مهر ۱۵, ۱۴۰۳ ۵:۱۰ قبل از ظهر
دیاران-خبر ۲
دیاران خبر -۲
دیاران-خبر بسته‌ی خبری هفتگی سایت دیاران است. بسته‌ای که می‌کوشد مهم‌ترین اخبار سپهر سیاست‌گذاری مهاجرت در ایران و جهان را دنبال کند. دیاران-خبر می‌کوشد تا نسبت به اخبار روز تحلیل داشته باشد و گذشته‌ی هر خبر را مرور کند و سناریوهای محتمل برای آینده را ارائه دهد. وقایع فرهنگی و جنبه‌های متعدد حضور مهاجران در یک کشور و به خصوص کشور ایران در دیاران-خبر جایگاه ویژه‌ای خواهد داشت.
۱. اقامت ۵ ساله با سرمایه‌گذاری ۱۰۰ هزار دلاری و قانون شدن اقامت ویژه به نخبگان
در اواخر شهریور ماه ۱۴۰۱ معاون اول دولت، مصوبه اصلاحی مربوط به مشوق های دولت برای ورود سرمایه و ارز از کشورهای همسایه با نگاه تسهیل گرایانه را به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ کرد.
این مصوبه وزارت کشور را موظف کرد حداکثر ظرف یک ماه برای اتباع خارجی که حداقل معادل ۱۰۰ هزار دلار به ارزهای دیگر سپرده‌گذاری بلند مدت یا به همان میزان در ایران سرمایه گذاری کنند، پس از تأیید و اعلام وزارت امور اقتصادی و دارایی، مجوز اقامت ۵ ساله صادر کند.
قبل از این مصوبه به سرمایه‌گذاران خارجی و اعضای خانواده‌شان در بهترین حالت اقامت ۳ ساله دریافت می‌کردند. حالا این اقامت ۵ ساله شده است. یک گام مثبت برای تسهیل زیست مهاجران سرمایه‌دار در ایران.
این مصوبه یک بند دیگر نیز در مورد اقامت ویژ به نخبگان غیرایرانی نیز داشت: به منظور بهره‌مندی از دانش و تخصص نوابغ و نخبگان غیرایرانی، این افراد در صورت دارا بودن شرایط نخبگی از امتیازات شهروندی به استثناء تابعیت و تصدی مناصب مذکور در ماده ۹۸۲ قانون مدنی برخوردار می‌شوند.
این بند از مصوبه چند سالی هست که در برنامه‌ی اجرا قرار دارد. سه سالی هست که سامانه‌ی آی‌کانکت در معاونت علمی ریاست‌جمهوری با همین هدف و شعار طراحی و اجرا شده است. اما این سامانه ابتکار معاونت علمی بود و مصوبه‌ی بالادستی نداشت. حال با تصویب هیئت دولت امیدواریم امور اعطای اقامت ویژه به نخبگان خارجی در وزارت کشور با سرعت بیشتری اجرایی شود.
۲. پایگاه ملی هویت برای اتباع غیرایرانی
مدیر کل اداره اتباع و مهاجرین وزارت کشور در روز ۱۵ آبان ۱۴۰۱ از تشکیل پایگاه ملی هویت برای اتباع غیرایرانی خبر داد. صادق رضادوست در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم گفت: «درگذشته دستگاه‌ها هرکدام جداگانه به اتباع و مهاجرین خارجی کد مخصوص سازمان خود را اختصاص می‌دادند. وزارت کشور برای جبران این نقیصه و تجمیع تمام این کدها، خود را به عنوان مسئول پایگاه ملی هویت داده اتباع خارجی پیشنهاد کرد و این موضوع را در بالاترین سطح جلسات یعنی در شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران مطرح نمود».
ایجاد پایگاه ملی هویت برای اتباع غیرایرانی در جهت سیاست دولت پیرامون تشکیل درگاه ملی خدمات دولت هوشمند است. رضادوست وعده داد: «اداره کل اتباع و مهاجرین خارجی درحال آماده سازی سامانه پایگاه ملی هویت است، در فرصتی کوتاه پایگاه ملی هویت تشکیل خواهد شد. با تشکیل پایگاه ملی هویت، اداره کل اتباع به درگاه ملی خدمات دولت هوشمند متصل می‌شود».
