اثر صلاح چیست؟

اثر حضور مهاجری به نام محمد صلاح در فوتبال انگلیس و تغییر نگرش به مهاجران مسلمان در این کشور…

امروزه با گسترش پدیده مهاجرت، پژوهش‌های مختلفی در خصوص این موضوع چند رشته‌ای در دنیا صورت می‌پذیرد. بررسی اثرات فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی‌ای که مهاجران می‌توانند در کشور مقصد و حتی مبدأ خود به جا بگذارند رو به افزایش است. دستاوردهای فرهنگی- اجتماعی مهاجران هر روزه توسط بسیاری از مردم جهان که در کشورشان با مهاجرانی در حال زندگی کردن هستند، تجربه میشود، گرچه ممکن است آن‌ها نسبت به این مسئله‌ آگاهی نداشته باشند و کم‌تر به آن توجه کنند. اثرات اقتصادی و فرهنگی که مثلاً کارگران و دانشجویان مهاجر در یک کشور به جای می‌گذارند قابل اهمیت است.

یک نمونه شگفت انگیز از تأثیرات اجتماعی حضور مهاجران در کشورهای مقصد تأثیر باور نکردنی محمد صلاح بازیکن تیم باشگاهی فوتبال لیورپول در انگلستان است. این بازیکن مصری الاصل مسلمان در سال 2017 به باشگاه لیورپول پیوست. توانمندی و مهارت‌های بالای او در پست مهاجم به‌زودی باعث شد تا در بین هواداران لیورپول و سایر هواداران فوتبال جایگاه مناسبی پیدا کند. در کنار این مهارت‌های ورزشی رفتارها و ویژگی‌های متمایز این بازیکن هم به نوبه خود مشهور شده است: از بازی جوانمردانه در زمین و واکنش‌های بعد از گل او سوژه بسیاری از تماشاگران و دنبال کنندگان فوتبال بوده است. محمد صلاح هر بار پس از گل زدن سجده شکر به جا می‌آورد. علاقه زیاد هواداران لیورپول به بازی و سبک زندگی این بازیکن باعث شده تا خیلی از آن‌ها نگاه دیگری به اسلام و مسلمانان پیدا کنند . حتی باعث شده تا هواداران لیورپول این شعار را برای محمد صلاح بسازند:‌ “اگه یه گل دیگه بزنه منم مسلمان میشم.”

تصویر1. بعد از پیروزی 5 بر 0 لیورپول با درخشش محمد صلاح مقابل پورتو در جام باشگاه‌های اروپا

شعار اول:‌

If he scores another few اگر او چند امتیاز دیگه به دست بیاره

Then I’ll be Muslim, too منم مثل او مسلمان می شم!
If he’s good enough for you   اگر او به اندازه کافی برای شما خوبه
He’s good enough for me   به اندازه کافی برای منم خوبه
Sitting in a mosque…   نشسته در حال عبادت (مسجد یا محل سجده)…
That’s where I wanna be.   این همانجاست که من میخوام باشم.

در این ویدئو، شعار هواداران قابل مشاهده است.

شعار دوم:‌

Mohamed Salah
A gift from Allah…
He’s always scoring
It’s almost boring
So please don’t take
Mohammed away.

در این ویدئو هم، این شعار هواداران قابل مشاهده است.

یک پژوهش کاربردی در مورد اثر محمد صلاح بر هواداران

در همین خصوص مرکز سیاست گذاری مهاجرت دانشگاه استنفورد پژوهش جالبی در خصوص اثر محمد صلاح در رابطه با تأثیر او بر روی طرفداران فوتبال در ماه می 2019 منتشر کرده است. این پژوهش که عنوان خود را با این سؤال انتخاب کرده است که: «آیا مواجهه با افراد مشهور (سلبریتی ها) می‌تواند بر کاهش تعصبات گروهی اثر گذار باشد؟» به بررسی اثر محمد صلاح بر روی رفتارها و واکنش‌های طرفداران فوتبال در خصوص موضوع اسلام هراسی پرداخته است. در چکیده این پژوهش این چنین می‌خوانیم:

تصویر2. مقاله اثر صلاح که توسط آزمایشگاه مهاجرت دانشگاه استنفورد چاپ شده است.

