مهر ۲۵, ۱۴۰۳ ۱۱:۴۵ قبل از ظهر
دیاران خبر 30 (از ثبت‌نام ۹۵ درصد دانش‌آموزان اتباع خارجی تا تعمیق بحران مهاجرتی ایتالیا)
دیاران خبر بسته‌ی خبری هفتگی سایت دیاران است. بسته‌ای که می‌کوشد مهمترین اخبار و تحولات مهاجرتی در ایران و جهان را دنبال کند. دیاران خبر می‌کوشد تا نسبت به اخبار روز تحلیل داشته باشد. گذشته‌ی هر خبر را مرور کند و سناریوهای محتمل برای آینده را ارائه دهد. در این شماره به اخبار مختلفی مانند ثبت‌نام ۹۵ درصد دانش‌آموزان اتباع خارجی تا تعمیق بحران مهاجرتی ایتالیا می‌پردازیم.
۱. ثبت‌نام ۹۵ درصد دانش‌آموزان اتباع خارجی
از اواسط مرداد ماه ثبت‌نام دانش‌آموزان اتباع خارجی در مدارس ایران شروع شد. امسال فرایند اجرای این ثبت‌نام برعهده نهاد تازه تاسیس سازمان ملی مهاجرت بود. امسال سازمان ملی مهاجرت و وزارت آموزش و پرورش تلاش کرده‌اند فرایند ثبت‌نام دانش‌آموزان اتباع را صرفا از بستر الکترونیکی سامانه سهما جلو ببرند. علی‌الرغم مزایای این روش چالش‌هایی نیز در این فرایند به وجود آمده که یکی از آنها دریافت شهریه از آنها بوده است. موعد نهایی ثبت‌نام دانش‌آموزان اتباع تا ۱۰ شهریور بود اما چندین مرتبه این مهلت تمدید شد. آخرین بار تا یک مهر فرصت ثبت‌نام در سامانه مربوطه تمدید شد.
در این مدت ثبت‌نام اعداد مختلفی در مورد میزان ثبت‌نام دانش‌آموزان اتباع منتشر شد. و نگرانی‌هایی ایجاد شد که ممکن است تعداد زیادی از آنان از تحصیل بازبمانند. در آخرین اظهارنظر رسمی مدیرکل اجتماعی سازمان ملی مهاجرت اعلام کرد: «ثبت‌نام بیش از ۹۵ درصد دانش‌آموزان اتباع خارجی در سامانه سهما و در مدارس سراسر کشور در حال انجام می‌باشد». وی همچنین از والدین دانش‌آموزانی که هنوز موفق به ثبت‌نام نشده‌اند، درخواست کرد با مراجعه به سامانه سهما و بعد از آن با مراجعه به مدارس محل سکونت نسبت به انجام ثبت‌نام اقدام نمایند.
از سویی دیگر وزیر آموزش و پرورش در آیین آغاز سال تحصیلی در یک مهر در مورد تعداد کنونی محصلان تبعه خارجی اعلام کرد: «نزدیک به 600 هزار دانش‌آموز اتباع مهمانان مدارس ایرانی هستند که از نکات افتخارآفرین نظام جمهوری اسلامی ایران است. این تعداد از تعداد تمام دانش‌آموزان برخی کشورهایی که لاف دموکراسی و حقوق بشر می‌زنند بیشتر است». آمار اعلام شده تقریبا مشابه آمار دانش‌آموزان مهاجر در سال گذشته است. باید فعلا منتظر ماند تا فرایند ثبت‌نام دانش‌آموزان اتباع اتمام یابد تا بعدا مشخص شود تعداد نهایی آنان چقدر است.
۲. از ساماندهی مهاجران غیرمجاز تا اصلاح سیستم پناهجویی ایران
ایران از دوران بعد از انقلاب همواره درگیری جدی با ورود مهاجران غیرقانونی داشته است. در سالیان اخیر با روی کار آمدن مجدد طالبان، موج جدیدی از مهاجرت‌های غیرمجاز به ایران شکل گرفت. افزایش تعداد مهاجران غیرمجاز مشکلات و تهدیدات متعددی برای کشور ممکن است ایجاد نماید. در همین رابطه رییس سازمان ملی مهاجرت، در نشستی پیرامون ساماندهی مهاجران غیرمجاز در هرمزگان اعلام کرد: «برای برطرف کردن مشکلات حوزه اتباع و مهاجران غیرمجاز و مقابله با معضل ورود غیرقانونی اتباع خارجی به مرزها، باید راهکاری اساسی اندیشیده شود».
عبدالله مبینی گفت: «یکی از برنامه‌های مهم در دستورکار این سازمان ساماندهی و هوشمندسازی مهاجران غیرمجاز است که تاکنون در چندین استان این طرح عملیاتی شده است». سیاست کنونی سازمان ملی مهاجرت مبنی بر شناسایی و ساماندهی مهاجران غیرقانونی، منتقدان بسیاری دارد و بخشی از حاکمیت از اخراج گسترده این جمعیت دفاع می‌کنند.