تعدد مدارک هویتی و کدهای شناسایی برای مهاجران در ایران یکی از موانع بزرگ ادغام اجتماعی آنان در ایران است. چندی پیش سید فرید معصومی ۲۰ نوع کد شناسایی مهاجران دارای مدرک اقامت قانونی در ایران را لیست کرده بود. انواع مدارک اقامتی و کدهای شناسایی مهاجران در ایران را می‌توانید در این مطلب دیاران بخوانید.
نقدی بر طرح پایگاه ملی هویت برای اتباع غیرایرانی
تشکیل پایگاه ملی هویت برای اتباع غیرایرانی، برای جمع‌آوری داده‌های دستگاه‌های مختلف یک اقدام پسندیده و ریشه‌ای برای بهبود مدیریت مهاجران در ایران است. در خوب بودن تشکیل پایگاه ملی هویت برای اتباع غیرایرانی هیچ شکی نیست.
مسأله فقط این است که این اولین بار نیست که قرار است یک سامانه‌ی مرکزی برای این امر تشکیل شود. سامانه‌های کد فراگیر (پژواک) و سیام پیش از این با چنین هدفی راه‌اندازی شدند. به خصوص سامانه‌ی سیام که مجری آن همین اداره‌ی اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور بوده است. سوال این است که سامانه‌ی سیام چه شد؟ اگر به شکست منجر شده، آیا عوامل شکست آن ریشه‌شناسی شده‌اند؟ اگر این سامانه هنوز کار می‌کند چرا اداره‌ی اتباع از آن برای جمع‌آوری و تمرکز داده‌ها استفاده نمی‌کند؟
همه‌ی ما می‌دانیم که راه‌اندازی هر سامانه‌ی جدید میلیاردها تومان هزینه دارد. حال اگر قرار باشد این سامانه پاسخگوی نیازهای جمعیتی چند میلیونی باشد که بیشتر. هزینه‌ی راه‌اندازی سامانه‌های جدید همچون پایگاه ملی هویت برای اتباع غیرایرانی را چه کسی پرداخت می‌کند؟ مردم ایران؟ مهاجران؟ چرا سامانه‌های قبلی احیاء نمی‌شوند؟ چرا عوامل شکست سامانه‌های قبلی مورد نقد و بررسی قرار نمی‌گیرد؟ آیا تضمینی وجود دارد که سامانه‌ی پایگاه ملی هویت برای اتباع غیرایرانی هم به سرنوشت قبلی‌ها دچار نشود؟
۳. فقط ۲۲ مدرسه‌ی خودگردان!
ثبت‌نام کودکان مهاجر در مدارس ایران برای آموزش و پرورش تبدیل به یک معضل شده است. کمبود امکانات به خصوص در استانی مثل استان تهران باعث شد تا امسال تعداد زیادی از کودکان مهاجر بازمانده از تحصیل شوند. تاسیس مدارس خودگردان و استفاده از ظرفیت خود مهاجران یکی از راه‌حل‌هایی بود که کارشناسان در این زمینه ارائه می‌دادند.
هفته‌ی گذشته رئیس مرکز امور بین‌الملل وزارت آموزش و پرورش در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان گفت: در حال حاضر ۲۲ مدرسه ویژه اتباع خارجی در جمهوری اسلامی ایران فعالیت دارند. در این ۲۲ مدرسه جمعیتی بالغ بر ۴۲۰۰ نفر را از دانش آموزان اتباع خارجی به تحصیل می‌پردازند که این عدد قابل توجه نیست، اما با این وجود، بار خوبی را از روی دوش آموزش و پرورش برداشته است.
تعداد مدارس خودگردانی که توانسته‌اند از آموزش و پرورش تحت عنوان مدرسه‌ی بین‌المللی مجوز فعالیت بگیرند خیلی کم است. برآوردها می‌گویند که فقط حدود ۲۰۰ هزار نفر از دانش‌آموزان مهاجر تا پایان شهریور نتوانسته بودند در مدارس دولتی ایران ثبت‌نام کنند. ۴۲۰۰ دانش‌آموز رقم بسیار کوچکی است. به همین دلیل مهدی فیاضی از سرمایه‌گذاران و مهاجران افغانستانی دعوت کرد که به مرکز امور بین‌الملل وزارت آموزش و پرورش مراجعه کنند و اقدامات اداری برای تأسیس مدارس خودگردان را آغاز کنند.
