نقش قاچاقچیان در سفرهای غیرقانونی افغانستانی‌ها به ترکیه

گزارش 4Mi فوری MMC  آسیا – اکتبر 2022

به دلیل تشدید درگیری و بی‌ثباتی، مهاجرت در داخل و از افغانستان به ویژه در دهه‌های اخیر همیشگی بوده است. با توجه به محدودیت‌های مهاجرت قانونی، مسیرها، به ویژه از نظر دسترسی به فرآیندهای ویزا و هزینه‌های وابسته، مهاجرت غیرقانونی اغلب گزینه ارجح – یا تنها گزینه – برای بسیاری از افرادی است که به دنبال ترک کشور هستند. شبکه‌ قاچاقچیان در سراسر کشور از بازار سودآور و خالی از نیروهای پلیس سوء استفاده کرده‌اند و روزانه هزاران نفر را به کشورهای همسایه هدایت می‌کنند. شبکه‌های قاچاق بخش جدایی ناپذیر اقتصاد افغانستان هستند. از تسلط طالبان در اوت 2021 و فروپاشی اقتصادی پس از این اتفاق، خدمات قاچاق به دلیل تقاضای افغانستانی‌هایی که برای فرار تلاش می‌کنند، افزایش یافت.

علی‌رغم گستردگی شبکه‌های قاچاق، شکاف‌هایی در درک چگونگی عملکرد آنها وجود دارد که عمدتاً به دلیل ماهیت غیرقانونی آنهاست. هدف این گزارش فوری از نقش قاچاقچیان در بین مهاجران افغانستانی در راه ترکیه به ایجاد یک پایگاه شواهد محکم برای اطلاع رسانی پاسخ‌‌‌های میدانی هدفمند و همچنین تلاش‌‌‌های حمایتی مربوط به جنبش‌‌های مهاجرتی به سمت ترکیه یا در داخل ترکیه کمک می‌کند.

یافته‌های کلیدی

• اکثر پاسخ دهندگان (83%) در طول سفر خود به ترکیه از قاچاقچیان استفاده کردند.
• اکثر پاسخ دهندگان (89%) به دلیل جستجوی قاچاقچیان برای سازماندهی مسیر بعدی سفر خود (24%)، کار برای تامین هزینه سفر خود (21٪)، برای دیدار دوستان یا بستگان (20٪)، یا انتظار برای وسیله حمل و نقل (19٪) در مسیر خود به ترکیه، در ایران توقف داشتند.

• کار اصلی قاچاقچیان، عبور از مرزها (75%) است. اگرچه جمله حمل و نقل داخل کشور (40٪)، تامین آب و غذا(30%) و محل اقامت (22%) را نیز علاوه بر سایر کارهای‌شان انجام می‌دهند.
• نزدیک به نیمی از پاسخ دهندگان (42%) گزارش دادند که قاچاقچیان مسیر را انتخاب کرده است.
• کسانی که از قاچاقچیان کمک گرفته بودند، تقریبا حدود 1665 دلار برای رسیدن به ترکیه هزینه کردند. در حالی که کسانی که بدون قاچاقچی سفر می‌کردند به طور میانگین 2720 دلار خرج کردند.
• افغان‌ها نقش قاچاقچیان را برای رسیدن به ترکیه ضروری می‌دانند، در حالی که قاچاقچیان در بین سه عامل اصلی حوادث حفاظتی در مسیر ترکیه‌ قرار دارند.

پرونده افغانستانی‌ها

اطلاعات این گزارش فوري بین 19 اوت 2021 تا 30 ژوئن 2022 پس از مصاحبه با 2403 افغانستان عمدتاً در ده نقطه ترکیه جمع آوری شده است. (به جدول 1 مراجعه کنید). همه اين افراد در 24 ماه گذشته به ترکیه رسیده بودند.

اکثر پاسخ دهندگان (80%) مردان بین 18 تا 30 سال (75%) بودند. اکثر پاسخ دهندگان شهری (75%) و داراي تحصيلات ابتدايي(20%)  يا متوسطه (46%) بودند. بیش از نیمی از پاسخ دهندگان (57%) مهاجران ثبت نشده یا بدون مدرک بودند، در حالی که باقی آنها به نوعی دارای مدارکی چون کارت شناسایی متقاضی حفاظت بین المللی (32%)، یا اجازه اقامت موقت یا ویزا (9%) بودند.

