تلاشی دیگر برای لغو قانون تابعیت فرزندان مادر ایرانی

طرح جدید نمایندگان مجلس شورای اسلامی برای لغو قانون تابعیت فرزندان مادر ایرانی

پس از تلاش‌های صورت‌گرفته برای لغو قانون اعطای تابعیت ایرانی به فرزندان مادر ایرانی-پدر غیرایرانی مصوب سال ۱۳۹۸ در مواد قانون سازمان ملی اقامت، این بار گروهی دیگر از نمایندگان مجلس طرح دیگری را برای لغو قانون سال ۱۳۹۸ ارائه کرده‌اند. این طرح که در دوم مرداد ماه سال ۱۴۰۲ اعلام وصول شده به امضای زهره الهیان، سید مصطفی آقامیرسلیم، نصرالله پژمانفر و ۲۵ نفر از دیگر نمایندگان مجلس شورای اسلامی رسیده است.

در مقدمه‌ی توجیهی این طرح آمده است:

«جمهوری اسلامی ایران با وجود بیش از ۸ میلیون پناهنده، مهاجر قانونی و مهاجر غیر قانونی به یکی از بزرگترین کشورهای مهاجر پذیر در دنیا تبدیل شده است که برای سامان دهی آنها نیازمند تصویب قوانین و مقررات متناسب است. قانون اصلاح قانون تعیین تکلیف تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی (مصوب ۱۳۹۸) از جمله قوانینی است که برای حل بخشی از مسائل مرتبط با اتباع و مهاجرین تصویب شد.

اعطای تابعیت به فرزندان مادر ایرانی به صرف ادعای صیغه شرعی و از بدو تولد کودک، کلیدی ترین اشکال این قانون است که به جایگزینی جمعیتی اتباع در ایران منجر خواهد شد. قانون مذکور به نام حمایت از کرامت مادر ایرانی تنظیم شده و قرار بوده جمعیت هدفی کمتر از ۱۰ هزار نفر را ساماندهی کند، ولی در عمل موجب اعطای تابعیت ذاتی به جمعیت هدف متقاضی بیش از هشتاد هزار نفر شده که این جمعیت هر روز در حال افزایش است. از سوی دیگر، هیچ دلیل متقنی حتی دنا (دی ان ای) برای اثبات این رابطه مادر و فرزندی در متن قانون وجود ندارد.»

متن طرح ارائه‌شده‌ی نمایندگان نیز به صورت زیر است:

طرح اصلاح قانون تعیین تکلیف تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی مصوب ۲/۷/ ۱۳۹۸

 ماده واحده – فرزندان حاصل از ازدواج زنان (ذاتا) ایرانی با مردان غیر ایرانی که ازدواج والدین آنها با رعایت ماده ۱۰۰ قانون مدنی به ثبت رسیده است، چه قبل یا بعد از تصویب این قانون متولد شده باشند بعد از رسیدن به سن ۱۸ سال تمام شمسی می توانند تابعیت ایران را درخواست نمایند و در صورت نداشتن مشکل امنیتی (به تشخیص وزارت اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی) به تابعیت ایران پذیرفته می شوند. پاسخ به استعلام امنیتی باید حداکثر ۶ ماه انجام شود و عدم ارسال پاسخ استعلام به منزله فقدان مشکل امنیتی می باشد. سازمان اطلاعات فراجا مکلف است نسبت به صدور پروانه اقامت برای پدر غیر ایرانی در صورت نداشتن مشکل امنیتی (به تشخیص وزارت اطلاعات و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی) اقدام کند.

 تبصره (۱) – در اجرای این قانون، اعطای تابعیت به فرزند مادر ایرانی مستلزم اخذ آزمایش (دی ان ای) مبنی بر اثبات رابطه قطعی نسب فرزند با مادر ایرانی نزد سازمان پزشکی قانونی و رای دادگاه صالح می باشد.

 تبصره (۲) – اتباعی که به موجب این قانون به تابعیت ایران پذیرفته شده اند، مشمول حکم مقرر ماده ۹۸۲ قانون مدنی می باشند

 تبصره (۳) – اخذ گواهی رد تابعیت خارجی و گذراندن مراسم سوگند و آزمون تابعیت قبل از صدور شناسنامه برای فرزندان مادر ایرانی الزامی می باشد

 تبصره (۴) – احراز هویت فرزندان مادر ایرانی پس از تشکیل پرونده و قبل از انجام استعلامات امنیتی از سوی سازمان اطلاعات فراجا صورت می پذیرد.

تبصره (۵) – به فرزندان مادر ایرانی موضوع این ماده واحده تا قبل از رسیدن به سن ۱۸ سال تمام شمسی اقامت به تبعیت از نوع مدرک اقامتی پدر و خدمات آموزشی بهداشتی و درمانی توسط دستگاه های مربوطه (وزارت کشور، آموزش و پرورش، وزارت بهداشت و درمان، وزارت اطلاعات و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران) ارائه می شود.

تبصره (۶) آیین نامه اجرایی این قانون حداکثر ظرف شش ماه توسط وزارت کشور با همکاری وزارت امور خارجه، وزارت اطلاعات، فرماندهی انتظامی ج.ا.ا، سازمان اطلاعات سپاه، سازمان ثبت احوال کشور، معاونت زنان ریاست جمهوری شورای زنان و خانواده شورای عالی انقلاب فرهنگی و دادستانی کل کشور تهیه و ابلاغ می شود.

نقدی بر طرح جدید اصلاح قانون تابعیت فرزندان مادر ایرانی

اداره‌ی کل اسناد و تنقیح قوانین مجلس شورای اسلامی در نظر خود پیرامون این طرح گفته است:

«در تبصره ۳ در خصوص اخذ گواهی رد تابعیت خارجی باید به این نکته توجه داشت که اساساً فرزندی که تازه به سن ۱۸ سال تمام شمسی رسیده هنوز تابعیت خارجی ندارد که بتواند آن را رد کند. همچنین مشخص نیست منظور از « آزمون تابعیت» در قسمت اخیر تبصره مشخص نیست و به جهت ابهام، مغایر با بند ۹ سیاست های کلی نظام قانونگذاری است-۴.در تبصره ۵ که بیان داشته : « به فرزندان مادر ایرانی موضوع این ماده واحده، تا قبل از رسیدن به سن ۱۸ سال تمام شمسی، اقامت به تبعیت از نوع مدرک اقامتی پدر ارائه می شود» در فرضی که پدر ایران را ترک کرده باشد و دیگر اقامت ایران را نداشته ، دارای ابهام بوده و پیش بینی نشده است-۵. در تبصره ،۵ نقش وزارت اطلاعات و سپاه پاسداران در ارائه خدمات آموزشی، بهداشتی و درمانی دارای ابهام است و علی الاصول در این خصوص نقشی ندارند».

به نظر می‌رسد این طرح عجولانه که حتی اداره‌ی کل اسناد وتنقیح قوانین مجلس شورای اسلامی هم در یک نگاه کلی به ایرادات بسیاری در آن رسیده است، آخرین تلاش‌های برخی از نمایندگان مخالف اعطای تابعیت به فرزندان مادر ایرانی- پدر غیرایرانی در دوره‌ی فعلی مجلس شورای اسلامی باشد.