اردیبهشت ۷, ۱۴۰۳ ۲:۳۸ بعد از ظهر
دیاران-خبر ۱
دیاران-خبر-۱
دیاران-خبر بسته‌ی خبری هفتگی سایت دیاران است. بسته‌ای که می‌کوشد مهم‌ترین اخبار سپهر سیاست‌گذاری مهاجرت در ایران و جهان را دنبال کند. دیاران-خبر می‌کوشد تا نسبت به اخبار روز تحلیل داشته باشد و گذشته‌ی هر خبر را مرور کند و سناریوهای محتمل برای آینده را ارائه دهد. وقایع فرهنگی و جنبه‌های متعدد حضور مهاجران در یک کشور و به خصوص کشور ایران در دیاران-خبر جایگاه ویژه‌ای خواهد داشت.
۱. تمدید برگه‌ی سرشماری اتباع خارجی با سه استثناء
سرشماری اتباع خارجی بدون مدرک حاضر در ایران یکی از مهم‌ترین اقدامات اداره‌ی امور اتباع خارجی وزارت کشور در یک سال اخیر بوده است. سرشماری‌ای که از اواخر فروردین ۱۴۰۱ شروع شد و تا ۹ تیر ۱۴۰۱ ادامه داشت. در این سرشماری بیش از ۲ میلیون و ۳۰۰ مهاجر بدون مدرک حاضر در ایران شناسایی شدند. به این مهاجران مدرکی موسوم به برگه‌ی سرشماری اتباع خارجی اعطا شد که حضورشان را تا ۳۰ مهر ماه ۱۴۰۱ در ایران قانونی می‌کرد.
اطلاعات کامل در مورد این سرشماری را در این نوشتار بیان کردیم. در ۲ آبان ۱۴۰۱، رضادوست رئیس اداره‌ی اتباع وزارت کشور اعلام کرد که کلیه‌ی مدارک برگه‌ی سرشماری به مدت سه ماه تمدید شده‌اند. اما چند روز بعد و در ۶ آبان ۱۴۰۱ رضادوست اعلام کرد که البته سه گروه مشمول تمدید نیستند:
۱. مهاجران بدون مدرکی که در موعد مقرر برای دریافت برگه سرشماری ثبت‌نام نکرده بودند.
۲. کسانی که در مناطق ممنوعه برای حضور مهاجران، حضور داشتند و سرشماری شدند، اما بعد از چند ماه هنوز پرونده‌شان را به مناطق مهاجرمجاز(!) انتقال نداده‌اند.
۳. کسانی که در مناطق ممنوعه مدرک دریافت کردند و قول دادند که به مناطق مهاجر مجاز، اسباب‌کشی کنند؛ اما این کار را نکردند.
صادق رضادوست اعلام نکرد که این سه گروه دقیقا چند نفر را شامل می‌شوند. البته کسانی که در موعد مقرر ثبت‌نام نکرده بودند اصلا برگه‌ی سرشماری نداشتند که بخواهد به صورت خودکار تمدید شود. گروه‌های دوم و سوم هم مشابه هم هستند.نکته‌ای که می‌توان گفت این است که یقینا تعداد مهاجران دارای برگه‌ی سرشماری در ایران کاهش خواهد یافت. در این نوشتار بیان کرده بودیم که برگه‌ی سرشماری اساسا به جز جلوگیری از رد مرز شدن کارکرد دیگری ندارد. در واقع، مهاجران حاضر در ایران پیش از برگه‌ی سرشماری بیش از ده نوع مدرک اقامتی داشتند. برگه‌ی سرشماری هم در ماه‌های اخیر به آن‌ها اضافه شد. مدارک اقامتی که اکثرشان به جز جلوگیری از رد مرز شدن کارکرد دیگری ندارند و هیچ نظامی برای بهبود نوع اقامت و دریافت خدمات اولیه‌ی شهروندی طراحی نشده است.