باید ببینیم که سرمایه‌گذاران و آن گروه از مهاجران که دست‌شان به دهان‌شان می‌رسد این دعوت را لبیک می‌گویند یا نه.
۴. اگر امکان ثبت‌نام در مدارس وجود داشت، این همه کودک کار سر چهارراه نمی‌داشتیم.
در ۱۸ آبان ۱۴۰۱، محمدرضا حیدرهایی، سرپرست دفتر امور آسیب‌دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با روزنامه‌ی سپید (تنها روزنامه پزشکی خاورمیانه) مصاحبه کرد. او گفت که در شهر تهران از مجموع کودکان کار و کودکان خیابانی شناسایی و جذب شده ۶۳ درصد اتباع خارجی هستند.
افزایش تعداد کودکان کار در شهر تهران پدیده‌ای است که اکثریت شهروندان تهرانی آن را احساس کرده‌اند. چند وقت پیش آموزش و پرورش طرحی را برای آموزش و توانمندسازی کودکان کار پیشنهاد کرده بود: طرح استقرار اتوبوس‌های آموزشی برای کودکان کار.
مدیرعامل انجمن حمایت از حقوق کودکان در گزارش روزنامه سپید به این طرح به شدت انتقاد کرد و گفت: «آموزش و پرورش بهتر است به جای صرف هزینه‌های هنگفت برای استقرار اتوبوس‌های آموزشی سر چهارراه‌ها ثبت نام بی‌قید و شرط کودکان را در مدارس قبول کند. طبق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تمام کودکانی که به سن مدرسه می‌رسند باید در فضای دولتی و رایگان امکان آموزش و ادامه تحصیل را داشته باشند.
علاوه بر این کنوانسیون حقوق کودک و فرمان رهبری در سال ۹۴ هم بر این مهم تاکید دارند. این در حالی است که متاسفانه هر سال باتعدادی از دانش‌آموزان روبه‌رو هستیم که شرط حضور در مدرسه را ندارند. اگر آموزش و پرورش اجازه ثبت نام همه کودکان را در مدارس بدهد ما دیگر کودکی که نیاز به اتوبوس‌های آموزشی سر چهارراه باشد نداریم. حتی اگر کودکان به دلیل شرایط خانوادگی نیازمند کارکردن باشند در فضای مدرسه می‌توانند خود را به درس و مشق برسانند».
فعلا که آموزش و پرورش برای تأسیس مدارس خودگردان دست به دامان سرمایه‌گذاران افغانستانی شده است.
۵. داستان تکراری گواهینامه
رئیس اداره کل اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور، در مصاحبه با باشگاه خبرنگاران جوان در ۱۲ آبان ۱۴۰۱ گفت: این اداره کل به دنبال آن است تا از هر خانواده دارای اقامت در جمهوری اسلامی ایران یک نفر بتواند گواهینامه رانندگی بگیرد.
مشابه این وعده در سالیان اخیر بارها و بارها تکرار شده است. مرجع صدور گواهینامه رانندگی در ایران پلیس راهور است. پلیس راهور هم در مورد اتباع غیرایرانی تنها در صورتی اقدام به صدور گواهینامه می‌کند که پلیس مهاجرت تأیید کند. پلیس مهاجرت هم به غیر از ویزای اقامتی که خودش اطلاعاتش را در گذرنامه‌ها ثبت می‌کند هیچ کدام از نهادهای دیگر را قبول ندارد. در نتیجه مهاجرانی که مدرک اقامتی‌شان از نهادی غیر از پلیس مهاجرت صادر شده (مثلا کارت آمایشی‌ها) از دریافت گواهینامه‌ی رانندگی محروم مانده‌اند. پلیس مهاجرت هم تا به حال هیچ نشانه‌ای از همراهی با دیگر نهادها از خودش نشان نداده است. بنابراین به نظر می‌رسد همچنان اعطای گواهینامه به مهاجران در ایران محال است.