«آیا افراد و گروه‌هایی که نسبت به یک موضوعی تعصب خاصی دارند در صورتی که در مقابل یکی از چهره‌های مشهور و سلبریتی مقابل آن تعصب، قرار بگیرند اثری از او می‌پذیرند که منجر به کاهش تعصبشان شود؟

«ما برای پاسخ به این سؤال از شهرت باشگاه لیورپول و ستاره مسلمان این باشگاه به نام محمد صلاح استفاده می‌کنیم. برای انجام این کار و اینکه بفهمیم تأثیرات محمد روی رفتارهای اسلام هراسی چه میزان بوده است از روش‌های تحقیقی متفاوتی استفاده کرده‌ایم: 936 مورد از مشاهدات در خصوص تنفر محور، 15 میلیون توییت از سوی هواران فوتبال در انگلستان و همچنین یک آزمایش نظرسنجی اولیه با مشارکت 8060 از هواداران تیم لیورپول.

بررسی‌های اولیه ما نشان می‌دهد که در ایالت مرسیساید (که لیورپول در آن واقع شده است) بر خلاف انتظارات ما و همچنین سوابق سال‌های گذشته، جرایم نفرتمحور، بدون اینکه از جای دیگری اثر گرفته باشند کاهش چشمگیر 18.9درصدی داشته است. همچنین دریافتیم که میزان توییت های ضد مسلمانان در بین هواداران لیورپول کاهش داشته است و از 7.3 درصد به 3.8 درصد کاهش پیدا کرده است. آزمایش نظرسنجی هم به ما نشان می‌دهد که نتایج مذکور ممکن است به دلیل افزایش آشنایی هواداران و مردم با اسلام باشد. بنابراین یافته‌های ما حاکی از این است که قرار گرفتن یک گروه متعصب در برابر یک روند و یا جریان مثبت اما مقابل تعصب آن‌ها می‌تواند اطلاعات جدیدی را از خود بجای بگذارد.»

نتایج پژوهش: اثر محمد صلاح روی کاهش اسلام هراسی

این پژوهش سه روش عمده برای اثبات ادعای خودش مطرح کرده است. روش اول، تحقیقات و نتایج حاصل از تحقیق روی جرائم تنفر محور در ادارات پلیس انگلستان است. این پژوهش از سال 2015 تا 2018 داده‌های 25 اداره پلیس انگلستان را بررسی کرده است و به این نتیجه رسیده است که بعد از پیوستن صلاح به لیورپول حدود 18.9 درصد از میزان جرائم نفرت محور کم شده است. همچنین بر اساس نوشته پژوهشگران، «این کاهشِ مشاهده شده در مرسیساید بیشتر از سایر استانهاست که نشانگر این است که این مسئله‌ به‌صورت اتفاقی رخ نداده است.» آنها اشاره کردهاند که این روند با کاهش عمومی در جرایم تطابق ندارد: «کاهش نسبی بسیار بیشتری را در جرایم نفرتمحور نسبت به سایر انواع جرایم شاهدیم.»

در روش دوم به بررسی کمیت و کیفیت توییت های هواداران لیورپول در خصوص موضوعات مسلمان ستیزی اشاره کرده است. پژوهشگران استنفورد در این بخش پس از بررسی 15 میلیون توییت هواداران فوتبال بریتانیایی دریافتند که تعداد توییتهای ضدمسلمانان که توسط هواداران لیورپول پست میگردد به میزان نصف کاهش یافته است.

