اسفند ۲۶, ۱۴۰۳ ۴:۰۲ بعد از ظهر
کریدورهای مهاجرتی، جا به جایی های انسانی و توسعه
مهاجرت و توسعه‌ی انسانی از طریق کریدورهای مهاجرتی
در دهه‌های اخیر علی‌رغم افزایش مرزهای بین کشورها جابه‌جایی‌های بین‌المللی رشد روزافزونی داشته است. بسیاری از مهاجرت‌های بین‌المللی در مسیرهای مشخصی روی می‌دهند. این مسیرها موسوم به کریدورهای مهاجرتی هستند. کریدورهای مهاجرتی عموما بین دو کشور خاص یا از یک ناحیه‌ی جغرافیایی به ناحیه‌ی جغرافیایی دیگر تعریف می‌شوند. حجم مهاجرت‌های انسانی در کریدورهای مهاجرتی به حدی است که برخی کارشناسان بر این باورند جهان جریان‌های انسانی جایگزین جهان مکان‌های جغرافیایی شده است.
موسسه‌ی مطالعاتی مکنزی اصلی‌ترین کریدورهای مهاجرتی جهان را در یکی از پژوهش‌های منتشره به شرح زیر اعلام کرده است:
- مهاجرت اهالی کشورهای در حال توسعه‌ی اروپای شرقی و آسیای مرکزی (کشورهای تشکیل شده پس از فروپاشی شوروی سابق) به اروپای غربی و نیز روسیه.
- مهاجرت اهالی خاورمیانه و شمال آفریقا به اروپای غربی.
- مهاجرت اهالی آمریکای لاتین به کشورهای آمریکای شمالی.
- مهاجرت هندی‌ها به کشورهای حوزه‌ی خلیج فارس.
- مهاجرت بین کشورهای آفریقایی.
- مهاجرت اهالی جنوب آسیا (به غیر از هند) به کشورهای حوزه‌ی خلیج فارس.
- مهاجرت اهالی آسیای مرکزی به اروپای غربی.
- مهاجرت بین کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا.
- مهاجرت‌های بین کشورهای اروپای غربی.
یک سوم مهاجرت‌های بین‌المللی رخ داده در جهان بین کشورهای در حال توسعه است. به عنوان مثال مهاجرت افغانستانی‌ها به ایران یکی از زیرشاخه‌های کریدور مهاجرتی آسیای مرکزی به اروپا است. اما هم مبدأ (افغانستان) و هم مقصد (ایران) کشورهایی توسعه نیافته‌اند. یا مهاجرت‌هایی که در بین کشورهای آفریقایی رخ می‌دهد و یا حجم بالای مهاجرت‌هایی که در ناحیه‌ی خاورمیانه و شمال آفریقا وجود دارد.
مطالعات زیادی در زمینه‌ی مهاجرت‌های بین‌المللی بین کشورهای در حال توسعه و توسعه‌نیافته در سالیان اخیر صورت گرفته و این نکته به اثبات رسیده است که یکی از راه‌های بسیار کارآمد توسعه در این کشورها همین مهاجرت‌های بین‌المللی است. در گذشته این طور تصور می‌شد که تنها مهاجرت‌های جنوب به شمال (کشورهای در حال توسعه به کشورهای توسعه یافته) باعث افزایش بهره‌وری نیروی کار در کشورهای مقصد و کمک به اقتصاد کشورهای مبدأ خواهد بود.
اما مطالعات اخیر نشان می‌دهد که مهاجرت‌های رخ داده بین کشورهای در حال توسعه اثری به مراتب بهتر در توسعه‌ی هر دو کشور مبدأ و مقصد دارند. این نوع از مهاجرت‌ها عموما باعث کاهش نابرابری و فقر می‌شوند. چون مهاجرت‌ها در کشورهای همسایه رخ می‌دهند جریان جابه‌جایی کالاها، خدمات و منابع و تجارت و نیز دانش افزایش پیدا می‌کند. از آن‌جا که توسعه به صورت منطقه‌ای رخ می‌دهد، اثرات حاصل از مهاجرت‌ها در نهایت باعث توسعه‌ی متوازن بین کشورهای آن منطقه نیز خواهد شد.
مشاهدات میدانی از کشور ما ایران نیز این یافته‌های علمی را تأیید می‌کنند. افغانستان مبدأ شماره یک مهاجرت‌های بین‌المللی به ایران است. از سویی دیگر مجموعه‌ی صادرات کشور ایران به افغانستان در سالیان اخیر از مجموعه‌ی صادرات ایران به کلیه‌ی کشورهای اتحادیه‌ی اروپا بیشتر بوده است که به گواه پژوهش‌های صورت‌گرفته سهم مهاجران در دادوستدهای اقتصادی و علمی بین این دو کشور و تبادل ارزی که صورت می گیرد بی‌بدیل است.
نکته‌ی جالب توجه دیگر در بررسی کریدورهای مهاجرتی این است که اگرچه در گذشته جریان‌های مهاجرتی عموما یک سویه بودند و به عنوان مثال فقط اهالی کشورهای مکزیک و آمریکای مرکزی به سمت آمریکا می‌رفتند و جریان برعکس بسیار نادر رخ می‌داد، اما با گذشت سالیان شاهد این هستیم که کریدورهای مهاجرتی در حال تبدیل به جابه‌جایی‌های انسانی هستند و همان‌طور که تعدادی از اتباع یک کشور خاص به کشور دیگری مهاجرت می‌کنند، جریان معکوس مهاجرتی نیز برقرار شده است. این جابه‌جایی‌های انسانی اگرچه مرزهای فیزیکی بین کشورها را به شدت به چالش کشیده است، اما در زمینه‌ی تبادلات تجاری، اقتصادی، دانشی و فرهنگی ثمرات بسیاری را به همراه داشته است.
این روزها دیگر جهان فقط شاهد مهاجرت اهالی کشورهای در حال توسعه به کشورهای توسعه یافته نیست، حتی از مرحله‌ی مهاجرت‌های بین کشورهای در حال توسعه نیز عبور کرده است و جریان‌های مهاجرتی از کشورهای توسعه‌یافته به در حال توسعه نیز در حال رشد است.