اکثر پاسخ دهندگان از قاچاقچیان برای رسیدن به ترکیه استفاده کردند

83 درصد از پاسخ دهندگان از قاچاقچیان برای رسیدن به ترکیه استفاده کردند. نزدیک به نیمی (45%) فقط از یک قاچاقچی برای تمام طول مدت سفر خود استفاده کردند. در حالی که بقیه از چندین قاچاقچی، برای بخش‌های مختلف سفر (26٪)، یا از یک قاچاقچی برای تنها بخشی از سفر (12%) کمک گرفتند. 50 درصد مردان از یک قاچاقچی برای کل سفر استفاده کردند در حالی که فقط 34 درصد از زنان مشابه عمل کردند. (شکل 1 را ببینید).

به طور کلی، نسبت به مردان، زنان کمتری با قاچاقچیان سفر کردند. 32 درصد از زنان گزارش کردند که  با قاچاقچی به ترکیه سفر نکرده‌اند. در حالی که 11 درصد از مردان اینگونه بوده‌اند. که ممکن است به این دلیل باشد که زنان افغان از مسیرهای متفاوتی استفاده می‌کنند و بیشتر با هواپیما سفر می‌کنند: 34 درصد زنان گزارش دادند که از سفر هوایی برای کل سفر خود یا بخشی از آن استفاده کردند و فقط 11 درصد از مردان این کار را انجام دادند. به این دلیل که سفر هوایی امن‌تر است.

پاسخ دهندگان خدمات مختلف قاچاقچیان را گزارش کردند. عبور امن از مرزها اصلی‌ترين آنها بود (گزارش شده توسط 75 درصد از پاسخ دهندگان). علاوه بر این حمل و نقل داخل کشور(40 درصد)، تامین آب و غذا(30 درصد) و اسکان (22 درصد) نیز توسط قاچاقچیان ارائه می‌شد.(شکل 2 را ببینید).

رایج‌ترين مسیر در میان پاسخ دهندگان از زرنج شروع می‌شود و با عبور از ایران ادامه می‌یابد

اکثر پاسخ دهندگانی که از قاچاقچیان استفاده می‌کردند (92٪) گزارش کردند که سفرشان را از افعانستان شروع کرده‌اند.[1] و از آن بين نيز اکثرشان از ایران عبور کرده‌اند(89%). 41 درصد نیز از پاکستان عبور کردند(41%)، در میان همه پاسخ دهندگان، مسیر عمدتاً زمینی (84%) بود، در حالی که 6٪ ابتدا به ایران پرواز کردند و 10 درصد از راه هوایی مستقیماً از افغانستان به ترکیه رسیدند.

اکثر کسانی که از قاچاقچیان استفاده کردند، در ایران  توقف داشتند (86%). دلایل اصلی این توقف‌ها در ایران، جستجوی قاچاقچیان برای سازماندهی سفر بعدی (24%)، کسب درآمد برای تامین هزینه سفر بعدی(21%)، دیار با دوستان یا بستگان (20%)، یا انتظار برای وسیله حمل و نقل (19%) بوده‌اند. برخی اشاره کردند که دلیل توقف آن‌ها در ایران، اقدام قاچاقچیان برای جذب مشتریان جدید(9 درصد) بوده است یا این که قاچاقچیان آنها را رها کرده‌اند(5%). به شکل 3 مراجعه کنید. 11% دیگر از پاسخ دهندگان نیز کنترل مهاجرت و رویه‌ها یا موانع مرتبط (حصارها، کنترل‌های مرزی یا بستن مرزها) را به عنوان دلیل توقف خود در ایران بیان کردند.

مصاحبه با مرد 28 ساله افغانستانی در استانبول ترکیه: «[قاچاقچیان] ما را حدود چهار شب در خانه‌ای در ماکو نگه داشتند و به ما گفتند که باید منتظر بمانیم چون گشت‌های زیادی در مرز وجود دارد […]. و وقتی آن خانه را ترک کردیم، گروه جدیدی از افغان‌ها و پاکستانی‌ها – حدود 20 تا 25 نفر – به ما اضافه شده بودند.»

