آذر ۱۷, ۱۴۰۳ ۷:۱۵ بعد از ظهر
دیاران خبر 44 (از جنجال بر سر اعطای شناسنامه به اتباع افغانستانی تا مرگ بیش از 8500 مهاجر در سال گذشته)
دیاران خبر بسته‌ی خبری هفتگی سایت دیاران است. بسته‌ای که می‌کوشد مهمترین اخبار و تحولات مهاجرتی در ایران و جهان را دنبال کند. دیاران خبر می‌کوشد تا نسبت به اخبار روز تحلیل داشته باشد. گذشته‌ی هر خبر را مرور کند و سناریوهای محتمل برای آینده را ارائه دهد. در این شماره به اخبار مختلفی مانند جنجال بر سر اعطای شناسنامه به اتباع افغانستانی تا مرگ بیش از 8500 مهاجر در سال گذشته می‌پردازیم.
۱. جنجال بر سر اعطای شناسنامه به اتباع افغانستانی
امسال حضور مهاجران افغانستانی در ایران یکی از موضوعات چالش‌برانگیزی بوده که توسط برخی رسانه‌ها بسیار بازنمایی شده است. بخش زیادی از این محتواهای تولید شده در راستای ایجاد هراس از حضور آنان در ایران بوده است. اخیرا بحث جدیدی که توسط برخی رسانه‌ها در این راستا آغاز شده است، موضوع اعطای شناسنامه به اتباع افغانستانی است. چندی پیش شناسنامه ایرانی یکی از اتباع اصالتا افغانستانی در فضای مجازی منتشر شد و این امر بهانه‌ای دوباره برای طرح دیدگاه‌های مهاجرهراسانه شد. همچنین مصاحبه صداوسیما با یک افغانستانی هنگام رای دادن در انتخابات به این جنجال دامن زد.
برخی رسانه‌ها این شبهه را مطرح کردند که سازمان ملی مهاجرت در حال اعطای تابعیت ایرانی به افغان‌ها است. سازمان ملی مهاجرت در واکنش به این موضوع اطلاعیه‌ای صادر کرد: «با توجه به انتشار گسترده شناسنامه فردی با تابعیت افغانستانی و ارتباط دادن این موضوع به طرح‌های سازمان ملی مهاجرت، به استحضار می‌رساند صدور این شناسنامه به هیچ کدام از طرح‌های این سازمان مربوط نمی‌باشد و حضور در طرح‌های سازمان تابعیت ایرانی برای مهاجرین ایجاد نمی‌کند».
از طرفی دیگر طی روزهای گذشته خبری در برخی رسانه‌ها با مضمون «خرید شناسنامه خانواده‌های فقیر ایرانی توسط اتباع افغانستانی» منتشر شد. در این خبر به نقل از رئیس سازمان ملی مهاجرت آمده است «شناسایی برخی از اتباعی که شناسنامه‌های خانواده‌های فقیر ایرانی را می‌خرند تا از این طریق بتوانند در ایران زندگی کنند، آغاز شده است». البته بعدا سازمان ملی مهاجرت این نقل قول و خبر مندرج در آن را تکذیب کرد.
به موازات این دست خبرها برخی رسانه‌ها و نیز شخصیت‌های سیاسی از صدور شناسنامه برای فرزندان مادر ایرانی نیز انتقاد می‌کنند و آن را دستاویزی برای ستم به زنان ایرانی جلوه می‌دهند. در شرایط فعلی لازم است نهادهای رسمی سیاست‌های مهاجرتی و تابعیتی کشور را به صورت شفاف‌تری برای اقناع عمومی اعلام نمایند.
۲. انعقاد تفاهم‌نامه بین سازمان ملی مهاجرت و جهاد دانشگاهی برای مهارت‌آموزی اتباع
جهاد دانشگاهی و سازمان ملی مهاجرت هفته گذشته با امضای تفاهم‌نامه‌ای توافق کردند با آموزش مهارت و مشاغل تخصصی به اتباع و مهاجرین، از این نیروها برای استفاده در قراردادهای عمرانی ایران در سایر کشورها و هم چرخه تولیدی داخل کشور استفاده شود. موضوع این تفاهم‌نامه بهره‌مندی بهینه از ظرفیت‌های علمی، مدیریتی، تخصصی و کاربردی طرف‌های تفاهم‌نامه در پیاده‌سازی برنامه و طرح‌های مرتبط با اتباع و مهاجرین خارجی، هم‌افزایی و مشارکت در اجرای طرح‌ها و برنامههای توسعه‌ای آموزش و توانمندسازی با تأکید بر اتباع خارجی مقیم ایران، همکاری در زمینه‌های آموزش، پژوهش، تجاری‌سازی، انتشارات و اطلاع‌رسانی مورد توافق ازجمله بازار کار اتباع خارجی، ارائه آموزش‌های مهارتی ساده و پیشرفته به اتباع خارجی جهت اعزام ایشان برای کشت و تولید فراسرزمینی در کشورهای مختلف جهان است.
