آذر ۱۷, ۱۴۰۳ ۵:۳۳ بعد از ظهر
دیاران خبر 25 (از بلاتکلیفی قانون سازمان ملی مهاجرت تا صدور مجوز اقامت موقت برای ۳.۷ میلیون نفر توسط اتحادیه اروپا)
دیاران خبر بسته‌ی خبری هفتگی سایت دیاران است. بسته‌ای که می‌کوشد مهم‌ترین اخبار و تحولات مهاجرتی در ایران و جهان را دنبال کند. دیاران خبر می‌کوشد تا نسبت به اخبار روز تحلیل داشته باشد. گذشته‌ی هر خبر را مرور کند و سناریوهای محتمل برای آینده را ارائه دهد. در این شماره به اخبار مختلفی مانند بلاتکلیفی قانون سازمان ملی مهاجرت تا صدور مجوز اقامت موقت برای ۳.۷ میلیون نفر در سال گذشته توسط اتحادیه اروپا می‌پردازیم.
۱. قانون سازمان ملی مهاجرت؛ همچنان بلاتکلیف
سال گذشته کلیات طرح تشکیل سازمان ملی مهاجرت در مجلس تصویب شد. این طرح قرار بود زمینه‌ساز تشکیل سازمان ملی مهاجرت گردد و نیز تحولاتی در مورد قوانین ورود و اقامت اتباع خارجی در ایران ایجاد نماید. تلاش‌های بسیاری در چند ماه گذشته برای تصویب جزییات این طرح توسط دولت و برخی نمایندگان انجام شد اما تاکنون موفقیتی حاصل نشده است.
اواخر اسفندماه برخی نمایندگان خواستار بررسی طرح سازمان ملی مهاجرت در چارچوب اصل ۸۵ قانون اساسی شدند اما این درخواست در مجلس رای نیاورد. بنا به اعلام ابوالفضل ابوترابی، شورای عالی امنیت ملی نیز برای تسریع تصویب این طرح چندین بار به مجلس نامه‌نگاری کرده است. در سال جاری نیز برخی نمایندگان برای در اولویت قرار دادن بررسی این طرح در صحن، تلاش کردند. درنهایت در خردادماه و تیرماه بررسی این طرح جزء نخستین اولویت‌های دستورکار هفتگی مجلس قرار گرفت. با این اوصاف از مردادماه به بعد بررسی این طرح از دستورکار هفتگی مجلس خارج شد. گویا فعلا این طرح برای بررسی بیشتر به کمیسیون مربوطه بازگردانده شده است.
اخیرا وزیر کشور اعلام کرد: «سازمان ملی مهاجرت منتظر تصویب نهایی مجلس است». حاجی دلیگانی، نمایده مجلس نیز در نطق اخیر خود در مجلس گفت: «اتباع خارجی که جمعیت چند میلیونی در کشور دارند به حال خود رها شدند. لازم است فکری در این زمینه صورت گیرد. دولت نیز لایحه‌ای در این زمینه ارائه کرد اما اساسا با مشکلاتی مواجه شده است». محمدباقر قالیباف در پاسخ به تذکر حاجی دلیگانی بیان کرد: «موضوع سازمان اتباع بحث مهمی است. لایحه‌ای در مجلس وجود دارد اما به خاطر ناهماهنگی‌ها کار پیش نرفته است». جالب است که وزارت کشور بدون تصویب قانون مربوطه، سازمان ملی مهاجرت را ایجاد نموده است. در حال حاضر این سازمان رسما در بدنه دولت در حال فعالیت و ساماندهی امورات مهاجران است.
۲. آغاز ثبت‌نام دانشآموزان تبعه خارجی از هفته آینده
چندی پیش سازمان ملی مهاجرت بعد از مدت‌ها کش و قوس، دستورالعمل ثبت‌نام دانشآموزان اتباع در سال تحصیلی ۱۴۰۲-۱۴۰۳ را به آموزش و پرورش ابلاغ کرد. سازمان ملی مهاجرت با توجه به شروع طرح ساماندهی مطلوب و هدفمند اتباع و مهاجرین خارجی در کشور و آغاز ثبت‌نام دانش‌آموزی، اقدام به طراحی و راه‌اندازی سامانه‌ای هوشمند به نام «سامانه یکپارچه اتباع و مهاجرین خارجی» (سهما) نموده است. امسال روند ثبت‌نام دانش آموزان ابتاع خارجی در مدارس ایران با تفاوت‌هایی نسبت به سال‌های قبل از جمله ثبت‌نام آنلاین در مدارس مواجه است.
