فروردین ۳۱, ۱۴۰۳ ۹:۲۸ قبل از ظهر
آخرین آمار مهاجرت از افغانستان (هفته آخر مهر ۱۴۰۱)
دیاران در ماه‌های گذشته آخرین آمار مهاجرت از افغانستن به ایران از افغانستان را منتشر کرده بود.
آخرین آمار مهاجرت از افغانستان (هفته دوم فروردین 1401)
آخرین آمار مهاجرت از افغانستان (هفته دوم تیر ۱۴۰۱)
در این نوشتار آخرین آمارهای منتشر شده بر اساس اسناد کمیساریای سازمان ملل در امور پناهندگان مرور می‌شود.
ایران مقصد اصلی مهاجران بعد از تسلط طالبان
گزارش دوره‌ای کمیساریای سازمان ملل در امور پناهندگان در مورد مهاجران افغانستانی در ۴ دسامبر ۲۰۲۲ بیان می‌کند که ایران مقصد اصلی مهاجرت افغانستانی‌ها پس از تسلط طالبان بر این کشور بوده است. آمار منتشرشده در این گزارش بیان می‌کند که از آگوست سال ۲۰۲۱ و پس از تسلط طالبان بر افغانستان حدود ۱ میلیون افغانستانی به ایران مهاجرت کرده‌اند. این آمار در مدت مشابه برای کشور پاکستان فقط ۲۵۰ هزار نفر بوده است. کشورهای ازبکستان با حدود ۱۳ هزار نفر و تاجیکستان با حدود ۵۷۰۰ مهاجر افغانستانی در رده‌های بعدی قرار داشته‌اند. به عبارتی تعداد مهاجران ورودی به ایران پس از تسلط طالبان ۴ برابر مهاجران ورودی به پاکستان بوده است.
به عبارتی ایران میزبان بیش از ۷۸ درصد مهاجران خروجی از کشور افغانستان پس از تسلط طالبان بوده است.
ورود غیررسمی مهاجران به ایران
شرایط در کشور افغانستان بعد از مرداد سال ۱۴۰۰ و روی کار آمدن طالبان همچنان ناپایدار است. طبق برآوردهای کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان از مرداد ماه سال ۱۴۰۰ تا مهر ماه سال ۱۴۰۱ حدود ۱ میلیون مهاجر افغانستانی به ایران آمده‌اند. شرایط بحرانی انسانی در افغانستان، ناامنی غذایی در این کشور، خشونت سازمان یافته و نقض حقوق بشر از عوامل مهاجرت افغانستانی‌ها از این کشور است. نمایندگی کمیساری سازمان ملل در امور پناهندگان در یک سال اخیر با افزایش تعداد درخواست‌های افغانستانی‌های تازه مهاجرت‌کرده برای حمایت‌های بین‌المللی روبه‌روبه بوده است.
اکثر مهاجرانی که از افغانستان به ایران فرار کرده‌اند به شیوه‌ی غیرقانونی از مرزهای غیررسمی و با کمک قاچاقچیان آمده‌اند. مرزهای رسمی ایران همچنان برای ورود پناهجویان بدون پاسپورت و ویزا بسته است. کمیساریای سازمان ملل در امور پناهندگان دسترسی به مرزهای بین ایران و افغانستان را از دست داده است و آمارها و گزارش‌های جدید بر اساس داده‌های ارائه‌شده توسط افغانستانی‌های مراجعه‌کننده به مراکز خدمات و تماس‌های مهاجران تازه‌وارد است.
در فوریه‌ی سال ۲۰۲۲ (بهمن ۱۴۰۰) کمیساریا یک گزارش راهنما برای اعلام نیاز حمایت‌های بین‌المللی پیرامون افغانستانی‌های در حال گریز از افغانستان منتشر کرد. در این گزارش از کشورهای همسایه خواسته شد که مرزهای‌شان را برای افغانستانی‌های در جست‌وجوی کمک‌های بین‌المللی باز نگه‌دارند و بازگشت اجباری افغان‌تبارها را متوقف کنند. علاوه بر این از ایران خواسته شد که فضاهای اسکان برای پناهندگان افغانستانی تخصیص بدهد.
سرشماری مهاجران افغانستانی بدون مدرک در ایران
در آپریل ۲۰۲۲(فروردین ۱۴۰۱) وزارت کشور جمهوری اسلامی ایران سرشماری افغانستانی‌های بدون مدرک حاضر در ایران را آغاز کرد. این سرشماری شامل حال افغانستانی‌های تازه‌وارد هم می‌شد. سرشماری تا پایان ماه ژوئن ۲۰۲۲ (۹ تیر ۱۴۰۱) ادامه پیدا کرد. در این سرشماری حدود ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار مهاجر افغانستانی ثبت شدند و برگه‌ی سرشماری دریافت کردند. اعتبار برگه‌های سرشمای ابتدا تا پایان مهر ماه سال ۱۴۰۱ بود که تا پایان دی ماه ۱۴۰۱ (۲۰ ژانویه ۲۰۲۳) تمدید شد.
بر اساس گفته‌های وزیر کشور گروه‌های زیر نمی‌توانند از مزایای تمدید برگه‌ی سرشماری بهره‌مند شوند:
- افغانستانی‌هایی که در مناطق افغانستانی‌ممنوع زندگی می‌کنند و درخواست تغییر محل زندگی خود را قبل از مهر ماه ۱۴۰۱ ثبت‌نکرده‌اند.
