خدمات درمانی و بیمه سلامت اتباع خارجی در ایران

بهره­‌مندی از خدمات درمانی جزء حقوق بنیادین همه انسان­‌ها است و این امر در ماده ۲۵ اعلامیه جهانی حقوق بشر و بسیاری دیگر از اسناد بین‌­المللی و منطقه­‌ای مورد تأکید قرار گرفته است. در همین راستا بند یک ماده ۱۲ میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مقرر می‌­دارد: «کشورهای طرف این میثاق، حق هر کس را برای برخورداری از بهترین حالت سلامت جسمی و روانی ممکن­‌الحصول به رسمیت می‌­شناسند». برخورداری از خدمات درمانی و بیمه سلامت صرفاً مختص شهروندان داخلی نیست بلکه اتباع خارجی نیز باید از این حق برخوردار باشند. در همین راستا در فروردین سال جاری، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در پیامی اعلام نمود، ارائه خدمات درمانی برای اتباع افغانستانی از اولویت‌های ایران است و دولت با وجود مشکلات اقتصادی ناشی از تحریم‌های ظالمانه و هزینه‌های سنگین موجود، سعی می­‌کند به نیازهای بهداشتی و سلامت اتباع خارجی، همانند شهروندان ایرانی رسیدگی نماید. با این اوصاف شاهدیم که در ایران، اتباع خارجی در طول دهه­‌های اخیر در دسترسی به خدمات درمانی و بهره­‌مندی از بیمه سلامت همواره با مشکلات عدیده‌­ای دست به گریبان­‌ بوده‌اند و به نسبت اتباع داخلی ایران، تبعیضاتی را در این زمینه تجربه می­‌کنند.

در سال‌های اخیر هم‌زمان با افزایش سرسام‌­آور تورم، هزینه خدمات درمانی و بهداشتی نیز رشد فزاینده‌­ای یافته است. فشار ناشی از هزینه‌­های بالای پزشکی، علاوه بر شهروندان ایرانی، به شدت بر اتباع مهاجر نیز تأثیر گذاشته است چراکه این قشر از گذشته جزء گروه‌­های آسیب‌پذیر جامعه ایران بوده‌اند و از لحاظ اقتصادی غالباً زیر خط فقر دارند. لذا با توجه به رشد هزینه‌­های درمانی و فقر گسترده مهاجران ساکن در ایران، برخورداری این گروه از پوشش خدمات بیمه سلامت ضروری است.

خدمات درمانی و بیمه سلامت پناهندگان:

با وجود نیاز مبرم بخش عمده‌ای از اتباع مهاجر به خدمات درمانی و بیمه، اکثریت این گروه در دسترسی به خدمات بیمه سلامت با مشکل مواجه‌اند. در این میان بخشی از اتباع خارجی، یعنی پناهندگان دارای کارت آمایش، کارت حفاظتی و یا هویت، با حمایت کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان تحت پوشش بیمه سلامت قرار گرفته‌اند. این بیمه سلامت طرحی تحت نظارت دولت، مابین اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی، سازمان بیمه سلامت ایران و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است.

بنا به اعلام سایت رسمی کمیساریا در ایران، آن دسته از پناهندگانی که در وضعیت آسیب‌پذیرتری قرار دارند، خود کمیساریا حق بیمه آنان را به صورت کامل پرداخت می‌نماید و این افراد فقط می‌بایست هزینه سالانه امور اداری، از جمله صدور دفترچه بیمه سلامت را پرداخت نمایند. در سال ۲۰۲۱ تعداد این افراد، ۱۲۰ هزار نفر ذکر شده است. پناهندگان آسیب‌پذیر به کسانی گفته می‌شود که بر اساس ارزیابی اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی ایران، در هنگام ثبت‌نام سالانه کارت آمایش، به عنوان آسیب‌پذیر ثبت شده‌اند و شامل پناهندگانی هستند که مبتلا به یکی از بیماری‌های خاص یعنی هموفیلی، تالاسمی، دیالیز، پیوند کلیه و ام اس می‌باشند و اعضای خانواده آن‌ها نیز شامل این گروه می‌شود. از سویی دیگر بقیه پناهندگان نیز می‌توانند با پرداخت هزینه حق بیمه و هزینه‌های اداری، در طرح بیمه سلامت ثبت‌نام کنند. این نوع بیمه هزینه‌های بستری در بیمارستان و هزینه‌های خدمات پاراکلینیکی/سرپایی (مانند هزینه ویزیت پزشک، دارو، آزمایش و رادیولوژی) در بیمارستان‌های مشخصی را تحت پوشش قرار خواهد داد. این بیمارستان‌ها شامل بیمارستان­‌های دولتی وابسته به وزارت بهداشت یا سایر بیمارستان‌های طرف قرارداد با سازمان بیمه سلامت ایران می‌باشد.

