شهریور ۲۹, ۱۴۰۳ ۶:۲۵ قبل از ظهر
فرزندان بی سرزمین
فرزندان بی سرزمین- روایتی از کودکان بی شناسنامه مادر ایرانی-پدر غیرایرانی
از آغاز انقلاب اسلامی، کشور ایران یک از کشورهای پیشرو در زمینه پذیرش مهاجران و پناهندگان در جهان بوده است كه در برخی از سالها تعداد مهاجران افغانستانی و عراقی حاضر در کشور ایران به رقم پنج میلیون نفر هم رسیدهاست. ایران برخلاف سایر کشورهای جهان در پذیرش پناهندگان، آنها را در اردوگاههای مرزی مستقر نکرد. بلکه با روی باز و در جوامع شهری و روستایی خود پذیرای آنان شد. حضور مهاجران از کشورهای همسایه موجب مسائل، فرصتها و چالشهای بسیاری شد. به طوري كه مهاجران افغانستانی و عراقی وارد شهرها و روستاهای ایران شدند و بهسرعت به دلیل اشتراکات فرهنگی، مذهبی و زبانی با جامعهی ایران آمیخته شدند.
ازدواج زنان ایرانی با مردان افغانستانی و عراقی به خصوص در مناطق حاشیه شهرهای مختلف یکی از اتفاقات بود که کشور با آن مواجه شد. موضوعی که هنوز که هنوز است ادامه دارد و اقدام مناسبی برای آن اندیشیده نشده است و به دلیل ضعفهای قانون تابعیت ایران، فعلا ثمره این نوع ازدواج ها تکثیر فرزندان بیهویت و بی شناسنامه بوده است.
به دلیل فقدان آمار رسمی و فقط طبق گفتههای مسئولان مختلف، 200 هزار تا يك میلیون فرزند حاصل از این ازدواجها در کشور وجود دارد. وضعیت این افراد را میتوان به تردد «خودروهای بدون پلاک» در سطح شهر تشبیه کرد. صاحبان این خودروها میتوانند دست به هر اقدام یا جرم و جنایتی بزنند، بدون آنکه شناسایی آنها ممکن باشد.
محرومیت اندر محرومیت
از سوی دیگر این کودکان ضمن عدم برخورداری از حقوق اولیه شهروندی، از خدمات ابتدایی و اولیهای نظیر خدمات درمانی، واکسن، کمیته امداد، دریافت یارانه و… نیز محروم هستند. این موضوع منجر به تشدید فقر اقتصادی در این قشر شدهاست. همچنین به دليل عدم احساس هویت در این افراد، بهتدریج زمینههای طرد شدن آنها از اجتماع فراهم كردهاست. مادران این کودکان نیز با مشکلات و مسائل مختلفی ازجمله عدم مسئولیتپذیری همسر و رها کردن بانوی ایرانی، مهاجرت بانوی ایرانی به افغانستان و تنها ماندن وی بر اثر فوت همسر افغانستانی مواجه هستند. این درحالی است که اکثر این بانوان از طبقات پایین کشورمان بوده و از روی استیصال به ازدواج با مردان افغانستانی رضایت دادهاند.
مطابق قوانین تابعیت ایران، فرزندانی که از مادر ایرانی و پدر خارجی متولد شدهاند تا سن 18 سالگی بدون تابعیت و در نتیجه بدون هویت باقی خواهد ماند. بعد از آن هم تنها یک سال فرصت دارند که درخواست تابعیت ایرانی را مطرح کنند. این اتفاق در حالی رخ میدهد که در سطح جهان تنها 6 کشور هستند که قوانین تابعیتشان مثل قوانین ماست. در اکثر کشورها قوانین تابعیت بر اساس سیستم خاک است. اگر فرزندی در خاک کشورشان به دنیا بیاید تابعیت آن کشور را نیز به او خواهند داد.
عجیبتر اینکه عکس این قضیه به راحتی قابل انجام است. یعنی اگر پدر ایرانی در هر جای جهان و با هر زنی از هر ملیتی ازدواج کند، فرزندان آنها تابعیت ایرانی میگیرند. اما اگر مادر در خاک ایران با یک فرد خارجی ازدواج کند، به فرزندش تابعیت نمیدهند.
پدیده مهم دیگری که با رواج مهاجرت و همچنین سیاست درهای باز رخ داد؛ افزایش فرزندان حاصل از این ازدواج ها بود. این امر منجر شد که نسل در نسل افراد بیهویت در جامعه تکثیر شوند. اکنون نیز تعداد آنها رو به افزایش است. اگر حاکمیت تصمیم مناسبی در خصوص این جمعیت میلیونی نگیرد، در آیندهی نه چندان دور شرایط بحرانی در زمینههای حقوقی، قضایی و اجتماعی برای کشور به وجود خواهد آورد.
راه حلی برای فرزندان بی سرزمین ایران
تجربه چند دهه گذشته حاکی از آن است که نمیتوان مانع از رخ دادن این ازدواجها و ازدیاد نسل آنها شد بنابراین بهمنظور حل این معضل، پیشنهاد میشود ازدواج شرعی بانوان ایرانی با اتباع خارجی به رسمیت شناخته شده و هویت فرزندان حاصل از این ازدواجها پذیرفته شود تا با اصلاحات قانونی، تهدیدهای موجود به فرصت تبدیل شود. در ادامه نیز حاکمیت می تواند با دادن تابعیت مشروط و یا مطلق به این افراد آنها را از بی هویتی نجات دهد. بدین ترتیب کشور را نیز از بحران تولید چرخه بی هویت در آینده نه چندان دور نجات میدهد.
*این نوشته را پیشتر روزنامه قانون منتشر کرده است.
*عکس از صفحه اینستاگرام everydaygolshahr.
سلام منم یک مادر ایرانی هستم که فرزندانم بدون هویت هستند همسرم متولد ایران و بزرگ شده و درس خونده ایران است. بعضی افراد به میل خود به کشور دیگر مهاجرت کرده اما کسانی امثال پدرشوهرم که از عراق بیرون رانده شدند در عراق به انها ایرانی و در ایران به انها عراقی گفته میشود و در اصل ایرانی هستند که اجدادشون برای ادامه تحصیل به نجف رفته اند ولی متاسفانه اصل و نسب انها در اداره ثبت احوال پیدا نشده الان نه تنها خودشان از شناسنامه محرومند بلکه فرزندان انها هم بی هویت هستند. در کشور اسلامی ازدواج با یک شخص مسلمان شیعه ارتکاب جرم محسوب میشود واقعا متاسفم برای کشورم و قوانین اش.