48 درصد از مردان و 36 درصد از زنانی که از قاچاقچیان استفاده کرده‌اند، گفته‌اندکه قاچاقچیان مسیر را انتخاب می‌کردند. 21 درصد از مردان و 18 درصد از زنان نیز گزارش کرده‌اندکه مسیری را انتخاب کردند که دوستان و خانواده پیشنهاد کرده بودند یا قبلا طی کرده بودند(شکل 4 را ببینید). 36 درصد نیز مسیرهایی را انتخاب می‌کردند که تنها گزینه آنها بوده است.

در میان پاسخ دهندگانی که از قاچاقچیان استفاده می‌کردند، مردان و زنان اولویت‌های متفاوتی در طی مسیرهای خاص گزارش کردند. برای مثال، 29 درصد از زنان(300 نفر) ایمنی مسیرها را در اولویت قرار داده بودند، در مقابل امنیت مسیر برای تنها 12 درصد از مردان(1722 نفر) اولویت داشت. در همین حین، درصد قابل توجهی از مردان (27 درصد) نسبت به زنان (14 درصد) ارزان‌ترین مسیر را ترجیح داده بودند.

پاسخ دهندگانی که قاچاقی سفر کرده بودند حدود 1665 دلار هزینه کرده بودند که عمدتا از پس‌انداز شخصی یا حمایت مالی خانواده تامین شده بود

هنگامی که از پاسخ دهندگان در مورد مقدار پولی که در مجموع برای سفر خود هزینه کرده‌اند، پرسیده شد (از جمله پول قاچاقچیان، رشوه، حمل و نقل و هزینه‌های مشابه)، کسانی که از راه قاچاق سفر کرده بودند، میانگین مبلغ 1665 دلار را گزارش کردند. کسانی که بدون قاچاقچیان سفر کرده بودند، گفتند که به طور متوسط 2720 دلار خرج کرده‌اند. اکثر آنها هزینه سفر قاچاقی خود را از وجوه شخصی یا پس‌انداز خود(52٪) یا کمک مالی دوستان یا خانواده خود که در افغانستان و خارج از افغانستان ساکن بودند(46%) تامین کردند. برخی از پاسخ دهندگان نیز به گرفتن قرض و وام و فروش دارایی (28٪)  خود برای تامین هزینه‌های سفر خود متوسل شده بودند.

رایج‌ترین روش‌های پرداخت به قاچاقچیان، «پرداخت کامل پس از رسیدن به مقصد» (47%) و «پرداخت کامل پس از دریافت خدمات» (36%) بود، به شکل 6 مراجعه کنید. 16 درصد نیز پرداخت به صورت اقساط مستمر در طول سفر را ذکر کردند.

افغانستانی‌ها استفاده از قاچاقچیان را ضروری می‌دانند

با توجه به افزایش محدودیت‌های حرکت و تشدید بی‌ثباتی سیاسی، تقاضا برای خدمات قاچاق در افغانستان افزایش یافته است. استفاده از قاچاقچیان تقریباً ضروری محسوب می‌شود، همانطور که نشان داده شد جمع کثیری از پاسخ دهندگان مسیرهای قاچاق را تنها گزینه فرار می‌دانستند(شکل 4 را ببینید). بیش از نیمی از پاسخ دهندگان (55%) که از قاچاقچیان استفاده می‌کردند، گزارش دادند که استفاده از قاچاقچی(ها) به آنها در رسیدن به هدف خود یعنی مهاجرت به کشور دیگر کمک کرده است(شکل 7 را ببینید). با این حال، نیمی از آنها (51 درصد) اظهار داشتند که قاچاقچیان آنها را به عمد گمراه کرده‌اند.