۲. چه خبر از سازمان ملی مهاجرت؟
ابوالفضل ابوترابی، نماینده‌ی نجف‌آباد در مجلس شورای اسلامی در روز آخر مهر ماه ۱۴۰۱ از ارائه‌ی طرح سازمان ملی مهاجرت با بیش از ۱۰۰ ماده و تبصره خبر داد. بررسی طرح سازمان ملی مهاجرت در دستور کار هفته‌ی اول آبان‌ماه ۱۴۰۱ مجلس شورای اسلامی هم قرار گرفت دیاران در مورد کلیه‌ی لوایح و طرح‌های روز میز پیرامون سازمان ملی مهاجرت، نوشتاری را از قبل آماده کرده بود و به طرح حاضر هم نقدهای جدی وارد کرده بود. اما هفته‌ی گذشته به اتمام رسید و طرح سازمان ملی مهاجرت در صحن علنی مجلس شورای اسلامی بررسی نشد.
خبرها بیانگر این هستند که این طرح از برنامه‌ی صحن علنی پس گرفته شد و به کمیسیون امنیت و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی ارجاع داده شد تا دوباره بررسی شود. طرح سازمان ملی مهاجرتی که از کمیسیون شوراها ارائه شده بود به حد کافی نگاه تهدیدمحور داشت. به نظر می‌رسد با اتفاق هفته‌ی گذشته‌ی مجلس و وقایع کشور در حال حاضر، زیاد نمی‌توان به تغییر نگاه و تغییر سیاست مهاجرتی در این زمینه امید داشت. لایحه‌ی سازمان ملی مهاجرت از سال ۱۳۹۸ به مجلس شورای اسلامی ارسال شد و در سه سال گذشته مسئولان بارها وعده‌ی تشکیلش را داده‌اند. اما فعلا خبری از این سازمان نیست.
۳. افغانستانی‌ها در سایه‌ی اوکراینی‌ها
صادق رضادوست، رئیس اداره‌ی اتباع و امور مهاجرین خارجی وزارت کشور در مصاحبه با صدا و سیما اعلام کرد که از ۱۱۶ میلیون دلار بودجه‌ای که در سال ۲۰۲۲ سازمان ملل برای پذیرش مهاجران افغانستانی قولش را داد تنها ۶۸ میلیون دلار را پرداخت کرده است. او اعلام کرد که این مبلغ تنها ۶ درصد هزینه‌ها و یارانه‌های دولت ایران به مهاجران افغانستانی است. بقیه‌‌ی هزینه‌ها را دولت ایران پرداخت می‌کند.در سال ۲۰۲۳ هم سازمان ملل قول داده که ۱۱۴ میلیون دلار به ایران کمک کند.
با روی کار آمدن طالبان در افغانستان، موج مهاجرتی میلیونی افغانستانی‌ها به خارج از این کشور شکل گرفت. موجی که بعد از حمله‌ی روسیه به اوکراین از توجه رسانه‌ها و سازمان‌های بین‌المللی خارج شد. جهانیان به موج پناهندگی اوکراینی‌ها و مقاومت اوکراین در مقابل روسیه توجه نشان دادند و به کل از افغانستان غافل شدند. این غفلت در تعیین کمک‌های بین‌المللی به کشورهای پذیرنده‌ی مهاجران افغانستانی هم تأثیر گذاشت. ایران به رغم افزایش تعداد مهاجران افغانستانی، نتوانست بودجه‌ی بیشتری از سازمان ملل دریافت کند.سال‌هاست که میزان دریافت کمک‌های بین‌المللی از طرف ایران مورد مناقشه‌ی موافقان و مخالفان پناهنده‌پذیری در ایران است.
از یک سو برخی می‌گویند که ایران به خاطر پذیرش پناهنده از سازمان‌های بین‌المللی پول‌های شایانی دریافت می‌کند. از سویی دیگر شاهد این امر هستیم که سیاست مهاجرتی ایران به گونه‌ای است که علاوه بر این‌که پناهنده‌ی جدید نمی‌پذیرد به انحاء مختلف تلاش می‌کند که تعداد پناهندگان قبلی را هم کاهش بدهد و آن‌ها را پاسپورتی کند. وقتی تعداد پناهندگان (از نظر حقوقی) کم می‌شود میزان دریافت کمک‌های بین‌المللی هم کاهش می‌یابد. رئیس اداره‌ی اتباع می‌گوید که ۹۴ درصد هزینه‌های حضور مهاجران در ایران را دولت ایران پرداخت می‌کند. از مهاجران مالیات هم دریافت نمی‌کند.