- افغانستانی‌هایی که در حال حاضر در محل‌هایی اسکان دارند که در برگه‌ی سرشماری‌شان ثبت نشده است.
- سایر افغانستانی‌هایی که در حال حاضر در نواحی ممنوعه زندگی می‌کنند حتی اگر قبلا برگه‌ی سرشماری دریافت کرده‌اند.
کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان تعداد افغانستانی‌های تازه‌وارد به ایران بعد از تسلط طالبان را حدود ۱ میلیون نفر ارزیابی کرده است. حدود ۸۰ درصد از این ۱ میلیون نفر دلیل مهاجرت‌شان را خشونت و ترس از شکنجه و آزار در افغانستان عنوان کرده‌اند.
۳۶ درصد خانواده‌های مهاجر تازه‌وارد به ایران زن-سرپرست هستند
۳۶ درصد خانواده‌های تازه‌وارد از افغانستان به ایران زن-سرپرست هستند و ۶۴ درصد مرد-سرپرست. ۲ درصد از زنان سرپرست خانوار بالای ۶۰ سال و ۲ درصدشان زیر ۱۸ سال سن داشته‌اند. بیش از ۸۸ درصد سرپرستان خانوار در سن کار (۱۸ تا ۵۹ سال) بودند.
از منظر قومیتی تاجیک‌ها و هزاره‌ها اکثریت مهاجران ورودی به ایران در یک سال اخیر را شکل داده‌اند. ۳۸ درصد مهاجران ورودی هزاره، ۳۵ درصد تاجیک، ۱۱ درصد پشتون، ۳ درصد ازبک و ۱۱ درصد از سایر قومیت‌های افغانستان بوده‌اند.
کمیساریای سازمان ملل در امور پناهندگان از میان مهاجران تازه‌وارد ۶ هزار و ۴۰۵ نفر با نیازهای خاص را شناسایی کرد.
شرایط دارویی و درمانی جدی، زنان در خطر، کودکان در خطر، معلولیت، تک سرپرستی، قربانیان تجاوز جنسی، نیازهای خاص حقوقی و فیزیکی، افراد با سن بالای در خطر، شکنجه، گسیختگی خانواده و کودکان جداافتاده و بدون همراه اصلی‌ترین مسائل گزارش‌شده برای کمیساریا بوده‌اند.
تهران میزبان اصلی مهاجران افغانستانی تازه‌وارد به ایران
نقشه‌ی پراکندگی مهاجران تازه‌وارد نشان می‌دهد که استان‌های تهران، خراسان رضوی و فارس اصلی‌ترین میزبانان مهاجران افغانستانی تازه‌وارد بوده‌اند.
از نظر مدارک هویتی ۲۲ درصد مهاجران تازه‌وارد مدرک ثبت خانواده داشتند، ۲۰ درصدشان کارت شناسایی ملی، ۱۰ درصدشان پاسپورت، ۱۰ درصدشان کارت سلامت و ۳۷ درصد سایر مدارک هویتی داشتند.
اصلی ترین علل مهاجرت پناهندگان در بازه‌ی زمانی یک ساله، ترس از شکنجه به خاطر سابقه همکاری با دولت سابق (۳۵ درص)، ترس عمومی از طالبان (۲۵ درصد)، دلایل اقتصادی (۲۰ درصد)، آشفتگی عمومی و خشونت (۱۲ درصد) و آسیب‌پذیری (۹درصد) بوده است.
نکته‌ی حائز اهمیت این است که در ماه‌های اولیه‌ی تسلط طالبان بر افغانستان (آگوست ۲۰۲۱ تا فوریه‌ی ۲۰۲۲)، آشفتگی عمومی و کسب حفاظت اصلی‌ترین دلیل مهاجرت افغانستانی‌ها بوده است. اما از مارس ۲۰۲۲ به بعد دلایل اقتصادی پیشی گرفتند و در برخی ماه‌ها اصلی‌ترین دلیل مهاجرت به ایران انگیزه‌های اقتصادی بود.
[…] طبق آخرین آمار، ایران میزبان بیش از ۷۸ درصد مهاجران خروجی از کشور افغانستان پس از تسلط طالبان (2021) بوده است. با این وجود ایران سیاست بازگشت مهاجرین افغانستانی را در طول این سال‌ها درنظر داشته است. کمااینکه در ماده 17 پیش‌نویس سازمان ملی اقامت که کلیات آن در تاریخ ۲۲ آبان ۱۴۰۱ در مجلس تصویب شده است، به دنبال راهکارهایی برای تسهیل و تشویق داوطلبانه‌ی پناهندگان و مهاجرین می‌باشند. اما از جهاتی دیگر وضعیت کشور افغانستان نه تنها روبه‌بهبود نبوده، بلکه با تسلط طالبان بر کشور در 19 ماه اخیر با فاجعه‌ی امنیت انسانی و حقوق بشری مواجه هستیم. از این‌رو توجه و داشتن دورنمایی متناسب با شرایط موجود به ارائه‌ی راهکار و حل چالش‌های مهاجرین کمک خواهد کرد. […]