اردیبهشت ۵, ۱۴۰۳ ۵:۰۰ بعد از ظهر
روندهای کلی مهاجرت در ناحیه ی آسیا و اقیانوسیه
روندهای کلی مهاجرت در ناحیه ی آسیا و اقیانوسیه بخشی از کتاب “مردم در حرکت” است که خلاصه گزارش سال 2015 مهاجرت در ناحیه ی آسیا و اقیانوسیه است. این گزارش توسط کارگروه مطالعات نظری سازمان ملل متحد در ناحیه‌ی آسیا و اقیانوسیه[1] و با همکاری سازمان‌های بین‌المللی گوناگون همچون کمیته‌ی اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل در ناحیه‌ی آسیا و اقیانوسیه[2] (ESCAP)، سازمان جهانی مهاجرت[3] (IOM)، سازمان جهانی کار[4] (ILO) و سایر زیرمجموعه‌های بین‌المللی سازمان ملل متحد تهیه شده است.
[1] Asia-Pacific RCM Thematic Working Group on International Migration
[2] United Nations Economic and Social Commission for Asia and the Pacific
[3] International Organization for Migration
[4] International Labour Organization
روندهای کلی مهاجرت از و به ناحیه‌ی آسیا و اقیانوسیه
تهیه کننده: پیمان حقیقت‌طلب
دیاران، تابستان 1396
مهاجرت روایت مشترک تمام قاره‌های کره‌ی زمین است. هر یک از قاره‌ها به نوعی با این شکل زیستن که بیش از هر زمان دیگری در تاریخ رواج یافته درگیرند. مهاجرت‌های بین‌المللی در ناحیه‌ی آسیا و اقیانوسیه نیز یکی از عوامل اصلی شکل‌دهنده‌ی مختصات اقتصادی، فرهنگی و جمعیتی آن است.
دپارتمان امور اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد[1] برآورده کرد که در سال 2015 بیش از 75 میلیون نفر مهاجر در قاره‌ی آسیا زندگی می‌کردند، در طرف دیگر ماجرا هم حدود 112 میلیون نفر از کشورهای حوزه‌ی آسیا و اقیانوسیه مهاجرت کرده بودند.[2]
هر دو روند پذیرش و فرستادن مهاجر در کشورهای این ناحیه در طول سال‌ها روندی صعودی بوده. روند مهاجرت در تمام قاره‌های جهان نیز صعودی است. بیشتر مهاجرت‌های اتفاق افتاده در این ناحیه از نوع جنوب به جنوب و مهاجرت به کشورهای همسایه یا هم‌سطح اقتصادی بوده است.
شکل 1- روند صعودی پذیرش و ارسال مهاجر در ناحیه‌ی آسیا و اقیانوسیه طی سال‌های 1990 تا 2013
کشورهای مبدأ مهاجرت در ناحیه‌ی آسیا و اقیانوسیه طیف گوناگونی را شامل می‌شوند. این طیف شامل کشورهای کمترتوسعه‌یافته و کم‌درآمد همچون افغانستان و بنگلادش، کشورهای با درآمد متوسط همچون هند، اندونزی، پاکستان و فیلیپین و کشورهای با درآمد بالاتر از متوسط همچون چین، فدراسیون روسیه و ترکیه می‌شود.
جدول 1- 20 مبدأ اول مهاجران در ناحیه‌ی آسیا و اقیانوسیه
| نام کشور | تعداد مهاجران خارج شده (نفر) |
| هندوستان | 15,575,724 |
| فدراسیون روسیه | 10,576,766 |
| چین | 9,546,065 |
| بنگلادش | 7,205,410 |
| پاکستان | 5,935,193 |
| فیلیپین | 5,316,320 |
| سوریه | 5,011,509 |
| افغانستان | 4,843,117 |
| قزاقستان | 4,075,738 |
| اندونزی | 3,876,739 |
| فلسطین | 3,551,185 |
| ترکیه | 3,114,471 |
| میانمار | 2,881,797 |
| ویتنام | 2,558,678 |
| کره‌ی جنوبی | 2,345,840 |
| ازبکستان | 1,991,040 |
| مالزی | 1,835,252 |
| سری‌لانکا | 1,637,385 |
| نپال | 1,629,306 |
20 کشور مقصد اول مهاجران به ناحیه ی آسیا و اقیانوسیه در جدول صفحه ی بعد آمده است.
