آذر ۱۷, ۱۴۰۳ ۹:۵۳ بعد از ظهر
افزایش افغان هراسی در ایران
افزایش افغان هراسی در ایران. مقاله ترجمه‌شده از سایت middleeasteye در مورد موج جدید افغان هراسی در ماه‌های اخیر در ایران.
افغان هراسی در حال افزایش
پس از تکرار حملات تروریستی در شیراز، جامعه‌ی ایران، افغانستانی‌ها را به چشم تهدید علیه امنیت و جامعه می‌نگرند.
در اوایل ماه جاری هنگامی که یک زیارتگاه مذهبی[1] هدف یک حملۀ تروریستی قرار گرفت، ایرانی‌ها نسبت به تدابیر امنیتی کشور ابراز نگرانی کردند. همچنین آنها انگشت اتهام را به‌سوی افغانستانی‌های حاضر در ایران گرفتند که این حضور افغانستانی‌ها از زمان بازگشت طالبان به قدرت به طور فزاینده‌ای به موضوعی بغرنج تبدیل شده است.
این تیراندازی که در آن چهار نفر شهید شدند، دومین حمله به حرم شاه‌چراغ (ع) در استان فارس در کمتر از یک سال گذشته بود. این حمله، موجب شد انتظارات برای تحقیقات شفاف در مورد نقص‌های اطلاعاتی و امنیتی برانگیخته شود.
این‌ها در حالی است که برخی از مردم ایران، از اولویت‌های حکومت و تمرکزکردن بر مسائلی مانند حجاب و ساکت کردن منتقدان، انتقاد کرده‌اند.
اولین حمله در اکتبر 2022، باعث شهید شدن 15 تن شد. داعش مسئولیت آن حمله را بر عهده گرفت و دراین‌ارتباط نیز دو مرد افغانستانی به دار آویخته شدند.
این در حالی است که تاکنون هیچ گروهی مسئولیت تیراندازی اخیر را بر عهده نگرفته است. بااین‌حال، محمدهادی ایمانیه، استاندار فارس، داعش را مسئول دانسته و احتمال می‌دهد که این حمله انتقامی برای اعدام مجرمین حملۀ قبلی بوده باشد.
حداقل 20 شهروند خارجی در ارتباط با حملۀ دوم دستگیر شده‌اند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، یکی از شبه‌نظامیان به نام رحمت‌الله نوروزف که یک تبعۀ خارجی اهل تاجیکستان بوده شناسایی شده است که سه ماه نیز تحت نظارت داعش آموزش دیده بود.
تغییرات جمعیتی
حملات تروریستی به حرم شاه‌چراغ (ع) در جامعۀ ایران بازتاب زیادی پیدا کرده است.
گزارش‌هایی که از آموزش تروریست‌ها در افغانستان خبر می‌دهند، باعث افزایش حساسیت‌ها در ایران شده است. به گفتۀ دولت ایران، نگرانی‌هایی دربارۀ افراطی‌گری در میان پناه‌جویان افغانستانی وجود دارد که جمعیت آنان حدود پنج میلیون نفر تخمین زده می‌شود. سازمان ملل متحد تعداد افغانستانی‌های ثبت شده در ایران را هفتصد و هشتاد هزار نفر و دو میلیون نفر را نیز بدون سند هویتی اعلام کرده است. بااین‌حال، منتقدان مهاجرت از افغانستان به ایران، این تعداد را بسیار کمتر از تعداد واقعی می‌دانند.
در مقابل، جریان‌های فزاینده‌ای در جامعه خواستار این هستند که دولت حضور افغانستانی‌ها را به‌عنوان یک تهدید امنیتی مهم بررسی کند.
یکی از تحلیلگران اصلاح‌طلب گفته که: جمهوری اسلامی با آوردن میلیون‌ها افغانستانی در پی تغییر ترکیب جمعیتی است و این باعث نفوذ بیشتر آنها خواهد شد.
در پی حملۀ اخیر، نوری قزلجه، نمایندۀ سرشناس مجلس نیز ورود مهاجران افغانستانی در دو سال گذشته را یک تهدید امنیتی و اقتصادی خواند.
همچنین برخی از ایرانیان از این می‌ترسند که طالبان عناصری مخفی‌ای را از داخل افغانستان در ایران به خدمت گرفته باشند.
