فروردین ۳۱, ۱۴۰۳ ۵:۴۰ قبل از ظهر
محدودیت‌های بانکی مهاجرین و مزیت‌های ازدست‌رفته
جمهوری اسلامی ایران اغلب در زمینه‌های بازرگانی دچار مشکلات عمده و دارای کارنامه تقریباً ناموفقی بوده است. علاوه بر محدودیت‌ها، قوانین ناکارآمد و مشکلات اقتصادی که به‌عنوان دلایل این ضعف شمرده می‌شوند محدودیت‌های بانکی نیز یکی از عمده‌ترین علت‌های این معضل است که در بسیاری از موارد تاجران و بازرگانان ایرانی را دچار مشکل کرده‌است.
از آنجایی که اشتراکات فراوانی بین کشور ما و افغانستان وجود دارد صادرات کالاهای مصرفی و فرهنگی ایرانی به کشور افغانستان همواره یکی از دغدغه‌های مهم و البته مظلوم واقع شده در حاکمیت بوده است. طبق آمارهای گمرک در سال 95 حجم تبادلات بین دو کشور نزدیک به 5/2میلیارد دلار برآورد شده که حدود 90 درصد آن، صادرات کالاهای ایرانی به افغانستان بوده‌است. از همین رو ظرفیت عظیم صادرات و بازرگانی با کشور دوست و همراه ما افغانستان می‌تواند به عنوان یک حرکت مثبت در راستای توسعه اقتصاد بین‌الملل باشد. اما همان‌طور که اشاره شد یکی از مهم‌ترین موانع، نبود ارتباط بانکی مناسب با این کشور است. اما به راستی برقراری ارتباطات بانکی با کشور افغانستان چه مزیت‌هایی برای ایران خواهد داشت؟ در این یادداشت به‌دنبال پاسخ کوتاه به این سؤال هستیم.
1-حل محدودیت‌های بانکی مهاجرین افغانستانی
به گفته مسئولان اداره اتباع خارجی وزارت کشور، حدود سه میلیون مهاجر افغانستانی در ایران زندگی می‌کنند. از این تعداد یک میلیون نفر به‌صورت کاملاً قانونی در ایران در حال زندگی هستند. مابقی آنها هم که به‌صورت غیرقانونی در ایران فعالیت می‌کنند شاغل‌اند و آخر هر ماه حقوق خود را به‌صورت نقدی دریافت می‌کنند.
بانک‌های ایرانی اما به این افراد تسهیلات بانکی ارائه نمی‌دهند و برای آنها افتتاح حساب انجام نمی‌دهند. این در حالی است که اگر این کار صورت بگیرد، اولاً درآمد نسبتاً خوبی از سوی این کارگران افغانستانی به‌حساب بانک‌ها واریز شده و متعاقبا گردش مالی بانک‌ها را افزایش می‌دهد. ثانیاً این کار نه تنها مهاجران افغانستانی داخل ایران را خشنود می‌کند بلکه باعث گسترش روابط دولتی و بانکی میان دو کشور خواهد شد. اما متأسفانه در‌حال‌حاضر سیاست نامناسب و غیرهوشمندانه بانک مرکزی به گونه‌ای است که حتی به مهاجران قانونی هم خدمات بانکی مناسبی ارائه نمی‌دهد و وقت و بی‌وقت کارت عابر بانک آنها را قطع می‌کند.
2-محدودیت‌های بانکی امکان خرید محصولات فرهنگی به صورت آنلاین برای شهروندان افغانستانی با وجود
به‌دلیل اشتراکات فرهنگی بالا، بسیاری از مردم افغانستان شیفته محصولات فرهنگی ایرانی نظیر کتاب، فیلم، موسیقی، نرم افزار موبایل و… هستند و تمایل زیادی به دریافت این محصولات دارند. در‌حال‌حاضر و به‌دلیل ارتباطات کم، با فاصله زیادی یک کتاب و محصول فرهنگی به دست افغانستانی‌ها می‌رسد.
این در حالی است که اگر خط اعتباری بین بانک‌های ایرانی و افغانستانی با واحدهای پولی خودشان ایجاد شود به‌راحتی حجم فروش بالایی از همین محصولات عاید کشور ما خواهد شد. به‌عنوان مثال اگر امکان پرداخت اینترنتی در سایت‌هایی نظیر کافه بازار، طاقچه، فیدیو، فیلیمو و… برای افغانستانی‌ها فراهم شود به زودی و به آسانی شاهد خرید حجم بالایی از محصولات فرهنگی و برنامه‌های درون پرداختی ایرانی خواهیم بود.
3-افزایش صادرات کالاهای ایرانی به افغانستان
به‌دلیل شرایط نامناسب موجود در افغانستان، این کشور همواره یکی از بازارهای عمده برای کالاهای ایرانی محسوب می‌شود. میزان تبادل تجاری این دو کشور در سال 95 نزدیک به 5/2 میلیارد دلار برآورد شده که بیشتر آن، صادرات کالاهای ایرانی به افغانستان بوده است. این در حالی است که طرف افغانستانی نیز از کیفیت و قیمت کالاهای ایرانی راضی است. در همین خصوص آقای آذرخش حافظی به‌عنوان رییس روابط بین‌الملل اتاق تجارت افغانستان در شهریور ماه سال گذشته گفته بود این میزان حجم تجاری می‌تواند به بیست تا 25 میلیارد دلار هم افزایش پیدا کند.
آبان ماه سال گذشته نیز، آقای سید محسن خاوری هاشمی به‌عنوان نایب دوم اتاق اصناف مشهد، محصولاتی «نظیر صنایع غذایی، ماشین‌آلات و مصالح ساختمانی، خدمات فنی و مهندسی و مخابراتی، حمل‌و‌نقل، لوازم خانگی، دکوراسیون، مبلمان و مصنوعات چوبی، مصنوعات پلاستیکی، موکت و کف‌پوش. تجهیزات پزشکی و آزمایشگاهی، الیاف و منسوجات، پوشاک، پوست و چرم، محصولات آرایشی و بهداشتی، تابلو فرش و صنایع دستی، فرش دستباف و ماشینی، زیورآلات و نقره» و… را از جمله ظرفیت‌های اصناف برای حضور در بازار افغانستان دانسته بود. به‌هر‌ترتیب چنین میزان حجم بازرگانی بین دو کشور، در دنیای کنونی، بدون ارتباط شبکه‌های بانکی شدنی نیست.
بنابراین برای افزایش هر چه بیشتر این مسأله و نیز برقراری روابط فرهنگی بالا با کشور افغانستان، ایجاد خط اعتباری مشترک بین دو کشور و تسهیل کردن روابط بانکی می‌تواند به‌عنوان یک گام بزرگ مورد استفاده قرار گیرد. در همین راستا انتظار می‌رود سازمان توسعه تجارت وزارت صنعت با همکاری بانک مرکزی به سمت تسهیل ارتباطات بانکی بین ایران و افغانستان حرکت کند.
یادداشت حمیدرضا رضایی/ پژوهشگر اجتماعی
