رفتن کارگران افغانستانی؛ تهدید یا فرصت؟

حمیدرضا رضایی

روزانه هزاران نفر در سراسر دنیا به امید فردای بهتر و نجات از بحران‌های اقتصادی به کشورهای پیشرفته‌تر مهاجرت می‌کنند. مرزهای جغرافیایی روز به‌روز پیچیده‌تر شده اما مرزهای انسانی نه. در حال حاضر جمعیت مهاجران جهان به حدود 258 میلیون نفر رسیده. رقمی که نسبت به 50 سال پیش کره‌ی زمین تقریباً سه برابر شده . اما پدیده ابعاد مختلفی در دل خودش گنجانده است. یکی از آن‌ها ابعاد اقتصادی و اشتغال مهاجرت است.
در ایران اما به مزیت‌های اقتصادی موجود در بین کارگران و مهاجران افغانستانی اشاره نمی‌شود و همواره از سوی مسئولین و رسانه‌ها گلایه و شکایت‌هایی مطرح می‌شود که آن‌ها عامل بیکاری ایرانی‌ها شده‌اند و کار را از نیروهای بومی دزدیده‌اند پس چرا کارگران افغانستانی را اخراج نمی‌کنید؟ همه این‌ها در حالی است که نابسامانی اوضاع ارز در ایران نیز خود به خود موجب رفتن مهاجران افغانستانی از ایران شده است. به گونه‌ای که طبق خبرها روزانه حدود 1500 نفر در حال خروج از ایران هستند.

آیا واقعاً عامل بیکاری، مهاجران افغانستانی هستند؟ آیا خروج آن‌ها کشور را با مشکل مواجه نمی‌کند؟

اولاً در سطح دنیا ورود مهاجران در کشورهای توسعه یافته باعث کامل شدن زنجیره مشاغل مهم و پایه‌ای آن‌ها شده است. این یعنی مهاجران با کامل کردن رده‌های پایین هرم‌های اشتغال باعث اشتغال‌زایی برای افراد بامهارت بیشتر در میان نیروهای بومی شده‌اند. به‌عنوان مثال مطابق با پژوهش بانک جهانی در سال 2015 حضور 2،5میلیون نفر پناهندگان سوری در ترکیه نه تنها مشکلی برای اشتغال نیروهای بومی ایجاد نکرد بلکه باعث شد افراد بومی از شغل‌های غیررسمی دست بکشند و به مشاغل رسمی که برای دولت ترکیه فواید مالیاتی دارد روی بیاورند.
دوما مطابق گزارش مرکز آمار ایران در سال 1394 حدود ۴۵ درصد بیکاران از افراد تحصیل کرده بالای لیسانس تشکیل می‌شود این یعنی قشر زیادی از بیکاران تحصیل کرده هستند و خیلی تمایلی به انجام شغل‌هایی که مهاجران افغانستانی در حال انجام دادن هستند ندارند.
سوما برخی مخالفان اذعان می کنند که اتباع خارجی در بازار اشتغال ایران، نرخ دستمزدها را پایین آورده و از این طریق سبب بیکاری جوانان ایرانی شدند. این مسئله از آنجا نشات می‌گیرد که این پدیده به‌صورت غیررسمی مدیریت می شود، کارفرما حقوق پایینی به کارگر خارجی می دهد و حق بیمه وی را پرداخت نمی کند اما با به رسمیت شناختن حضور کارگران خارجی در بازار اشتغال ایران، رقابت بهینه ای بین کارگران ایجاد می شود که حاصل آن افزایش شفافیت و بهره وری است. به علاوه اینکه سیاست گذاری و دریافت مالیات از این اقشار نیز امکان پذیر است.
بسیاری از گزارش‌های میدانی انجام شده در رابطه با اشتغال اتباع خارجی در صنایع مختلف مثل کشاورزی، ساختمان، کوره پزی، سنگ بری، بازیافت و… نشان می‌دهد که کارفرمایان ایرانی حتی با برابر شدن وضعیت حقوقی کارگران افغانستانی با ایرانی به دلیل کیفیت پایین باز هم حاضر به استخدام کارگر ایرانی در مشاغل مذکور نخواهند شد. ضمن اینکه بعضی از مشاغل مثل چوپانی و چاه کنی و بازیافت و… اصولاً با رفتن مهاجران افغانستانی با مشکل جدی روبرو خواهند شد.
در مجموع می‌توان گفت هیچ شواهدی برای این افزایش نرخ بیکاری با ورود مهاجران، وجود ندارد. این نتیجه‌ی یک نگرش نادرست در مورد اثراتی هست که مشهود نیستند. وقتی یک مهاجر وارد کشور می‌شود، واضح است که ما بیکار شدن یک کارگر ایرانی را می‌بینیم. اما چیزی که نمی بینیم این است که برای جوان ایرانی، فرصت شغلی دیگری ایجاد می شود. بنابراین به نظر می‌رسد ساماندهی، رسمی سازی و شفافیت سازی در حوزه کارگران و اشتغال اتباع خارجی در ایران، راهی است که دولت باید در پیش بگیرد وگرنه اخراج مهاجران در بسیاری از حوزه‌ها کشور را با مشکل امنیتی و اقتصادی مواجه خواهد کرد.

*منتشر شده در روزنامه صبح ایران .

*عکس از صفحه اینستاگرام everydaygolshahr .