در روش سوم هم این پژوهش یک نظر سنجی از تعداد زیادی از هواداران لیورپول انجام داده است. این پیمایش که از بیش از 8000 هوادار لیورپولی گرفته شده است نشان می‌دهد که دلیل کاهش تعصب نسبت مسلمانان در مرسیساید، این بود که صلاح هواداران خود را با اسلام از طریق نگرشهای ایمانی خود آشنا میکرد و در عین حال تصویر او به عنوان پدری بانشاط، دوست و فوتبالیستی درجه یک توانست کلیشههای “مسلمانان تهدیدگر” را در هم شکند. به‌واسطه‌ی شادی پس از گل مشهور او، پستهای صفحات مجازی، مصاحبههای کنار زمین و مشاهده اینکه همسر باحجابش مگی او را تشویق میکند، هواداران صلاح به نوعی به زندگی خصوصی و عمومی او دعوت گردیدند. محققان نتیجه گرفتند که “این یافتهها نشان میدهند که نمایش مثبت سلبریتیهای یک گروهِ غیرخودی، میتواند اطلاعاتی جدید و انسانی را درباره آن گروه در سطحی وسیع آشکار نموده و نگرشها و رفتارهای متعصبانه را علیه آن گروه کاهش دهد”. آنها امیدوارند که اثر صلاح “راهی بالقوه را برای برساختن همبستگی در سرتاسر جهان ارائه نماید.”

عمده محتوای این پژوهش، اعلام جزییات هر سه روش فوق است و در هر روش، فرایندی که طی شده است به صورت دقیق‌تر اعلام می‌شود. در نهایت نتیجه‌ای که این پژوهش می‌گیرد اثر گذار بودن یک فرد مشهور و سلبریتی موفق بر روی تعصبات و تنفرات یک گروهی از جامعه می‌باشد.

اما در بخش پیوست این پژوهش علاوه بر داده‌های دیگر در خصوص اثر محمد صلاح (نظیر روند گوگل ترند او) به مقایسه میزان اثر گذاری او و یک بازیکن مسلمان دیگر تیم لیورپول می‌پردازد.

تصویر3. نرخ محبوبیت و جستجوی محمد صلاح، روند رو به رشدی در انگلستان از سال 2014 تا 2018 داشته است.

اما نویسندگان این پژوهش برای اینکه نشان دهند بین بازیکنان برای اثرگذاری، تفاوت معناداری وجود دارد به مقایسه دیگر بازیکن مسلمان تیم لیورپول یعنی Sadio Mané با محمد صلاح می‌پردازند. بررسی توییتر و رفتارهای ضد مسلمانانه هواداران لیورپول و همچنین میزان جرائم رفتاری در زمان سادیو مانه روند و تأثیر خاصی را نشان نمی‌دهد. همچنین این پژوهش، میزان اهمیت، توجه و به کار برده شدن این دو بازیکن در محتواهای تولید شده پایگاه اینترنتی اکو لیورپول را مورد بررسی قرار داده است که مطابق نمودار زیر اختلاف فاحش بین این دو بازیکن در این زمینه به چشم می‌آید. از زمانی که محمد صلاح به لیورپول پیوسته است به طور معناداری اختلاف تولید محتوا برای او با سایدو مانه به وجود آمده است.

تصویر4. درصد ماهانه تیترهای سایت اکو لیورپول برای محمد صلاح و سادیو مانه

تصویر5. سادیو مانه-بازیکن مسلمان باشگاه فوتبال لیورپول

نگاهی به ایران از همین زاویه

ورزشکارانِ مهاجر مستعد، دارایِ قابلیتهایِ استثنایی هستند که بتوانند با محبوبیت کسب کرده در بین جامعه مقصد بسیاری از ریشه‌های تعصب و نژادپرستی را از بین ببرند. در کشور ما نیز در 10 الی 15 سال گذشته خبری از بازیکنان خارجی و بخصوص عربی نبود. به نوعی تعصب و نژادپرستی شدیدی در بین هواداران فوتبال نسبت به کشورهای عرب زبان وجود داشت. در حالی که در دهه اخیر و با افزایش ورود بازیکنان با تکنیک و ارزشمند عراقی به لیگ برتر و کمک به تیم‌های مشهوری مثل پرسپولیس، استقلال و سپاهان منجر به این شده که تابو و تعصب قدیمی بالاخره شکسته شود. به نحوی که مثلاً در حال حاضر بشار رسن بازیکن عراقی تیم پرسپولیس در بین هواداران ایرانی جایگاه محبوبی پیدا کرده و حتی باعث شده تا نگاه ایرانیان در خصوص فرهنگ و زندگی کشورهای عرب زیان هم تا حدودی تحت تأثیر قرار گرفته و به خودی خود به نوعی هم دوستی و محبوبیت را افزایش دهد.