آذر ۱۸, ۱۴۰۳ ۹:۳۳ قبل از ظهر
پزشكان مهاجر هم پزشك هستند!
يكی از ويژگي‌های حضور مهاجران در هر جامعه‌ای، بازنمايی مسائل نهفته و آشكار آن جامعه به شكلی برجسته‌تر است. مهاجران در هر جامعه‌اي همزمان هم ديگري هستند و هم جزيی از آن جامعه. به سبب خاستگاهی كه از آن برآمده‌اند (مهاجرت از كشوري ديگر) ديگري و غريبه محسوب مي‌شوند. از طرفي ديگر به سبب زيستن در جامعه مقصد به مدت چند سال و دست و پنجه نرم كردن با مشكلات مردم جامعه مقصد جزيي از آن هم محسوب مي‌شوند. جمع بودن اين دو خاصيت متناقض باعث مي‌شود كه بازنمايی مسائل جامعه در مورد آنان همانند تصاوير در يك آينه مقعر برجسته‌تر و بزرگ‌تر باشد.
اخيرا در دانشنامه و مدرك تحصيلي دانشجويان مهاجر رشته پزش( پزشكان مهاجر ) در دانشگاه‌های علوم پزشكي ايران جمله عجيبي اضافه شده است: «اين دانشنامه مجوزی برای اخذ عضويت سازمان نظام پزشكی ايران و اجازه كار در داخل كشور نيست.»
دانشجويان مهاجر در ايران براي تحصيل به حد كافی محدوديت دارند. به عنوان مثال يك جوان مهاجر در ايران حتي اگر در كنكور سراسری رتبه ۱ رشته علوم تجربی را به دست بياورد باز هم برای تحصيل در رشته مورد علاقه‌اش به اندازه ۸۰ درصد شهريه دانشجويان شبانه را پرداخت می‌كند. يعني عملا هيچ امتيازی براي دانشجويان نخبه مهاجر در نظر گرفته نشده است. اين بدين معناست كه تمام مهاجرانی كه از دانشگاه‌های علوم پزشكی ايران مدرك پزشكی می‌گيرند، هزينه پرداخت كرده‌اند. البته كه ۸۰ درصد شهريه دانشجويان شبانه به اين معناست كه دولت به هر حال برای اين دانشجويان مقداری هزينه را متقبل می‌شود. اضافه شدن اين جمله براي خود دانشجويان مهاجر نيز مشكلات زيادی را به وجود آورده است. چرا كه به‌رغم سال‌ها تحصيل در دانشگاه‌های برتر علوم پزشكی ايران آنها در كشور خودشان هم پذيرش نخواهند شد. وزارت بهداشت كشور مبدا به خاطر اين جمله به آنها با شك و ترديد می‌نگرد و مدرك‌شان را تاييد نمی‌كند. وقتي خود ايران به عنوان كشور آموزش‌دهنده از به‌كار‌گيري اين فارغ‌التحصيلان سر باز مي‌زند احتمالا تخصص آنها مورد تاييد خودش هم نيست و…
اما اين جمله و محدوديت عجيب براي فارغ‌التحصيلان مهاجر در ايران بازنمايي يك مشكل بزرگ‌تر در سيستم آموزش عالي ايران است: عدم توجه به نيازهاي بازار كار ايران.
در بازار كار ايران عدم تعادل بسيار بزرگي بين نيازهاي بازار كار و تخصص فارغ‌التحصيلان دانشگاهي وجود دارد. از يك سو بازار كار از كمبود تعداد زيادي متخصص رنج می‌برد. از سوي ديگر نظام آموزش عالی در رشته‌هایی نيروی متخصص پرورش می‌دهد كه بازار كار نيازی به آنها ندارد. ايران از كمبود پزشك به خصوص در نواحی دور از مركز رنج می‌برد. ميليون‌ها نفر از ايرانيان در نواحي دور از پايتخت دچار كمبود نيروي متخصص درماني هستند. بنا به گفته روابط عمومي شوراي عالي نظام‌پزشكي ايران در يك سال اخير بيش از ۳۰۰۰ پزشك و صدها پرستار از ايران مهاجرت كرده‌اند. آيا مسوولان آموزش عالی براي جايگزينی اين افراد تدبيري انديشيده‌اند؟ آيا دادن مجوز اشتغال به مهاجران متخصص نبايد جزيی از اين تدبير باشد؟
بسياری از مسائل اجتماعی به سبب درگير بودن تعداد زيادی از افراد جامعه با آن و بزرگی آنها غيرقابل حل به نظر می‌رسند. اينجاست كه يكي ديگر از ويژگی‌های حضور مهاجران در يك جامعه خود را نشان می‌دهد. مهاجران نقطه شروع بسيار خوبی برای حل مسائل اجتماعی يك جامعه هستند. مهاجران در هر جامعه‌ای اقليت به شمار می‌روند. تمام مسائل اجتماعی كه دچارش هستند در مقياسی بزرگ‌تر شامل حال تمام افراد جامعه نيز هست. به عبارتی اگر تلاش برای حل يك مساله اجتماعی در مقياس بزرگ غيرممكن به نظر می‌رسد، در مقياس يك گروه اقليت امكان‌پذير است. اگر يك مساله اجتماعی برای گروه اقليت مهاجران حل شود، راه برای حل آن در مقياس وسيع‌تر و در سطح كل جامعه نيز بسيار هموار خواهد شد.
در مورد مجوز اشتغال پزشكان مهاجر، مساله اصلی عدم انطباق نيازهای بازار كار ايران و فارغ‌التحصيلان دانشگاهی است. گويي هيچ سنجشی در مورد نيازهای بازار كار ايران در نظام آموزش عالی وجود ندارد. مساله‌ای كه تبديل به يكی از بزرگ‌ترين معضلات اجتماعی ايران شده است: بيكاری. اما در مورد اين مشكل هم مهاجران و به خصوص مهاجران فارغ‌التحصيل رشته‌های پزشكی و پرستاری نقطه شروع خوبی هستند. نظام آموزش عالی ايران بايد از يك جايی نيازهای بازار كار را در سياستگذاری‌های خودش در نظر بگيرد. در حقيقت بايد نيازهای بازار كار ايران ركن اساسی تصميم‌های نظام آموزش عالی ايران باشد. اينكه سال‌ها دولت و در حقيقت مردم ايران براي تربيت يك پزشك و پرستار هزينه كنند و بعد به خاطر اينكه آن پزشك و پرستار مهاجر است مانع از كار كردنش در ايران بشوند، نشانگر بي‌توجهی به نيازهاي بازار كار ايران و غلبه نگاه‌های ضدمهاجرتي و نژادپرستانه بر منافع ملی است. سياستگذار آموزش عالی در ايران از يك جايی بايد نيازهای واقعی جامعه را در تصميم‌های خود در نظر بگيرد. چه نقطه شروعی بهتر از فراهم كردن امكان جذب مهاجران فارغ‌التحصيل در رشته‌های پزشكی و پرستاری دانشگاه‌های علوم پزشكي در بازار كار ايران؟
این مقاله پیش‌تر در روزنامه اعتماد چاپ شده است.
پزشكان مهاجر