رییس سازمان ملی مهاجرت در آیین امضای این تفاهم‌نامه اظهار داشت: «همواره نگاه به اتباع خارجی در کشور ما با تهدید و تحقیر بوده است. امروز لازم است در نگرش غالب تغییراتی ایجاد کنیم و اتباع را به عنوان فرصتی ببینیم که نیازمند توانمند شدن و تقویت دارد». مبینی یکی از برنامههای سازمان را استفاده از سرمایه‌گذاری اتباع خارجی در طرح‌های عمرانی و دانش‌بنیان به خصوص در مناطق محروم دانست. رییس جهاد دانشگاه ارایه خدمات آموزشی به اتباع خارجی در قالب بورسیه دانشگاهی را از سابقه طولانی نهادهای دانشگاهی کشور دانست. وی افزود: «ورود به حوزه اتباع خارجی برای آموزش مهارتی گامی مهم در رفع دغدغه اتباع خارجی مقیم کشور و حتی کشورهای همسایه است که برخی از آن‌ها حتی از سواد ابتدایی نیز محروم هستند».
طبق این تفاهم‌نامه، جهاد دانشگاهی به عنوان مسئول آموزش مهارتی و مشاغل تخصصی اتباع و مهاجران خارجی معرفی می‌شود. این اقدام می‌تواند سبب بهبود وضعیت شغلی اتباع در درازمدت گردد و بخشی از نیازهای بازار کار ایران را هم تامین کند.
۳. بازگشت هزار و ۴۰۰ مهاجر ایرانی به کشور
عبدالله سهرابی دستیار وزیر امور خارجه و مدیرکل شورای عالی امور ایرانیان خارج از کشور در حاشیه بازدید از مرز دوغارون در مصاحبه با خبرنگاران گفت: «در سه سال گذشته، هزار و ۴۰۰ مهاجر ایرانی ساکن خارج از کشور به وطنشان بازگشته‌اند». از این تعداد بازگشت ۶۵۰ نفر در دولت سیزدهم صورت گرفته است. وی افزود: «یکی از برنامههای کارگروه علم و فناوری دبیرخانه شورای عالی ایرانیان خارج از کشور، جذب نخبگان ایرانی مقیم خارج است. مدیرکل شورای عالی امور ایرانیان خارج از کشور ادامه داد: «برخی کشورهای جهان به دنبال استفاده از استعداد ایرانیان هستند و هم اکنون ۴۶ درصد مهاجران ایرانی مقیم آمریکای شمالی را نخبگان علمی تشکیل می‌دهند».
این مقام مسئول با تاکید بر فرصت بودن مهاجرت تصریح کرد: «جوانان می‌توانند در خارج از کشور علوم جدید را فراگیرند و سپس استعداد خود را در داخل کشورشان به کار ببندند و حتی آن را ترویج کنند». دستیار وزیر امور خارجه اضافه کرد: «بعضی از کشورها مانند ژاپن، کره، مالزی، آمریکا، ترکیه، قطر، عمان و امارات متحده عربی به علت کاهش زاد و ولد و افت منابع انسانی به دنبال جذب استعداد‌های نخبگانی هستند». مهاجران متخصص یکی از گزینه‌های تامین این نیاز کشورهای دیگر به نیروی کار بوده‌اند.
موضوع مهاجرت نخبگان و متخصصان ایرانی به خارج از کشور یکی از مسائل جدی مهم افکار عمومی ایران در چند سال گذشته است. برخی آمارها و گزارش‌ها حاکی از آن است که اخیرا تمایل و آمار مهاجرت نخبگان ایرانی در حوزه‌های مختلف افزایش پیدا کرده و برخی این امر را تهدیدی برای کشور می‌دانند. دولت در واکنش به این مساله طرح‌های برای تشویق ایرانیان مهاجر به بازگشت اتخاذ کرده است. البته این طرح‌ها به دلیل مشکلات داخلی و نابسامانی‌های اقتصادی ایران تاکنون چندان موفق نبوده است.