در ناحیه‌ی آسیا و اقیانوسیه شکل‌های مختلفی از مهاجرت رواج دارد:
- مهاجرت از کشور مبدأ به کشور مقصد برای اسکان دائمی و شروع یک زندگی جدید
- مهاجرت نیروی کار موقت. مهاجرانی که برای کار به کشورهای مقصد می‌روند و مدت معین و محدودی در کشور مقصد اقامت دارند.
- مهاجرت‌های اجباری به شکل پناهندگی[3] و پناه‌جویی[4]
- مهاجرت بر اساس برنامه‌های اشتغال فصلی
- مهاجرت ازدواج
- مهاجرت دانشجویی و تحصیلی
جدول 2- 20 مقصد اول مهاجران در ناحیه‌ی آسیا و اقیانوسیه
در بین 20 مقصد اول مهاجران در ناحیه‌ی آسیا و اقیانوسیه فقط کشورهای استرالیا و ژاپن هستند که اکثر مهاجران آن‌ها ساکنین دائمی و مقیمی هستند که طبق قوانین سیاسی این کشورها وارد مرز شده‌اند.
بقیه‌ی کشورهای اصلی مقصد یا پذیرنده‌ی پناهندگان و پناه‌جویان بوده‌اند (مثل ایران) یا فقط پذیرای مهاجر از نوع نیروی کار موقتی هستند.
در کشوری مثل هنگ‌کنگ بیشتر مهاجران از نوع ساکنین دائمی سرزمین اصلی چین، نیروی کار ماهر با ویزای کاری و مهاجران کم مهارت موقت شامل بیش از 300،000 زن در کارهای خانگی هستند.
بیشتر جمعیت مهاجر در کشورهای ایران، پاکستان و ترکیه پناهندگان و پناه‌جویان افغانستان و سوریه‌ای هستند.
در بین انواع مهاجرت، پدیده‌ی غالب در قاره‌ی آسیا مهاجرت نیروی کار موقتی است.
مهاجرت نیروی کار موقتی، نوعی از مهاجرت است که توسط دولت‌ها سیاست‌گذاری و اجرا می‌شود. در برخی نواحی آسیا و اقیانوسیه، با توجه به عرضه‌ی نیروی کار از سمت کشورهای مبدأ و تقاضای آن در کشورهای مقصد، دولت‌ها سیاست‌هایی را برای تنظیم ورود و خروج نیروی کار در نظر می‌گیرند. در مواردی که فرصت‌های شغلی در کشور مقصد بیش از میزان تنظیمی دولت برای مهاجران است، شکل دیگری از مهاجرت نیز رخ می‌دهد؛ مهاجرت غیرقانونی نیروی کار که به‌طور موازی با مهاجرت قانونی رخ می‌دهد.
نوع دیگری از مهاجرت که در این ناحیه رواج دارد، جریان پناهندگان و پناه‌جویان است؛ که این نوع از مهاجرت نیز به دو شکل قانونی و غیرقانونی رواج دارد. مهاجرت غیرقانونی پناهندگان باعث ایجاد قاچاق انسان نیز می‌شود.
حجم نوع دیگر مهاجرت‌ها نسبت به مهاجرت نیروی کار موقتی کمتر است؛ اما تأثیرات اجتماعی و فرهنگی آن‌ها بسیار بزرگ است و هر یک فواید و آسیب‌هایی دارند. جنبه های مختلف هر یک از انواع مهاجرت در فصل های آتی بررسی می شود.
مهاجرت در قاره‌ی آسیا همانند سایر نقاط کره‌ی زمین پدیده‌ای پیچیده و دینامیک است. پدیده‌ای که روزبه‌روز رواج بیشتری پیدا می‌کند و نقشی حیاتی را در کشورهای ناحیه‌ی آسیا و اقیانوسیه بازی می‌کند. در ادامه به تأثیرات مختلف مهاجرت در این ناحیه با جزئیات پرداخته خواهد شد.
[1] United Nations Department of Economic and Social Affairs
[2] http://www.un.org/en/development/desa/population/migration/data/estimates2/estimates15.shtml
[3] Refugee
[4] Asylum seeker
*این نوشته بخشی از کتاب مردم در حرکت است که بوسیله انجمن دیاران به چاپ رسیده است. بخش‌های بعدی این کتاب در ادامه در همینجا منتشر می‌شود.