از طرفی دیگر رییس سازمان ملی مهاجرت در دیداری با اشتفان پریزنر، هماهنگ کننده مقیم سازمان ملل متحد در ایران، اظهارات مهمی در مورد سیاست‌های آتی این سازمان مطرح کرد. وی در این دیدار از اصلاح سیستم پناهجویی در جمهوری اسلامی ایران متناسب با ظرفیت ملی و حمایت‌های بین‌المللی سخن گفت و آن را یک ضرورت دانست. مبینی گفت: «حمایت‌های مالی دفاتر سازمان‌های بین‌المللی و بشردوستانه فعال در حوزه پناهندگان و آوارگان در کشور بسیار ناچیز است». وی در ادامه خواستار حمایت بیشتر نهادهای بین‌المللی از ایران در حوزه مهاجرت شد.
مبینی در ادامه تهدید کرد: «چنانچه حمایت‌های مالی بیشتر از سوی سازمان ملل در سال ۲۰۲۴ میلادی به ایران تخصیص نیابد و همچنان نگاه تبعیض‌آمیز و دوگانه جوامع بین‌المللی، در زمینه میزبانی از اتباع ادامه یابد، دنیا شاهد تغییر سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران در قبال اتباع خارجی خواهد بود». مشخص نیست منظور مبینی از تغییر سیاست‌های ایران چیست ولی شاید توسل به اخراج مدنظر باشد.
۳. دیدار ابراهیم رییسی با ایرانیان مقیم آمریکا
هفته گذشته ابراهیم رییسی در جریان سفرش به آمریکا، دیداری با ایرانیان مقیم این کشور داشت. رییس جمهور در این نشست، مسئله ایرانیان خارج از کشور را از جمله مسائل محوری و مورد تاکید دولت از ابتدای آغاز به‌کار عنوان کرد و گفت: «نباید به بهانه شغل یا تحصیل رابطه ایرانیان خارج از کشور با وطن و هویتشان قطع شود». وی یکی از مهمترین نیازهای ایرانیان خارج از کشور را اطلاع و آگاهی یافتن آنها از پیشرفت‌های کشور دانست. رئیس جمهور با اشاره به اهمیت نقش ایرانیان مقیم خارج در توسعه ایران، بر فراهم بودن زمینه برای مشارکت و سرمایه‌گذاری آنان در داخل کشور تاکید کرد و از وزارت خارجه خواست با همکاری دفتر نمایندگی ایران و شورای‌عالی امور ایرانیان مقیم خارج از کشور موانع سرمایه‌گذاری و فعالیت اقتصادی این قشر از ایرانیان در داخل کشور را رفع کنند.
رئیسی ضمن اعلام آمادگی دولت برای فراهم نمودن زمینه بازگشت فارغ‌التحصیلان خارج از ایران و بهرمندی کشور از توانمندی آنها تصریح کرد: «همچنان که ایرانیان داخل کشور از حقوقی برخوردارند، شما ایرانیان خارج از کشور نیز از همین حقوق برخوردارید. البته در مقابل این حق تکلیفی هم وجود دارد که مسئولیت‌پذیری در قبال کشور از جمله آن است». رئیس جمهور همچنین نسبت به رفع مشکل خدمت سربازی آن دسته از جوانان فارغ‌التحصیل که تمایل به بازگشت به کشور دارند، قول مساعد داد.
موضوع ایرانیان خارج از کشور یکی از موضوعات پرتکرار سالیان اخیر بوده است. تعداد ایرانیان مهاجر بنا به اعلام وزیر خارجه به بیش از 5 میلیون و ۲۰۰ هزار نفر رسیده است. دولت در چند دهه گذشته در زمینه ایجاد تعامل با جامعه ایرانیان خارج چندان موفق نبوده و نتوانسته در زمینه حمایت از آنها چندان موفق عمل کند. در جهت تغییر این وضعیت لایحه‌ای اخیرا از سوی دولت به مجلس تقدیم شده است.