در همین حال، یک فعال سیاسی در ایران که خواست نامش فاش نشود، نسبت به افراطی شدن جامعۀ ایران به دلیل افزایش حضور افغانستانی‌ها در کشور که ممکن است دارای عقاید ضد زن و افراطی باشند، ابراز نگرانی کرد. او گفت: ما سال‌ها با افراطی‌های مذهبی جنگیدیم. اکنون با هفت میلیون افغانستانی در ایران که به طور میانگین در هجده‌سالگی ازدواج می‌کنند و فرزندان متعددی دارند، نگرانی‌مان عمیق‌تر شده است. وی ادامه داد: مسئله درمورد سکونت و تابعیت احتمالی این افراد در نسل دوم است. ما چگونه باید با این نفوذ فرهنگی مقابله کنیم؟
در زمانی که بسیاری از مردم، پس از مرگ مهسا امینی، دچار تغییرات متنوعی شده‌اند، برخی معتقدند که دولت به طور فعال اسکان افغانستانی‌ها در کشور را تشویق می‌کند.
یک تحلیلگر اصلاح‌طلب که خواست نامش فاش نشود، گفت که پذیرش افغانستانی‌ها و توزیع آنها در کشور از سوی جمهوری اسلامی، ناشی از برنامۀ احتمالی دولت برای اعمال تغییرات جمعیتی است.
این تحلیلگر گفت: جمهوری اسلامی با واردکردن ده تا پانزده میلیون افغانستانی که اغلب باوجود شرایط بد اقتصادی، متعصب هستند، به دنبال تغییر ترکیب جمعیتی است. این امر باعث تقویت نفوذ آنان (محافظه‌کاران) در کشور خواهد شد.
مبارزه و وفاداری
مقامات ایرانی در ماه‌های اخیر، محدودیت‌هایی را برای افغانستانی‌ها وضع کرده‌اند. ورود آنها به بعضی استا‌ن‌ها مانند کرمانشاه را ممنوع و از ورود آنها به مجتمع تجاری بام‌لند در حوالی دریاچه چیتگر در شمال غرب تهران جلوگیری کرده‌اند.
رحیم، یک افغانستانی مقیم تهران به میدل ایست آی گفت: من و خانواده‌ام دو دهۀ پیش، هنگامی که طالبان شیعیان را هدف قرار داد، به طور قانونی به ایران آمدیم. ما به‌عنوان شیعه به جمهوری اسلامی پایبند هستیم و تهدیدی برای ایران نیستیم. ما آماده‌ایم برای جمهوری اسلامی فداکاری کنیم. اخیراً با رفتارهای غیردوستانه روبرو شده‌ام، اما ترجیح می‌دهم تا آنها را نادیده بگیرم. تا چند سال پیش، ایرانی‌ها (با افغانستانی‌ها) مهربان بودند، اما از زمان ظهور دوبارۀ طالبان و هجوم افغانستانی‌ها با ایران، به نظر می‌رسد که ناامیدی‌ها افزایش پیدا کرده است. مردم به‌اشتباه فکر می‌کنند که ما منابع آنها مثل آب را مصرف می‌کنیم و افغان هراسی راه افتاده است.
مهدی، مهاجری که ادعای همکاری با احمدشاه مسعود، رهبر جبهۀ ملی مقاومت افغانستان را دارد، کشورش را ترک کرد تا از زندگی تحت سیطرۀ حکومت طالبان دوری کند.
این فارغ‌التحصیل ادبیات فارسی به ایران ابراز علاقه کرد، اما به گفتۀ وی، اخیراً «بعضی ایرانیان هنگامی که می‌فهمند ما افغانستانی هستیم، دیگر با ما با احترام رفتار نمی‌کنند»
مهدی گفت: هنوز بسیاری هستند که به ما احترام می‌گذارند و حتی مخالفت شدید خود را با اعلام منع ورود به بام‌لند در حوالی دریاچۀ چیتگر اعلام می‌کنند.
علاوه بر این، بنا بر برخی گزارش‌ها، افغانستانی‌ها توسط مقامات از کارکردن در فروشگاه‌های شیراز و مشهد نیز منع شده‌اند.
امان‌الله درحالی‌که در کنار سایر مهاجران در یک ساختمان نیمه‌تمامم کار می‌کرد به میدل ایست آی گفت: ما مثل ایرانیان هستیم و زبان مشترک داریم. من دو فرزند همراه خود در ایران دارم و از بودن در اینجا خوشحالم.
امان‌الله از رشد افغان هراسی و محدودیت‌ها نگران است، ولی هنگامی که با گزینۀ خروج از ایران و رفتن به اروپا برای زندگی بهتر مواجه می‌شود می‌گوید «راه بسیار خطرناک است» برای خودش و خانواده‌اش.