گزارشگر 4Mi در وان، ترکیه: «افغان‌ها همیشه در مورد سفر از ارومیه به وان فریب می‌خورند. قاچاقچیان به مهاجران افغان می‌گویند که از ارومیه حداکثر نیم روز پیاده‌روی تا وان فاصله است و در راه خطری وجود ندارد، اما بیشتر اوقات آنها به مدت  یکی دو روز در کوه‌ها سرگردان هستند یا حتی چندین روز گم می‌شوند.»

---

قاچاقچیان یکی از اصلی‌ترين عاملان حوادث حفاظتی به شمار می‌روند

اکثر پاسخ دهندگان (79٪) شاهد یک یا چند حادثه بودند یا خود آنها را تجربه کرده بودند. حوادثی که امنیت جانی آنها را در مسیر ترکیه به خطر‌انداخته است. رایج‌ترينحوادث گزارش شده خشونت فیزیکی (43%)، بازداشت (38%)، مرگ (32%) و سرقت (26%) هستند. از این نظر که چه کسی مرتکب تخلف و سوء استفاده می‌شود، قاچاقچیان خود در رتبه دوم، درست بعد از مرزبانان یا ماموران مهاجرت قرار دارند(نگاه کنید به شکل 8). 34 درصد از پاسخ دهندگانی که خطرات راه را تجربه کردند، قاچاقچیان را به عنوان عامل این خطرات و حوادث گزارش کردند.

این یافته‌ها با گزارش‌های اخیر مطابقت دارد که افزایش اتکا به قاچاقچیان و همچین ایمن سازی مرزها را به طور خلاصه بیان می‌کند. در سهم مردان (38%) که از خود قاچاقچیان به عنوان متخلف یاد می‌کنند نسبت به زنان (17%) تفاوت قابل توجهی وجود دارد: که احتمالاً به این دلیل است که درصد کمتری از زنان نسبت به مردان در این نظرسنجی از قاچاقچیان استفاده می‌کنند. همچنین، به گفته گزارشگران 4Mi، قاچاقچیان و نیروهای امنیتی در طول مسیر نسبت به مردان خشنتر رفتار می‌کنند.

مصاحبه با مرد 32 ساله افغان در قونیه ترکیه: از افغانستان تا اینجا، هر قدم پر از خطر است. طالبان، پاسداران ایرانی، پلیس ترکیه، قاچاقچیان، حتی بومیان و مردمان محلی با مهاجران بسیار بد رفتار می‌کنند. بخصوص پلیس و قاچاقچیان. هیچ کس از آنها نمی‌پرسد که چرا با مهاجران بدرفتاری می‌کنند. آنها از کتک زدن و غارت امثال ما هیچ ترسی ندارند.»

مصاحبه با مرد 19 ساله افغان در استانبول ترکیه: «قاچاقچی ما را در تهران رها کرد. او از ما پول گرفته بود تا ما را به استانبول ببرد، اما من و دوستم را در تهران رها کرد و پولمان را دزدید و برد.»

جمع آوری داده‌ها به روش MI4

MI4 روش محبوب جمع آوری داده‌های اولیه مرکز مطالعات مهاجرت است. رویکردی نوآورانه که به پر کردن شکاف‌های اطلاعاتی، و اطلاع‌رسانی خط ‌مشی و پاسخ‌گویی درباره ماهیت حرکت‌های مهاجرتی و حفاظت از پناهندگان و مهاجران در برابر خطرات، کمک می‌کند. هم اکنون گزارشگران میدانی در حال جمع آوری داده‌ها از طریق مصاحبه مستقیم با پناهندگان و مهاجران در غرب آفریقا، آفریقای شرقی، آفریقای شمالی، آسیا، آمریکای لاتین و اروپا هستند.

توجه داشته باشید که رویکرد نمونه گیری به این معناست که یافته‌های حاصل از نمونه بررسی شده، بینشی غنی ارائه می‌دهد، اما نمی توان از ارقام برای استنباطی درباره کل جمعیت استفاده کرد. تحلیل‌های بیشتری با روش MI4 و جزئیات بیشتر درباره روش‌شناسی را در وب سایت زیر مشاهده کنید: www.mixedmigration.org/4m

این متن ترجمه شده از : https://mixedmigration.org/wp-content/uploads/2022/10/251_Smugglers_Afghans_irregular-journeys_Turkiye.pdf