آیا حضور مهاجران در ایران فقط هزینه است؟ آیا آن‌ها به تولید ناخالص داخلی ایران کمک نمی‌کنند؟ اگر می‌کنند چه مقدار است؟ سال‌هاست که نبود آمار دقیق باعث شده تا پاسخ این سوال همواره مبهم باشد و همواره مهاجران بگویند که ایران به خاطر ما دلار دریافت می‌کند و از آن طرف هم اداره اتباع بگوید که حضور مهاجران فقط هزینه است و…
۴. آمارهای کج و کوله از اشتغال مهاجران در ایران
معاون اشتغال وزارت کار هفته‌ی گذشته در گفت‌وگو با ایسنا از تمدید ماهانه ۱ میلیون پروانه کار اتباع خارجی خبر داد. آماری که بسیار مبهم است و متن خبرنگار ایسنا هم ابهام این جمله را بیشتر کرده بود. شما متن این پاراگراف از خبر ایسنا را بخوانید:
مهرماه سال گذشته، مدیرکل امور اتباع وزارت کشور از حضور یک میلیون و ۲۵۰ هزار تبعه غیرمجاز در کشور خبر داده و گفته بود: حدود ۸۰۰ هزار نفر از اتباع دارای کارت آمایش و حدود ۹۷۰ هزار نفر دارای رسید سرشماری هستند.
آخر چه وضع جمله‌بندی است؟آمارهای ارائه‌شده هم یک جوری‌اند. ۱ میلیون و ۲۵۰ هزار تبعه غیرمجاز؟ مگر ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر سرشماری نشدند؟ ۹۷۰ هزار نفر دارای رسید سرشماری؟ چرا عددها با هم نمی‌خوانند؟ ماهانه ۱ میلیون پروانه کار اتباع خارجی صادر می‌شود؟ یعنی همه‌ی پروانه‌های کار اتباع خارجی ماهانه صادر می‌شود؟ یعنی فقط ۱ میلیون مهاجر دارای پروانه کار اتباع خارجی‌اند؟ یا این‌که پروانه‌های کار چند ماه چند ماه تمدید می‌شود و ماهانه ۱ میلیون مراجعه‌کننده وجود دارد؟
آن وقت این سوال مطرح می‌شود که در مجموع چند نفر دارای پروانه اشتغال اتباع خارجی هستند؟!تنها بخش واضح و مبرهن متن خبر ایسنا آن‌جایی است که می‌گوید برای صیانت از نیروی کار ایرانی، شماره تلفن ۶۳۶۹ برای لو دادن کارگران افغانستانی طراحی شده است. جریمه‌ی به کارگیری کارگر غیرمجاز خارجی هم در سال ۱۴۰۱ روزی ۶۹۶ هزار و ۶۲۵ تومان است. میزان درآمد اداره‌ی اشتغال اتباع خارجی از این جریمه‌ها هم در متن خبر ایسنا اعلام نشده است. علی‌برکت‌الله.
ممنون از اطلاع رسانی و کند وکار اخبار روز اتباع خارجی ، تقریبا تمامی کسانی که در حوزه اتباع خارجی فعالیت می کنند به این موضوع واقفند که فقدان نظام آماری و مدیریت یکپارچه در حوزه اتباع خارجی علت العلل نابسامانی در این حوزه می باشد. اما به نظر گوش مسئولان به این معضل مهم شنوا نیست و در اتاق های دربسته تصمیمات غیر کارشناسی اتخاذ می شود و به دیگران جهت اجرا ابلاغ می گردد. با این وضع به نظر نمی رسد تاسیس سازمان مهاجرت هم گره یاز مشکلات باز کند.