تعداد پناهجویان را در بریتانیا تشکیل داده‌اند.
مقامات بریتانیا در ماه‌های اخیر تلاش فراوانی کرده‌اند تا از ورود مهاجران غیرقانونی به کشور جلوگیری کنند. ریشی سوناک، نخست وزیر بریتانیا از «توقف قایقهای حامل مهاجران» و جلوگیری از ورود آن‌ها به کشور به عنوان یکی از اولویت‌های دولتش نام برده است. بر اساس قانون جدید بریتانیا، که هنوز اجرایی نشده است، مهاجرانی که با قایقهای کوچک از طریق کانال مانش وارد خاک این کشور شوند اجازه نخواهند داشت درخواست پناهندگی کنند. این قانون در صورت اجرایی شدن می‌تواند منجر به رد خودکار درخواست‌های پناهندگی از سوی این دست پناهجویان و همین طور بازگرداندن آن‌ها به کشور مبدأ یا ثالث شود.
۵. برنامه پاکستان برای اخراج گسترده اتباع افغانستانی
وزارت خارجه پاکستان روز جمعه اعلام کرد که این کشور طرح اعلام شده مبنی بر اخراج همه اتباع افغانستانی که به طور غیرقانونی در این کشور به سر می‌برند به اجرا می‌گذارد. به گفته اسلام‌آباد اخراج اتباع افغانستانی که شامل یک میلیون و ۷۰۰ هزار نفر می‌شود، به شکل مرحله به مرحله و منظم صورت خواهد گرفت. دولت پاکستان قبلا هشدار داده بود که همه مهاجرانی که بدون اجازه اقامت در این کشور به سر می‌برند باید تا پیش از روز ۳۱ اکتبر خاک پاکستان را ترک کنند. اسلام‌آباد تهدید کرده بود که اتباع غیرقانونی افغانستانی پس از این تاریخ با بازداشت دسته‌جمعی و اخراج اجباری روبرو خواهند شد. هرچند نیروی‌های امنیتی پاکستان بارها اتباع افغانستان را بازداشت و اخراج کرده‌اند. اما این اولین بار است که اسلام‌آباد از اجرای طرحی گسترده برای برخورد با مهاجران غیرقانونی سخن می‌گوید.
گروه‌های مدافع حقوق بشر به‌طور گسترده تصمیم پاکستان مبنی بر اخراج مهاجران غیرقانونی را محکوم کرده‌اند. فعالان حقوق بشر تاکید می‌کنند که اخراج اجباری اتباع افغانستانی آن‌ها را در معرض خطر قرار می‌دهد. وزارت خارجه پاکستان روز جمعه اعلام کرد که این طرح تنها مختص مهاجران افغان نیست. به گفته سخنگوی این وزارتخانه یک میلیون و ۴۰۰ هزار نفر از اتباع افغان که به عنوان پناهنده به طور قانونی در پاکستان به سر می‌برند در معرض اخراج قرار نخواهد گرفت.
بعد از روی کار آمدن طالبان موج جدیدی از مهاجرت افغانستانی‌ها به دیگر کشورها آغاز شد. در این میان کشورهای ایران و پاکستان پذیرای تعداد بیشتری از مهاجران افغانستانی گشتند. در چند ماه اخیر فشارها برای اخراج و بازگرداندن اتباع افغانستانی از ایران نیز افزایش یافته است. اخیرا معاون سفارت ایران در کابل در دیدار با معاون وزارت داخله افغانستان خواهان همکاری این کشور برای بازگشت افغان‌ها شد. وزارت کشور هم از اخراج اتباع غیرمجاز افغانستانی خبر داده است.
