اردیبهشت ۱۲, ۱۴۰۳ ۹:۱۰ قبل از ظهر
دیاران خبر 23 (از سرمایه‌گذاری ۱۵۰ میلیون دلاری افغانستانی‌ها در ایران تا تبدیل شدن پناهندگان افغانستانی به پرجمعیت‌ترین پناهندگان دنیا)
دیاران خبر بسته‌ی خبری هفتگی سایت دیاران است. بسته‌ای که می‌کوشد مهم‌ترین اخبار و تحولات مهاجرتی در ایران و جهان را دنبال کند. دیاران خبر می‌کوشد تا نسبت به اخبار روز تحلیل داشته باشد. گذشته‌ی هر خبر را مرور کند و سناریوهای محتمل برای آینده را ارائه دهد. در این شماره به اخبار مختلفی مانند سرمایه‌گذاری ۱۵۰ میلیون دلاری افغانستانی‌ها در ایران و تبدیل شدن پناهندگان افغانستانی به پرجمعیت‌ترین پناهندگان دنیا می‌پردازیم.
۱. سرمایه‌گذاری ۱۵۰ میلیون دلاری افغانستانی‌ها طی ۴ ماه در ایران
به گزارش خبرگزاری تسنیم، محمد مهدی جوانمرد قصاب مشاور نماینده ویژه رئیس جمهور در امور افغانستان و رایزن سابق بازرگانی جمهوری اسلامی ایران در افغانستان اخیرا اعلام کرده در چهار ماه اول سال جاری، افغان‌ها حدود 150 میلیون دلار در ایران سرمایه‌گذاری کرده‌اند. وی افزود سرمایه‌گذاری افغان‌ها در ایران هرچند کوچک، اما از نظر تعداد قابل توجه است. بر اساس گزارش‌ها سال گذشته افغان‌ها بزرگترین سرمایه‌گذاران خارجی در ایران بودند.
با توجه به افزایش میزان سرمایه‌گذاری افغان‌ها در ایران، چهارشنبه گذشته نخستین جلسه کمیته تسهیل و رفع موانع تولید سرمایه‌گذاران افغان در ایران در دفتر نمایندگی ویژه رئیس جمهور ایران در امور افغانستان، با حضور همه دستگاه‌های مسئول جمهوری اسلامی برگزار شد. جوانمرد قصاب گفت: «هدف، تسهیل جذب سرمایه گذاران افغان در ایران به همراه رفع موانع آن‌ها و همچنین حمایت از سرمایه گذاران ایرانی است که در افغانستان در ابعاد تجاری، امنیتی و قضایی مشغول به کار هستند».
نگرش غالب جامعه ما این گونه است که افغان‌ها را صرفا به مثابه کارگر و طبقه فرودست تصور می‌کنند. این نگاه در میان مسئولان کشور نیز در دهه‌های گذشته حاکم بوده است. این در حالی است که بخشی از اتباع افغان توانسته‌اند در ایران کسب و کارهای سودآوری تاسیس نمایند. بخشی از سرمایه‌داران افغان هم به دنبال روی کار آمدن طالبان سرمایه‌های خود را به ایران انتقال داده‌اند. با این اوصاف ایران هرگز نتوانسته از منافع اقتصادی سرمایه‌گذاری افغانستانی‌ها بهره کافی ببرد. سرمایه‌گذاران خارجی به دلیل موانع موجود برسر راه سرمایه‌گذاری مانند حق مالکیت و عدم ارائه تسهیلات اقامتی و مشوق‌های مناسب از سوی دولت ایران نتوانسته‌اند به شکل شایسته‌ای در ایران فعالیت کنند. از طرف مقابل کشورهای همسایه ما مانند ترکیه و امارات در این زمینه بسیار موفق عمل کرده‌اند. لازم است ایران با سیاست‌گذاری مناسب از فرصت حضور اتباع افغانستانی بیش از این بهره ببرد.
۲. کمک مالی فرانسه به پناهندگان افغانستانی در ایران و پاکستان
دولت فرانسه اعلام کرده است که حدود ۳ میلیون یورو را برای حمایت از پناهندگان آسیب‌پذیر افغانستانی در ایران و پاکستان اختصاص می‌دهد. این مبلغ از طریق کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل برای حمایت از آسیب‌پذیرترین پناهندگان افغانستانی و جامعۀ میزبان یعنی ایران و پاکستان به مصرف خواهد رسید. هم‌اکنون ایران و پاکستان با دارا بودن حدود ۹.۲ میلیون مهاجر افغان مقاصد اصلی این مهاجران در دنیا هستند. گفته شده است که ۲ میلیون از این مبلغ در پاکستان و یک میلیون آن در ایران به مصرف خواهد رسید. دولت فرانسه تاکید داشته است که بودجۀ مذکور با تمرکز ویژه بر زنان، بهداشت و آموزش و پرورش مهاجران افغان به مصرف می‌رسد.