قرار است کلیه مراحل فرایند ثبت‌نام دانش‌آموزی در این سامانه انجام می‌شود. از آن جایی که سامانه مذکور در حال آزمایش و ارزیابی است، با نهایی شدن سامانه به صورت نهایی کلیه مراحل ثبت‌نام دانش‌آموزی به صورت برخط انجام می‌شود. سازمان ملی مهاجرت در هماهنگی به عمل آمده با وزارت آموزش و پرورش از کلیه خانواده‌های دانشآموزان تبعه خارجی درخواست کرده از هفته آینده با مراجعه به سامانه مذکور نسبت به ثبت‌نام قطعی دانش آموزی اقدام نمایند.
اتباع مجاز دارای مدرک اقامتی از قبیل دفترچه اقامت ویژه، دفترچه اقامت، پروانه اقامت، دفترچه پناهندگی، گذرنامه «با انواع روادید» و گذرنامه خانواری که فاقد شناسه یکتا ده رقمی هستند، می‌بایست ابتدا به سامانه مربوطه مراجعه کنند. سپس نسبت به مشخص نمودن دفاتر خدمات اقامت و اشتغال محل سکونت خود اقدام کنند. سپس با مراجعه به دفاتر و احراز هویت و دریافت شناسه یکتا مجددا با مراجعه به سایت مذکور نسبت به ثبت نام اقدام نمایند. نکته دیگر آن که ثبت‌نام از دانشآموزان اتباع خارجی غیرمجاز یا فاقد مدرک توسط مدارس ممنوع می‌باشد.
سال گذشته بیش از ۶۰۰ هزار نفر از اتباع خارجی در مدارس ایران تحصیل نمودند. البته تعداد بسیاری نیز به دلایل مختلف از تحصیل بازماندند. امید است که امسال شاهد ثبت‌نام تعداد بیشتری از اتباع در مدارس دولتی ایران باشیم.
۳. آغاز صدور گذرنامه برای مهاجران افغان در سفارت افغانستان در تهران
سرپرست سفارت افغانستان در تهران طی دیداری با مقامات امور کنسولی وزارت خارجه ایران از آغاز تدریجی توزیع گذرنامه برای شهروندان افغان خبر داد. فضل محمد حقانی افزود: «ما بر اساس اولویت‌بندی این روند را از نوزادان تازه به دنیا آمده آغاز کرده‌ایم و سپس برای دانشجویان نیز گذرنامه توزیع خواهیم کرد». پس از سقوط نظام جمهوری در افغانستان و به قدرت رسیدن مجدد طالبان، روند صدور پاسپورت الکترونیک در نمایندگی‌های سیاسی و کنسولی افغانستان در خارج از کشور، از جمله در ایران متوقف شد. با توجه به نیاز مهاجرین افغانستان در ایران به اسناد هویتی به خصوص پاسپورت و همچنین تذکره الکترونیکی، حل شدن این موضوع همواره از خواسته‌های مهم افغانستانی‌ها از حکومت طالبان بوده است. به ویژه مشکلات دانشجویان افغان برای ادامه تحصیل در ایران بسیار زیاد بوده است.
سرپرست سفارت افغانستان در تهران در این دیدار همچنین خواستار حل مشکلات حقوقی نوزادان افغان شد. وی مشکل عدم تائید مدارک و گواهی ولادت نوزادان از سوی وزارت امور خارجه ایران را یادآوری کرده و خواستار همکاری برای حل این مشکل شد. در این دیدار درباره مسائل کنسولی و ایجاد تسهیلات بیشتر برای پناهجویان افغان نیز تبادل نظر شده است. به جز چند کشور معدود، تاکنون هیچ کشوری سفارت افغانستان را به مقامات طالبان تحویل نداده و همین امر بر بلاتکلیفی و مشکلات مهاجران افغان در این کشورها افزوده است.
۴. طرح مهاجرتی جدید بریتانیا: اسکان پناهجویان در زندان شناور
دولت بریتانیا مدتی پیش تصمیم جدیدی در مورد اسکان پناهجویانی که هنوز در مورد پرونده آن‌ها تصمیم‌گیری نشده، در یک کشتی شناور اتخاذ کرد. هفته جاری این تصمیم به مرحله اجرایی رسید و دولت انگلیس عملیات استقرار پناهجویان در این کشتی عظیم را که نامش «بی‌بی استکهلم» است، آغاز کرد. بر اساس این طرح کشتی «بی‌بی استکهلم» با ۲۲۲ اتاق کوچک به خانه موقت ۵۰۰ مرد پناهجو بین ۱۸ تا ۶۵ سال تبدیل خواهد شد که منتظر نتیجه رسیدگی به پرونده مهاجرتی‌شان هستند.
