گزارش تصویری جلسه نقد و بررسی کتاب "تمنای رفتن؛ مهاجرت به خارج در میان ذهنیت ایرانی"

سومین جلسه حلقه مطالعات مهاجرت دیاران با همکاری سرای اهل قلم 7 اسفند ماه 1397 در محل خانه کتاب برگزار شد.

در ابتدای نشست مهرداد عربستانی نویسنده کتاب تمنای رفتن در مورد کتاب توضیحاتی را ارائه کرد. او گفت: این کتاب پژوهشی است در سابجکتویتی یا ذهنیت و خود سابجکتیوتی یک جور واقعیت اجتماعی است. یک جور فکت اجتماعی است. چیزی هست که باید به عنوان یک مساله اجتماعی شکل‌گیری و خودش را مورد بررسی قرار داد. اصولا سابجکتویتی مبعث و متاثر از شاکله‌های کلی‌تر اجتماعی و این دو تا نمی‌توانند از هم جدا شوند. این نه تنها در علوم اجتماعی این گونه هست بلکه در بعضی از نگاه‌های جدیدتر روانکاوی و روان‌شناختی اصولا فرد و فردیت در ذاتش در بیرون از خودش در ارتباط با دیگری قرار می‌گیرد. از این حیث امر سابجکتیو اصولا امر درونی نیست، بلکه محل تلاقی امر درونی و بیرونی است. من سعی کردم مطالعه‌ام را با یک زوایه انسان‌شناختی با معنای عام از انسان‌شناسی که به دنبال کشف علل پنهان هست یعنی چیزهایی که ممکن است سخت‌تر به زبان آورده بشود. چیزهایی که شما مداومت بیش‌تری در تحقیق و ارتباط نزدیک‌تری لازم داری که بتوانی به این‌ها دست پیدا کنی. به این ترتیب من رفتم سراغ روش‌های کیفی و انسان‌شناختی به این امید که بتوانم آن منطق پنهانی را که در پشت این تمنای مهاجرت از کشور و خارج شدن از کشور هست را مورد بررسی قرار بدهم. در مورد “تمنای رفتن” اصطلاحی که استفاده کردم؛ من به نوعی فرض گرفتم که یک تمایلی در جامعه ایرانی برای ترک کشور هست. تا آنجایی که می‌شده، تلاش کردم این را مستند کنم؛ از طریق آنچه که از آمارها موجود است، چون آمارهای مشخصی در این رابطه نداریم ولی بعضی از آمارها مثل سرمایه اجتماعی به طور غیرمستقیم از مهاجرت سوال شده. از جاهای دیگری مثل میزان اپلای کردن برای ویزای لاتاری هم مشخص بود که در چند دوره ایرانی‌ها جز ۴، ۵ تای اول بوده‌اند. امسال حتی ایرانی‌ها ارتقای رتبه پیدا کرده‌اند و سومین ملیت برای اقدام کردن برای ویزای لاتاری بودند و اطلاعات دیگری مثل ترکیب جمعیتی پناهنده‌ها به خصوص در امواج مهاجرتی اخیر در دست بود. به هر حال من سعی کردم نشان بدهم که این تمایل چطور یک تمایل همه جا حاضر هست. من تمایل را نه به عنوان یک امر مستقل بلکه به عنوان یک سمپتوم، نشانگان، در نظر گرفتم که دارد به امر دیگری اشاره دارد.

گزارش مشروح این نشست در رابطه با مهاجرت به خارج در ذهنیت ایرانیان را در این‌جا بخوانید.