دولت فرانسه در سال ۲۰۲۲ نیز حمایت مالی یک میلیون یورویی از مهاجران افغان در ایران داشته است. نیکلاس روش، سفیر فرانسه در ایران در این باره گفت: «ما با مشارکت فعال در کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد، برای دومین سال متوالی متعهد به حمایت از مردم افغانستان هستیم که پس از سقوط دولت در آن کشور، به کشورهای همسایه به ویژه ایران پناه آورده‌اند».
در همین حال، کمیساریای عالی پناهندگان از دولت فرانسه برای «حمایت بی‌دریغ و رسیدگی به یکی از پایدارترین بحران‌های پناهندگی» قدردانی کرده و به اهمیت همبستگی ملل جهان برای حل مسایل مهاجرت تاکید کرده است. کمیساریا اعلام کرده فرانسه به عنون یکی از ۱۰ حامی اصلی این کمیساریا، همواره برای رسیدگی به بحران‌های نوظهور و مواقع کمبود بودجه، انعطاف قابل توجهی نشان داده است.
فرانسه همچون دیگر اعضای اتحادیه اروپا و نیز بریتانیا و آمریکا، هر ساله بودجه قابل توجهی را برای کنترل جریانات مهاجرتی دنیا به کشورهای مبدا پناهندگان و کشورهای ترانزیت اختصاص می‌دهد. البته در مورد میزان کارآمدی این سیاست کشورهای توسعه‌یافته و نحوه هزینه‌کرد این بودجه‌ها انتقاداتی وجود دارد.
۳. افزایش تعداد کودکان آواره در جهان به بیش از ۴۳ میلیون نفر
یونیسف اخیرا گزارش داد که تعداد کودکان آواره در سراسر جهان تا پایان سال ۲۰۲۲ به ۴۳.۳ میلیون نفر رسیده است. از این رقم تقریباً ۶۰ درصد آن‌ها در داخل کشورهای خودشان آواره شده‌اند. همچنین تعداد کودکان پناهجو به رکورد جدید ۱۷.۵ میلیون نفر در جهان رسیده است. این تعداد شامل کودکان آواره جدید در سال ۲۰۲۳ از جمله آوارگان درگیری سودان نمی‌شود. یونیسف اشاره می‌کند که اکثر کودکان آواره تمام دوران کودکی خود را در آوارگی گذرانده‌اند. تعداد کودکانی که به اجبار از خانه‌های خود آواره شده‌اند در دهه گذشته دو برابر شده است. کاترین راسل، مدیر اجرایی یونیسف در این ارتباط گفت: «توان و ظرفیت جهانی ما برای مدیریت این وضعیت همچنان تحت فشار جدی است. این افزایش تعداد کودکان آواره بدلیل افزایش مداوم درگیری‌ها، بحران‌ها و بلایای آب و هوایی در سراسر جهان رخ داده است».
سازمان ملل همچنین اعلام کرده است که در سال جاری نزدیک به ۳۰۰ کودک در مسیر انتقال پناهجویان به اروپا در دریای مدیترانه جان باختند. یونیسف می‌گوید که رقم واقعی قربانیان احتمالاً بسیار بیشتر از این است و می‌افزاید: «تعداد کودکانی که هنگام عبور از دریای مدیترانه برای رسیدن به اروپا جان خود را از دست داده اند در نیمه اول سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته دو برابر شده است. در شش ماهه اول سال جاری، تخمین می زنیم که ۱۱۶۰۰ کودک از این گذرگاه عبور کرده‌اند که تقریباً دو برابر بیشتر از مدت مشابه در سال ۲۰۲۲ است». این سازمان همچنین خواستار گسترش مسیرهای امن، قانونی و قابل دسترس برای پناهجویان کودک با حمایت اروپا شد.
کودکان جزء آسیب‌پذیرترین گروه‌های پناهندگان در جهان هستند و معمولا بیش از سایرین نیز در جریان مهاجرت در معرض حوادث خطرناک قرار می‌گیرند. به همین دلیل ضروری است دولت‌ها حمایت‌های بیشتری از کودکان آواره و پناهجو به عمل آورند.