۴. شکست مجدد طرح ضدمهاجرتی دولت انگلیس
پیمان جنجالی پناهندگی دولت بریتانیا با رواندا با شکست دیگری در مجلس اعیان مواجه شد. مجلس اعیان انگلیس در روز دوشنبه هفته پیش برنامه ریشی سوناک، نخست‌وزیر انگلیس را در مورد طرح اعزام پناهجویان به رواندا با شکست مواجه کرد. این مهمترین شکست برای رئیس محافظه کار دولت در پارلمان در یک سال و نیم ریاست وی بود. مجلس اعیان از دولت خواسته تا بررسی کند که آیا پیمان پناهندگی با رواندا با قوانین بین‌المللی سازگار است یا خیر. انگلیس می‌خواهد رواندا را یک کشور ثالث امن براساس قانون اعلام کند تا دیگر امکان تجدیدنظر در دادگاه‌های بریتانیا برای پناهندگان وجود نداشته باشد. حالا نمایندگان مجلس اعیان ازجمله به اصلاحیه‌ای رأی دادند که رواندا را ملزم می‌کند تا قبل از این که یک کشور امن در نظر گرفته شود، به طور کامل ضمانت‌های وعده داده شده را اجرا کند.
دولت انگلیس در چارچوب این طرح قصد دارد تمام افرادی را که بدون مدارک لازم وارد بریتانیا می‌شوند، بدون در نظر گرفتن شرایط شخصی، فوراً به رواندا اخراج کند. هدف از این کار جلوگیری از عبور مهاجران از کانال مانش با قایق‌های کوچک و ورود بی‌قاعده به کشور و کاهش مهاجرت است.
این سیاست با انتقادات گسترده از سوی گروه‌های حقوق بشری مواجه شده است. همچنین دادگاه عالی بریتانیا نیز این طرح را غیرقانونی اعلام کرده است. منتقدان بر این باورند که به موجب این طرح هیچ مسیر قانونی برای ورود پناهجویان به این کشور وجود ندارد. گروهی دیگر از منتقدان به هزینه مالی گزاف این طرح اشاره دارند. دیوان محاسبات انگلیس اخیرا اعلام کرد که توافق اخراج مهاجران غیرقانونی به رواندا تا نیم میلیارد پوند (584 میلیون یورو) برای مالیات دهندگان بریتانیایی هزینه داشته است. باید دید با وجود حجم بالای مخالفت‌ها آیا همچنین دولت انگلیس بر اجرای این طرح اصرار می‌کند.
۵. مرگ بیش از 8500 مهاجر در سال گذشته میلادی
سازمان بین‌المللی مهاجرت هفته گذشته در گزارشی اعلام کرد که سال گذشته در مجموع ۸ هزار و ۵۶۵ مهاجر در جریان عبور از مسیرهای زمینی و دریایی در سراسر جهان جان خود را از دست داده‌اند. این عدد بالاترین رکورد در یک دهه گذشته محسوب می‌شود. این نهاد اعلام کرد که تعداد کل مرگ و میر مهاجران در سال گذشته نزدیک به ۲۰ درصد بیشتر از سال ۲۰۲۲ بوده است. البته این نهاد هشدار داد که ارقام واقعی تلفات احتمالاً بسیار بیشتر از این تعداد است. در این راستا اوگوچی دنیلز، معاون این سازمان گفت: «هر یک از این تلفات یک تراژدی انسانی وحشتناک است که برای سال‌ها بر وضعیت خانواده‌ها و جوامع آن‌ها تاثیر می‌گذارد».
از سوی دیگر بیشتر مهاجران فوت شده یعنی حدود ۳۷۰۰ نفر نیز با غرق شدن جان خود را از دست داده‌اند. بیشترین میزان مهاجر قربانی نیز در آسیا ثبت شده است، جایی که بیش از ۲ هزار مهاجر جان خود را از دست داده‌اند. به گزارش سازمان بین‌المللی مهاجرت، سال گذشته در آفریقا نیز ۱۸۶۶ نفر عمدتاً در صحرای بزرگ آفریقا یا در مسیرهای دریایی به سمت جزایر قناری جان خود را از دست داده‌اند. این آژانس در چهارچوب پروژه‌ای تحت عنوان «مهاجران گمشده» ارقام مربوط به مهاجران را جمع‌آوری می‌کند. این پروژه در سال ۲۰۱۴ پس از افزایش مرگ و میرها در دریای مدیترانه راه‌اندازی شد.
در سال گذشته حوادث تلخ مرگ دسته‌جمعی مهاجران واکنش‌های بسیاری در جهان برانگیخت که مهمترین آن‌ها غرق شدن قایق پناهجویان در نزدیک سواحل یونان بود که سبب مرگ بیش از ۵۰۰ نفر شد. به نظر می‌رسد تشدید نظارت بر مرزها یکی از علل اصلی وقوع این حوادث مرگبار است. لذا لازم است دولت‌ها بیش از پیش مسیرهای مهاجرت امن را برای مهاجران پیش‌بینی کنند.