طرح بیمه سلامت پناهندگان از سال ۹۴ شروع شده و هر ساله به صورت متوالی اجرای آن تمدید شده است. البته هفته‌های گذشته خبری در خصوص قطع بیمه سلامت تعدادی از پناهندگانی که سابقاً به صورت رایگان تحت پوشش بیمه بوده‌اند، منتشر شد که مدیرکل اداره اتباع و مهاجرین خارجی خراسان رضوی، دلیل این امر را به کمیساریا مرتبط دانست که ناگزیر است به سبب بودجه محدودش، هر ساله پناهندگان متقاضی را ارزیابی کند و از بین آن­‌ها آسیب‌پذیرترین‌ها را معرفی نماید و بقیه را از پوشش کامل بیمه محروم نماید. البته امکان اعتراض برای کسانی که بیمه آن‌ها قطع شده است، وجود دارد.

خدمات درمانی و بیمه سلامت اتباع دارای گذرنامه:

دیگر اقشار مهاجران قانونی مقیم در ایران (دارندگان گذرنامه‌ی خانواری، دارندگان گذرنامه‌ی افغانستان با ویزا، دارندگان کارت اقامت ویژه و ….) تحت پوشش کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان و بیمه سلامت خاص آن قرار نمی‌گیرند. البته این دسته از مهاجرین نیز از خدمات بهداشتی و دفترچه بیمه درمانی برخوردار خواهند شد اما حمایت ویژه‌ای در این زمینه از آنان صورت نخواهد گرفت و شرایط برخورداری آن‌ها از بیمه درمانی تقریباً مشابه شهروندان ایران است. این افراد در صورت دارا بودن مدارک هویتی (گذرنامه یا کارت اقامت معتبر) و مجوزهای قانونی لازم مانند پروانه کار اتباع خارجی، می‌­توانند در قالب بیمه‌­های گوناگونی چون بیمه اجباری، صاحبان حرف و مشاغل آزاد، بیمه زنان خانه‌دار و غیره، خود را بیمه نمایند. بنا به اظهارات حسن‌زاده، معاون توسعه و تعمیم بیمه اداره کل امور بیمه‌شدگان تا مهرماه سال ۱۴۰۰ بیش از ۶۱ هزار نفر از اتباع خارجی جزء بیمه‌پردازان این سازمان بوده‌اند که اغلب این اشخاص نیز از اتباع کشورهای افغانستان و چین هستند.

بیمه‌‌شدگان اتباع خارجی همانند بیمه‌شدگان ایرانی از تمامی تعهدات و حمایت‌های اداره کل امور بیمه‌شدگان به جز بیمه بیکاری برخوردار هستند. لذا اتباع خارجی مذکور از حمایت‌های مختلف بلندمدت مثل پرداخت مستمری بازنشستگی، مستمری بازماندگان، مستمری ازکارافتادگی کلی و جزئی ناشی از کار و مستمری ازکارافتادگی کلی غیر ناشی از کار و حمایت‌های کوتاه‌مدت مانند بهره‌مندی از دفترچه درمانی، پرداخت غرامت دستمزد ایام بیماری، غرامت دستمزد ایام بارداری، غرامت نقص عضو، کمک هزینه کفن و دفن، کمک هزینه ازدواج و هزینه وسایل کمک پزشکی برخوردار خواهند شد.