۴. تصویب قانون چالش‌برانگیز مهاجرت غیرقانونی در پارلمان بریتانیا
پارلمان بریتانیا بالاخره لایحه جنجالی مرتبط با مهاجرت غیرقانونی را تصویب کرد. این لایحه گامی کلیدی برای دولت ریشی سوناک، نخست‌وزیر بریتانیا است که مبارزه با مهاجرت غیرقانونی را در اولویت قرار داده است. این قانون بنا به اعلام به دولت حاکم تلاشی برای مقابله با ورود فزاینده مهاجران با قایق‌های کوچک از راه کانال مانش است. قانون مذکور از درخواست پناهندگی مهاجرانی که به‌طور غیرقانونی وارد خاک بریتانیا شده‌اند، جلوگیری می‌کند. دولت همچنین می‌خواهد که مهاجران غیرقانونی پس از بازداشت خیلی سریع به کشور مبدأ یا به کشور ثالثی مانند رواندا منتقل شوند.
این لایحه که 7 مارس سال جاری میلادی به پارلمان بریتانیا تقدیم شد، هفته‌ها در پارلمان متوقف باقی مانده بود. زیرا مجلس عوام با مجلس اعیان در بخشی از بندهای این لایحه اختلاف داشت. مجلس اعیان خواستار اصلاحات برای محدودیت‌های زمانی کوتاه‌تر برای بازداشت کودکان بدون همراه، حمایت‌های بیشتر از قربانیان برده‌داری مدرن و تاخیر شش ماهه در اخراج مهاجران بود اما درنهایت با این اصلاحات موافقت نشد. این مصوبه اکنون در انتظار امضای رسمی چارلز سوم، پادشاه بریتانیا است تا جنبه قانونی بگیرد.
قانون مهاجرت غیرقانونی گامی دیگری در بریتانیا در راستای تشدید سخت‌گیری بر مهاجران و جرم‌انگاری و برخورد کیفری با مهاجران است. این لایحه از زمان مطرح شدن در معرض انتقادات شدیدی توسط فعالان حقوق بشر و نهادهای بینالمللی قرار گرفته است. در همین راستا سازمان ملل در واکنش به تصویب این قانون اعلام کرد که قانون جدید بریتانیا درباره مهاجرت غیرقانونی با تعهدات لندن تحت قوانین بینالمللی در تضاد است. فولکر ترک، مسئول حقوق بشر سازمان ملل و فیلیپو گراندی، رئیس بخش پناهندگان این سازمان در بیانیه مشترکی گفتند که این قانون افراد را از ارائه تقاضای حمایت از پناهندگان صرف نظر از شرایطشان منع می‌کند و اختیارات جدیدی به دولت برای بازداشت‌های گسترده با نظارت محدود قضایی می‌دهد.
۵. پناهندگان افغانستانی؛ پرجمعیت‌ترین پناهندگان دنیا
کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد به تازگی اعلام کرده افغانستان جز سه کشوری است که در سال ۲۰۲۲ دارای بیشترین آمار پناهجو در سایر کشورها بوده است. مطابق آمارهای اعلامی کمیساریا در سال ۲۰۲۲ بیش از نیمی از پناهندگان در جهان از سه کشور افغانستان و اوکراین و سوریه بوده‌اند. براساس این گزارش از میان ۱۰۸ میلیون پناهنده و پناهجو در سال ۲۰۲۲، افغانستان و اوکراین هر کدام با داشتن ۵.۷ میلیون مهاجر در رده نخست کشورهایی قرار دارند که بیشترین پناهجو را داشته‌اند.
براساس گزارش کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد، جمعیت پناهجویان افغان تا پایان سال ۲۰۲۲ افزایش خیره کننده‌ای یافته و از ۲.۹ میلیون نفر به ۵.۷ میلیون نفر رسیده است. همچنین بیشتر شهروندان افغان در سال ۲۰۲۲ به کشورهای همسایه مانند ایران و پاکستان پناهنده شده‌اند. این دو کشور و به‌ویژه ایران، از هر ده پناه‌جوی افغان ۹ نفر را میزبانی می‌کنند. گزارش کمیساریای عالی همچنین تعداد پناهندگان در سراسر جهان را در سال ۲۰۲۱ حدود ۲۷.۱ میلیون نفر اعلام کرده و گفته است این تعداد در سال ۲۰۲۲ به ۳۵.۵ میلیون نفر رسیده است.
وضعیت داخلی افغانستان همچنان ملتهب است و با تداوم سیاست‌های سخت‌گیرانه طالبان احتمال تداوم تقاضای افغان‌ها برای دریافت پناهندگی از دیگر کشورها بسیار بالا است. در این میان کشورهای همسایه افغانستان مانند ایران و پاکستان بیشتر تحت تاثیر این جریان قرار می‌گیرند. علاوه بر بحران افغانستان، تداوم جنگ اوکراین و روسیه و درگیری‌های سودان نیز احتمال افزایش میزان پناهجویان را در آینده تقویت می‌کند.