این شناور در بندر پورتلند انگلستان پهلو گرفته است. پناهجویان طی روز اجازه دارند از کشتی خارج شوند و شب دوباره باید خودشان را به آنجا معرفی کنند. هدف دولت بریتانیا از این طرح کاهش هزینه‌های اسکان پناهجویان در هتل است. چراکه بنا به گفته دولت این کشور، روزانه شش میلیون پوند هزینه برای دولت دربردارد. بخش زیادی از پناهجویانی که قرار است در این شناور اسکان داده شوند، پناهجویان افغانستانی و ایرانی هستند. افغانستان و ایران در کنار آلبانی، هند و عراق بیشترین تعداد پناهجویان ساکن در بریتانیا را تشکیل می‌دهند.
خبر استقرار پناهجویان در این کشتی همانند خبر تصویب لایحه مهاجرت غیرقانونی که چند هفته پیش در پارلمان بریتانیا تصویب شد، با انتقادات گسترده نهادهای بین‌المللی همراه شده است. منتقدان به این کشتی لقب «زندان شناور» داده‌اند. اتحادیه آتش‌نشانان بریتانیا که گفته ظرفیت این کشتی از ۲۰۰ به ۵۰۰ نفر افزایش یافته، آن را یک «تله مرگبار بالقوه» نامیده است. البته دولت بریتانیا این انتقادات را رد کرده و این کشتی را ایمن دانسته است. همچنین نهادهای حقوق بشری این طرح را غیرانسانی خوانده‌اند و مردم محلی نیز به این تصمیم اعتراض دارند.
۵. صدور مجوز اقامت موقت برای ۳.۷ میلیون نفر در سال گذشته توسط اتحادیه اروپا
اداره آمار کمیسیون اروپا (یورواستات) با انتشار گزارشی اعلام کرد نزدیک به ۳.۷ میلیون نفر از اتباع کشورهای خارج از اتحادیه اروپا طی سال ۲۰۲۲ نخستین مجوز اقامت موقت خود را از یکی از ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا دریافت کردند. شمار تازه‌واردان قانونی اتحادیه اروپا در سال گذشته میلادی، ۴۴۵ هزار و ۷۵۳ نفر بوده که نسبت به سال ۲۰۲۱ معادل ۲۶ درصد افزایش یافته است. البته این آمار شامل اوکراینی‌هایی که به دلیل تهاجم نظامی روسیه مشمول حمایت اجتماعی اتحادیه اروپا شده‌اند، نمی‌گردد.
آمار یورواستات نشان می‌دهد که حدود ۱.۶ میلیون نفری که طی سال گذشته میلادی اولین مجوز اقامت خود را در اتحادیه اروپا دریافت کرده‌اند به دلایل شغلی از جمله کار برای شرکت‌های مستقر در کشورهای عضو به این اتحادیه مهاجرت کرده‌اند. رایج‌ترین مقاصد کار برای مهاجران، اسپانیا (۱۴۵ هزار و ۳۱۴ مجوز)، آلمان (۸۱ هزار و ۷۹۵ مجوز) و ایتالیا (۶۶ هزار و ۷۹۱ مجوز) بوده‌اند. در مجموع ۴۲ درصد از نخستین مجوزهای اقامت در اتحادیه اروپا طی سال گذشته میلادی برای کار صادر شده است.
همچنین ۱۳ درصد اقامت‌های موقت هم برای تحصیل صادر شده که شاهد رشد ۳۳ درصدی نسبت به سال ۲۰۲۱ بوده است. در میان کشورهای عضو اتحادیه اروپا، فرانسه بیشترین مجوزهای اقامت مرتبط با آموزش را صادر کرده (۱۰۴ هزار و ۷۷۷ مجوز)، پس از آن آلمان (۷۰ هزار و ۷۲ مجوز) و اسپانیا (۵۸ هزار و ۶۳۶ مجوز) قرار داشته‌اند. سایر مجوزهای اقامت موقت در اتحادیه اروپا نیز به دلایل خانوادگی (۲۴ درصد) و سایر دلایل از جمله پناهندگی (۳۷ درصد) صادر شده بود. در میان کشورهای عضو اتحادیه اروپا، آلمان با صدور ۶۹۰ هزار و ۵۳۸ مجوز در صدر فهرست صادرکنندگان اولین مجوز اقامت موقت قرار دارد. پس از آن اسپانیا، ایتالیا و فرانسه قرار دارند.