۴. ورود بیش از یک و نیم میلیون مهاجر غیرقانونی از زمان آغاز به کار دولت بایدن
نیویورک‌پست اخیرا گزارش داده که از آغاز فعالیت دولت جو بایدن در سال ۲۰۲۱ تاکنون، ۳ میلیون و ۸۰۰ هزار مهاجر وارد آمریکا شده‌اند. حدود ۱.۵ میلیون نفر از این جمعیت، به طور غیرقانونی خود را به خاک آمریکا رسانده‌اند و این آمار همواره رو به افزایش بوده است. صرفا در سال ۲۰۲۳ یک میلیون و ۸۰۰ هزار مهاجر به طور قانونی یا غیرقانونی وارد آمریکا شده‌اند. این تعداد در ماه آگوست، ۱۸۰ هزار نفر بوده است. براساس این گزارش، در سه سال اخیر برای دو میلیون و ۳۴۵ هزار و ۶۰۰ نفر احضاریه برای حضور در دادگاه ابلاغ شده است. این احضاریه برای افرادی صادر می‌شود که خود را به خاک آمریکا می‌رسانند و به پلیس مرزی تسلیم می‌شوند و درخواست پناهندگی می‌کنند. معمولا رسیدگی به این پرونده‌ها و صدور حکم درباره اینکه فردی که درخواست پناهندگی داده، می‌تواند در آمریکا بماند یا باید بازگردد، سال‌ها طول می‌کشد.
گزارش نیویورک‌پست نشان می‌دهد این مهاجران پس از عبور از مرز در ۵۰ ایالت آمریکا پخش می‌شوند. اما در سال گذشته چهار ایالت شامل تگزاس با بیش از ۱۷۰ هزار مهاجر و کالیفرنیا و فلوریدا با بیش از ۱۶۵ هزار و ۱۵۲ هزار مهاجر وضعیت وخیمی داشته‌اند. نیویورک هم یکی دیگر از مناطق گرفتار مهاجر تازه وارد است که با بحران اسکان برای این افراد مواجه شده است.
بایدن در ماه می سال جاری، در پی افزایش شمار مهاجران، سیاست جدیدی اعمال کرد که جلوی عبور غیرقانونی از مرز را می‌گرفت. ازجمله اخراج مهاجران و ممنوعیت پنج‌ساله ورود مجدد. این تمهیدها ظرف یک ماه، میزان عبور از مرزها را حدود ۷۰ درصد کاهش داد. اما افزایش اخیر ورود از مرزها، نشان می‌دهد که اثر بازدارنده سیاست‌های سختگیرانه در حال از بین رفتن است. بایدن در آستانه انتخابات ۲۰۲۴، به دلیل سیاست‌های مهاجرتی‌اش به شدت از سوی جمهوری‌خواهان تحت انتقاد قرار دارد.
۵. تعمیق بحران مهاجرتی ایتالیا
کشور ایتالیا چندین سال است که درگیری شدیدی با ورود پناهجویان به سرزمینش را دارد. جزیره لامپدوزا یکی از مبادی اصلی مهاجران تازه وارد است که در سالیان اخیر همواره دچار بحران بوده است. طبق گزارش آژانس مهاجرت سازمان ملل، تنها بین روزهای دوشنبه تا چهارشنبه حدود ۸۵۰۰ نفر (بیشتر از کل جمعیت لامپدوزا) با ۱۹۹ قایق وارد این جزیره که وسعت آن تنها ۲۰ کیلومتر مربع است، شدند.
فیلیپو مانینو، شهردار لامپدوزا هشدار داد که بحران مهاجران در این جزیره به «نقطه بی‌بازگشت» رسیده است و به آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد هشدار داد که این جزیره در حال غرق شدن است. در همین راستا نخست‌وزیر ایتالیا هم فشار مهاجرتی را که بر کشورش تحمیل شده است، غیرقابل تحمل خواند. او خواستار آن شد که موضوع مهاجرت در دستور کار نشست اتحادیه اروپا در ماه اکتبر قرار گیرد. مهاجران وارد شده به این جزیره در وضعیت بسیار بدی به سر میبرند و پلیس نیز با آنها بدرفتاری‌هایی داشته است.
اورزولا فن در لاین، رئیس کمیسیون اروپا، در جریان سفر به لامپدوزا اعلام کرد که برای مقابله با بحران مهاجرت غیرقانونی، به یک «واکنش اروپایی» نیاز است. وی با اشاره به اینکه ایتالیا از آغاز سال جاری نزدیک به ۱۳۰ هزار مهاجر را در خاک خود پذیرفته، از دیگر کشورهای اتحادیه اروپا خواست تا برخی از این مهاجران را بپذیرند. او همچنین اجرای یک «طرح اضطراری» برای کاهش مشکل لامپدوزا و مدیریت ورودهای نامتعارف به این جزیره را پیشنهاد کرد. این طرح شامل گسترش بسیج نیروها برای کمک به فرانتکس با هدف مبارزه با قاچاقچیان، تسریع کمک‌های مالی به تونس به عنوان کشور اصلی عزیمت مهاجران برای رسیدن به اروپا و تقویت کانال‌های مهاجرت قانونی می‌شد. سازمان بین‌المللی مهاجرت نگران است که پس از سیل فاجعه‌بار لیبی، تعداد مهاجرانی که روانه اروپا می‌شوند باز هم بیشتر شود.