به منظور قاعده‌مندسازی بیمه سلامت اتباع خارجی، هیئت دولت در راستای تکلیف قانونی مندرج در جزء (۵) بند «ب» ماده (۷۰) قانون برنامه ششم توسعه کشور، در تیرماه سال ۹۹، «آیین‌نامه اجرایی مربوط به پوشش بیمه سلامت برای افراد خارجی مقیم در کشور» را به تصویب رساند. مقررات این آیین‌نامه ناظر به پناهندگان دارای مدارک قانونی مورد تأیید وزارت کشور و افراد خارجی دارای گذرنامه‌ای است که حداقل یک سال مجوز اقامت در کشور را داشته باشند. به موجب ماده ۵ آیین‌نامه مذکور: «مشمولین این آیین‌نامه مکلف‌اند صد درصد حق بیمه خدمات درمانی را جهت برقراری پوشش بیمه سلامت اعضای خانوار به صورت ماهانه پرداخت کنند. حق بیمه مشمولین آسیب‌پذیر به صورت پنجاه درصد از طریق یارانه دولت و پنجاه درصد توسط خود فرد یا در صورت تحقق از محل کمک‌های بین‌المللی برای پناهندگان گروهی تأمین می‌شود». نرخ حق بیمه افراد مشمول این آیین‌نامه نیز مطابق ماده ۴، بایستی همه ساله در اجرای ماده ۷۰ قانون برنامه ششم توسعه با پیشنهاد سازمان بیمه سلامت و با همکاری وزارت کشور و با رعایت سازوکار مندرج در ماده ۹ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور مصوب ۱۳۹۵ به تصویب هیئت وزیران برسد.

خدمات درمانی و بیمه سلامت اتباع خارجی فاقد مدرک:

سومین گروه مهاجران ساکن در ایران، مهاجران فاقد مدرک یا به تعبیر گفتمان رسمی، مهاجران غیرقانونی هستند. مهاجران فاقد مدرک به دلیل ورود غیرقانونی و دارا نبودن مدارک اقامتی معتبر، در اغلب کشورهای دنیا از دریافت بسیاری از خدمات شهروندی محروم هستند که یکی از این خدمات ممنوعه، دریافت بیمه است. در واقع کشورهای مختلف مانند انگلستان تحت تأثیر نگرش منفی امنیت­‌گرا به مهاجران غیرقانونی تا آن‌جا پیش رفته‌اند که حتی ارائه خدمات پزشکی به این دسته از مهاجران را جرم‌انگاری کرده‌اند که دلیل این امر کاهش انگیزه ورود و اقامت مهاجران غیرقانونی و سوق دادن مهاجران به سمت مهاجرت قانونی می‌باشد.

در ایران اتباع فاقد مدرک به هیچ گونه بیمه درمانی نمی‌توانند دسترسی داشته باشند اما تا حدودی می‌توانند از خدمات درمانی برخوردار شوند. بر اساس گزارش سایت کمیساریا، مراقبت‌های درمانی اولیه برای اتباع غیرقانونی نیز در دسترس است و این افراد می‌توانند با مراجعه به مراکز بهداشت و درمان یا پایگاه‌های بهداشت از خدمات درمانی اولیه همانند ایرانیان بهره‌مند شوند. مراقبت‌های بیمارستانی نیز با نرخ بالاتری نسبت به ایرانیان، برای این گروه در دسترس است.