هادی، سرایداری که در عمارتی در حومۀ تهران کار می‌کند، در جای دیگری گفت که از زمان حملۀ اخیر در شیراز، متوجه تغییراتی در رفتار کارفرمایش شده است.
او گفت: درحالی‌که رئیسم با من مهربانانه رفتار می‌کند، برخی افراد در اطراف من پرخاش می‌کنند یا ترجیح می‌دهند فاصلۀ خود را با من حفظ کنند. در نگاهی که رئیس من گاهی به من می‌کند، نشانه‌ای از سوءظن وجود دارد. بااین‌حال، ما تهدید نیستیم و بار کارهای طالبان را به دوش می‌کشیم.
یک دیپلمات سابق ایرانی: 99 درصد افغانستانی‌های ساکن ایران، ایران را وطن خود تلقی می‌کنند. آنها همچنین به‌عنوان یک مانع امنیتی در برابر فعالیت‌ها احتمالی تروریستی عمل می‌کنند.
روابط پرتلاطم
از زمان بازگشت طالبان به قدرت در اوت 2021، دولت ایران رویکرد جدیدی را برای تعامل با این گروه در پیش گرفته است که از راهبرد قبلی‌اش متمایز است. باوجوداینکه تهران هنوز دولت تحت رهبری طالبان در کابل را به رسمیت نمی‌شناسد، اما به نمایندگان طالبان اجازۀ مدیریت سفارت افغانستان در تهران را داده است.
این راهبر ایران، با ادامۀ حضور دیپلماتیک ایران در کابل و کنسولگری‌های ایران در شهرهای مختلف افغانستان تقویت می‌شود.
در طول دو سال گذشته، مقامات بالادستی طالبان، سفرهای رسمی‌ای به ایران داشته‌اند که باعث ایجاد رابطۀ مستحکم بین دولت رئیسی و امارت طالبان شده است. علاوه بر این، ایران به یک شریک مهم اقتصادی برای افغانستان بدل شده است.
از سوی دیگر، جالب‌توجه است که وضعیت امنیتی در مرزهای مشترک ایران و طالبان به شکل مداوم متشنج است، به‌طوری‌که مرزبانان طالبان و ایران بسیار بیش از آنچه در دولت قبلی افغانستان دیده می‌شد، با یکدیگر درگیر می‌شوند.
رحیم، مهاجر افغانستانی: به نظر می‌رسد از زمان ظهور مجدد طالبان و هجوم افغانستانی‌ها به ایران، نگرانی‌ها و افغان هراسی افزایش یافته است. مردم ندانسته فکر می‌کنند که ما منابع آنان را مصرف می‌کنیم.
افغان هراسی تنشی نیز بر سر تأمین آب از رودخانۀ هیرمند به استان سیستان و بلوچستان بوده است.
تهران طالبان را متهم کرده است که جریان ورود آب به مناطق شرقی ایران را محدود کرده است که این امر نقض معاهدۀ رودخانۀ هیرمند در سال 1973 است که باعث کمبود آب در استان‌های جنوب شرقی ایران شده است.
ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران در 18 می در جریان سفر به این استان در پیامی با لحن شدید حاکمان افغانستان را مخاطب قرار داد و گفت: ما اجازه نخواهیم داد که حقوق مردم ما پایمال شود.
با ادامۀ افزایش تنش‌ها در مورد حقابة هیرمند، چند روز بعد از آن یک درگیری در منطقۀ سیستان و بلوچستان در ایران و نیمروز در افغانستان شروع شد که طی آن دو مرزبان ایرانی و یک مبارز طالبانی کشته شدند.
ایرانیان پیش از آن از دولت درخواست کرده بودند تا از نیروی نظامی خود برای جلوگیری از حملات طالبان استفاده کند.
روابط دولت رئیسی با طالبان مخالفان زیادی در تهران دارد. به‌عنوان‌مثال، روزنامۀ محافظه‌کار جمهوری اسلامی در زمانی پیشنهاد داد تا سفارت افغانستان دوباره پس گرفته شود، این دیدگاه میان برخی نمایندگان مجلس ایران نیز موردتوجه قرار گرفت.
این روزنامه بیان کرد که واگذاری سفارت به یک «گروه تروریستی» مانند «لکۀ سیاهی» در روابط ایران و افغانستان است.
[1] حرم شاه چراغ (علیه‌السلام)