علاوه بر این از زمان شیوع کرونا مجدداً بحث‌هایی در ارتباط با امکان بهره‌گیری اتباع خارجی از خدمات مشابه با ایرانیان مطرح شد. در شرایط شیوع کرونا ابتدا وضعیت دسترسی افغانستانی‌ها به خدمات درمانی مساعد نبود. علاوه بر فقر و ناتوانی مالی در پرداخت هزینه‌های درمان، ترس از اخراج در میان اتباع فاقد مدارک اقامتی، مانعی برای مراجعه آن‌ها به مراکز درمانی بود. به دنبال این بحث، وزارت بهداشت و درمان کشور بارها از حقوق تمامی مهاجران (چه مهاجران مجاز و چه مهاجران بدون مدرک) برای بهره‌مندی از خدمات درمان کرونا صحبت به میان آورد. البته در موارد بسیاری به دلیل هزینه‌های بالای درمان کرونا و عدم برخورداری اکثریت مهاجران از خدمات بیمه سلامت، بیمارستان‌ها و مراکز درمانی اقدام به دریافت وجه از مهاجران می‌کردند. خوشبختانه در یک سال گذشته با مساعدت وزارت بهداشت و اداره اتباع، مهاجران فاقد مدرک نیز واکسیناسیون کرونا بهره‌مند شدند.

همچنین در سال جاری دولت به منظور شناسایی تعداد اتباع خارجی ساکن در ایران، طرح جدیدی برای سرشماری اتباع خارجی فاقد مدرک آغاز نمود. این طرح سه نوبت تمدید شد و در نهایت اعلام شد که تعداد اتباع غیرمجاز ثبت‌نام کرده، دو میلیون و سیصد هزار نفر بوده است. این افراد بنا به اعلام وزارت کشور قرار است از اقامت شش ماهه برخوردار شوند و از وضعیت بی‌مدرکی خارج شوند. یکی از مزایای شرکت در این طرح برای مهاجران آن است که این گروه می‌توانند همانند دیگر اتباع مهاجر دارای مدرک، از خدمات و مزایای اجتماعی مختلف مثل دریافت دفترچه بیمه و بهره‌مندی از خدمات درمانی بهره‌مند شوند.

به تازگی طرح جدیدی به نام طرح دارویاری، از سوی دولت در جهت انتقال یارانه دارو به مردم طراحی شده است که طبق گفته‌های رئیس سازمان غذا و دارو، قرار است در این طرح علاوه بر شهروندان ایرانی، اتباع خارجی نیز مشمول حمایت قرار گیرند. اتباع خارجی که مجوز اقامت دارند، می‌توانند جهت برقراری پوشش بیمه، به دفاتر پیشخوان دولت مراجعه کنند و اتباع غیرمجاز نیز با ثبت مشخصات خود و با تایید وزارت کشور می‌توانند از بیمه برخوردار شوند.

با مصوبه هیئت وزیران در سال ۱۳۹۹ و اجرای طرح سرشماری اتباع فاقد مدرک، امید است که در آینده تعداد بیشتری از مهاجران مقیم در ایران تحت پوشش بیمه سلامت قرار بگیرند و بتوانند از خدمات درمانی مناسب و ارزان بهره‌مند گردند.

گزارش اداره امور اتباع و مهاجرین خارجی درباره بیمه سلامت اتباع خارجی در ایران:

به اشتراک بگذارید

نظرات

  1. با سپاس فراوان از همسایه داری دولت و مردم شریف ایران.
    در شرایط بعد از سقوط، مهاجرین جدید غیرقانونی و اشخاص با ویزای سیاحتی، در واقع پناهنده تر و آسیب پذیرتر از بقیه هستند.
    اگر یک راه انسان‌دوستانه برای شمولیت این گروه هم پیدا شود.
    با احترام

  2. سلام بنده بیماری سرطان دارم مدد یک سال هست که تحت درمانم در یکی از بیمارستان های دولتی و دارای گذرنامه هم هستم هرجا رفتم شامل بیمه سلامت نشدم باید چکار کنم تمام پولم رفته دیگه چیزی در این مدد نمادنه دست به قرص اینا زدم اگه کمکم کنید تشکر09307715824

  3. من گذرنامه دارای اقامت‌ سالیانه دارم قبلا دانشجو بودم الان گذرنامه عادی دارم چطور می‌توانم خودم رو بیمه درمانی کنم در حالی که پروانه کار ندارم و شغل آزاد هستم

دیدگاه ارسال کنید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *