دایاسپورای فلسطینی در آمریکای لاتین
در سالهای اخیر و در خلال مناقشات فلسطین و اسرائیل، جهان عرب به عنوان میزبان بزرگ دایاسپورای فلسطینی و البته بواسطه پیوندهای تمدنی، فرهنگی، اجتماعی و زبانی کم و بیش حامی فلسطینیها بوده است. با این حال این تنها جهان عرب نیست که حمایتی اجتماعی و رسمی از فلسطین و فلسطینیها را نشان میدهد و جالب است بدانیم که آمریکای لاتین و بخصوص شیلی نیز همدلی و حمایت قابل توجهی در مواضع خود نشان داده است.
علت این مواضع، در حقیقت به حضور فلسطینیها و به عبارت دقیقتر به حضور دایاسپورای فلسطینی در این مناطق باز میگردد. در حال حاضر تخمینها نشاندهنده حضور 500 هزار فلسطینی و فلسطینیالاصل در شیلی است. این رقم از این نظر حائز اهمیت است که بدانیم این کشور دومین جامعه فلسطینیان بزرگ یا به عبارت دقیقتر دایاسپورای فلسطینی را خارج از فلسطین و شهرها و کمپهای کشورهای عرب همسایه را در خود جای داده است.
جامعه دایاسپورایی فلسطین همچنین در کشورهایی همچون هندوراس، گواتامالا، مکزیک، السالوادور و پرو حضور قابل توجهی دارند. رقم کلی دایاسپورای فلسطینی در این منطقه بطور دقیق مشخص نیست، اما تعداد این افراد تا بیش از 700هزار نفر تخمین زده میشود و البته ارقام بسیار بالاتری از تخمینها نیز توسط برخی از مراجع ارایه شده است.
اما سوالی مهمی که طرح میشود آن است چرا چنین جمعیت قابل توجهی از دایاسپورای فلسطینی در این منطقه حضور دارند؟ در پاسخ به این سوال باید به موجهای مهاجرتی فلسطینیها رجوع کرد. اولین موجهای مهاجرتی فلسطینیها در دهه 1850 و در نتیجه جنگ کریمه رخ داد. سایر مهاجران نیز در نتیجه جنگ جهانی اول و همچنین جنگ 1948 از فلسطین گریختند. از آنجا که این فلسطینیها مسیحی بودند، خود را به بنادر آرژانتین و در نهایت به شیلی رساندند.
در آرژانتین وضعیت پیچیدهتر است. چرا که اکثر فلسطینیها، لبنانیها و مهاجران سوری و سایر مهاجران عرب، «ترکها» نامیده میشوند. علت این مساله آن است که مهاجران اولیه به این منطقه پاسپورت عثمانی را داشتند و سابقه ورود آنها به 150 سال قبل باز میگردد. این موج اولیه بین 1960 تا شروع جنگ جهانی اول رخ داده است و موجهای جدیدی پس از جنگ 1948، و پس از آن جنگ داخلی لبنان در 1970 و 1980 رخ داد.
ادغام دایاسپورای فلسطینی در جوامع آمریکای لاتین
هر نسل از فلسطینیها که کشور شیلی آمده، فرصت را برای سایر فلسطینیها فراهم کرده است. این مساله مرتبط با مفهوم عربی خانواده گسترده است که حس همبستگی و مهماننوازی را در میان آنها تقویت میکند. اولین فلسطینیهایی که این کشور آمدند و ساکن شدند، اقوام خود را برای مشغول شدن کسب و کارهای خود، به این کشور دعوت کردند. همچنین بسیاری از فلسطینیها مجذوب هوای ساحلی مطبوع و طبیعت این کشور شدند که مشابه هوای مدیترانهای و طبیعت فلسطین است. این ویژگیها خود نقش مهمی در سازگاری و ادغام جامعه فلطینیها در کشورهای این منطقه داشته است.
در گذشته بسیاری از صاحبنظران شیلیایی، ورود فلسطینیها به کشور خود را مطلوب ارزیابی نمیکردند و در دورههای بحران اقتصادی و یا موجهای ناسیونالیستی افراطی، انگشت اتهام را به سوی آنها میگرفتند. سالها فلسطینیها جزو فقیرترین و حاشیهترین اقشار جامعه شیلی به شمار میرفتند، اما به تدریج و از اواسط قرن بیستم توانستند به مناصب اقتصادی و حتی سیاسی قابل توجهی دست پیدا کنند. از جمله میتوان به شهردار فعلی و کاندیدای پیشین ریاستجمهوی یعنی دنیل جاجو و سناتور فرانسیسکو خاویر کاهوان اشاره کرد که از طیفهای متقابل کمونیست و راستگرا محسوب میشوند. در نتیجه حضور دایاسپورای فلسطینی در عرصه سیاست این کشور، شیلی در سالهای اخیر تعداد اندکی از پناهجویان فلسطینی را نیز پذیرفته است. علاوه بر این شیلی از اولین کشورهایی بود که اقداماتی دیپلماتیک را در اعتراض به حمله اسراییل ابراز داشت.
همانطور که ذکر شد، پرو نیز از جمله میزبانان دایاسپورای فلسطینی بوده است. این جمعیت گرچه همواره رشد کرده است، اما به خوبی نیز ادغام شده است. آنها حتی اسامی خود را تغییر دادهاند. اسامی همچون محمود به مانوئل تغییر پیدا کرده است. حتی گفته میشود که زبان عربی نیز به فراموشی سپرده شده است.
در میان جامعه دایاسپورایی فلسطین، گرچه هنوز افراد برخی خود را فلسطینی میدانند، اما عموماً نه به عنوان هویت نخست خود؛ چرا که برای نسلها در این کشور ریشه داشتهند. با این حال، این تغییرات نسلی دایاسپورایی و ادغام کامل آنها موجب از بین رفتن پیوندها و تعلقات به فلسطین نشده است.
دایاسپورای فلسطینی چگونه بر سیاست آمریکای لاتین در قبال اسرائیل تاثیر گذاشته است؟
فلسطینیهای نسل جدیدتر توانستهاند در این کشورها در راستای همدلی با ریشههای خود، بر سیاست خارجی و افکار عمومی کشورهای آمریکای لاتین تاثیر قابل توجهی بگذارند. برای نمونه کشورهای مختلفی همچون کلمبیا، بولیوی و بلیز روابط دیپلماتیک خود با اسرائیل را پس از جنگ غزه قطع کردند و این در حالی است که کلمبیا دههها روابط نزدیکی با اسرائیل داشته است و اسرائیل تامین کننده بزرگ تسلیحات این کشور بوده است. البته نباید فراموش کرد که خواستگاه چپگرایانه روسای جهور این منطقه همچون رییسجمهور کلمبیا و شیلی در این همدلی و مواضع این کشورها بسیار موثر بوده است. آنچه که نباید از یاد برد، ریشههای قوی و تاریخی سوسیالیسم در این منطقه است که سیاست این کشورها را مستعد چنین مواضعی در قبال مساله اسرائیل و فلسطین میکند.
در رخدادی بسیار مهم، گابریل بوریچ رییسجمهور شیلی در واکنش به حملات اسرائیل به غزه در سال جاری، کشتار اسرائیل را محکوم نمود و وضعیت غزه را بدتر از برلین در 1945(سقوط برلین پس از جنگ جهانی دوم)، توصیف نمود. او با اشاره به آوارگی گسترده، وضعیت غیر انسانی و عدم امنیت غذایی، خواستار پایان کشتار در غزه شد. وی راه حل مشکل بین اسرائیل و فلسطین را گفتگو بین دو کشور و رسیدن به راه حل دو کشور دانسته است. علاوه بر این بر حق فلسطینیان برای داشتن کشوری آزاد و مستقل تاکید کرد. در برزیل نیز ۵۹ نماینده و سناتور نامه سرگشادهای را امضا نمودند که حملات اسراییل به به فلسطینیها را محکوم میکند.
دایاسپورای فلسطینی آمریکای لاتین و در پیوند با گرایشات سوسیالیستی منطقه توانسته همبستگی را در آمریکای لاتین بگستراند. خارج از شیلی، در بولیوی با وجود آنکه جمعیت اندکی از فلسطینیها دارد حمایت قابل توجهی از فلسطین داشته است. به رسمیت شناختن دولت فلسطین در سال 2010 یکی از این نشانهها است. برزیل به عنوان قدرتی بزرگ در آمریکای لاتین، بواسطه سوسیالیسم با فلسطین پیوند دارد. علاوه بر این برزیل به عنوان کشوری که خود را رهبر «جهانِ جنوب» معرفی میکند، میداند که مساله فلسطین چقدر میتواند برایش در جهان جنوب محوری باشد.
دایاسپورای فلسطینی در آمریکای لاتین و جلب افکار عمومی
فارغ از مسائل صرفاً سیاسی، دایاسپورای فلسطینی در آمریکای لاتین توانسته است، احساسات عمومی مردم این کشورها را به نفع خود تغییر دهد و بخوبی افکار عمومی را از طریق سایر حوزههای اجتماعی متاثر کند. برای نمونه سالانه نمایشگاهی در آرژانیتن برگزار میشود که فلسطین اختصاص یافته است. امسال حتی آثاری از هنرمندی با نام محمود الحج به نمایش گذاشته شده است که از غزه ارسال کرده است.
جایگاه و نفوذ دایاسپورای فلسطینی در آمریکای لاتین به گونهای است که آنها حتی یک باشگاه فوتبال را از دهه1920 در شیلی پایهگذاری کردهاند که «دیپورتیوو پالستینو» نام دارد. این باشگاه توانسته است بخوبی از مسیر فوتبال همدلی و توجهات مردم را مساله فلسطین جلب کنند. شعار این باشگاه این است: «پالستینو، همان فلسطین است» و «مردمی فراتر از یک تیم». انها در همه بازیها پرچم فلسطین و نمادهای خود را همزمان با تشویق کردن، به همراه خود میآورند. البته نیاز به یادآوری نیست که فوتبال در این منطقه به چه اندازه حیاتی است و بخشی از زندگی روزمره مردم است.
آنها همچنین توانستهاند طیفی متنوع از نهادها، انجمنها و … را برای حفظ همبستگی و تقویت ارتباط بین دایاسپورای فلسطینی بنیانگذاری کنند که به فعالیتهای مختلف فرهنگی، هنری، اجتماعی و ورزشی اختصاص دارند. آنها روزنامهای با نام ‘Palestina Patria Martir’ و رادیویی با نام ‘La Voz de Palestina یا “صدای فلسطین” دارند. همچنین نهادی با نام “انجمن فلسطینیها” تشکیل شده است که وظیفهاش ایجاد و حفظ پیوند با فلسطین شده است.
فلسطینیان در عرصه فعالیتهای دانشجویی، «اتحادیه دانشجویان فلسطین» و همچنین سازمان جوانان فلسطینی آمریکای لاتین و کاراییب» را ایجاد کردهاند. دایاسپورای فلسطینی «مدارس عربی» را تاسیس کرده است که دستور کار خود را آموزش سنن، زبانها و فرهنگ فلسطینی را در کلاس درس میداند.
در سراسر آمریکای لاتین و بسیاری از شهرها نمادهای بسیاری از همبستگی با فلسطین بنا شده است. در سن سالوادور پایتخت السالوادور، سانتافه آرژانتین، رسیف، شهر ساحلی برزیل و شیلان، شهری کوچک در شیلی، میتوان این یادوارهها را ملاحظه نمود. در هر یک از اینها، میتوان میادینی با عنوان “Palestine plaza یا “میدان فلسطین” ملاحظه کرد که دیاسپورای فلسطینی در آمریکای لاتین را به وطن اجدادی خود پیوند میدهد. وجود چنین میادینی، نشانهای از همبستگی آمریکای لاتین با فلسطین است.
فلسطینیها و همچنین دیاسپورای عرب نقشی ویژه در فضای رسانهای آمریکای لاتین در قبال فلسطین ایفا میکنند که نشان از تلاش دایاسپورای فلسطینی در سطح جامعه و همزمان در سطح سیاسی است. فلسطین روز به روز به واسطه پوشش رسانهای و شبکههای اجتماعی، در معرض افکار عمومی نمایانتر میگردد.
منابع
Global Diaspora. Palestine Community Foundation. Link: http://palestinefoundation.org.uk/resources/global-diaspora
The Palestinian Diaspora in Latin America. Link: https://investpalestine.ps/the-palestinian-diaspora-in-latin-america/
Palestinians and Latin America’s Indigenous Peoples. Link: https://merip.org/2015/04/palestinians-and-latin-americas-indigenous-peoples/
The Deep Roots of Palestinian Solidarity in Latin America. Link: https://dawnmena.org/the-deep-roots-of-palestinian-solidarity-in-latin-america/
Latin America leads the way on Palestine solidarity. Link: https://left.eu/latin-america-leads-the-way-on-palestine-solidarity/
Palestinian Diaspora Communities in Latin America and Palestinian Statehood. Link: https://www.euppublishing.com/doi/10.3366/hlps.2020.0230
From sport to music, Chile’s Palestinian diaspora rallies to support Gaza. Link: https://www.aljazeera.com/news/2023/11/10/from-sport-to-music-chiles-palestinian-diaspora-rallies-to-support-gaza
Latin America’s leftist resurgence sparks hopes for Palestine solidarity. Link: https://www.newarab.com/analysis/latin-americas-leftist-revival-sparks-palestine-solidarity
What Does Latin America Think About the Israel-Hamas War? Link: https://foreignpolicy.com/2024/01/29/israel-hamas-gaza-war-latin-america-chile-argentina-colombia-mexico-genocide/
Are Latin American countries forming a pro-Palestinian bloc? Link: https://www.arabnews.com/node/2404441/world
Why Latin America understands the struggle of the Palestinian people. Link: https://www.trtworld.com/latin-america/why-latin-america-understands-the-struggle-of-the-palestinian-people-15710587
Why Latin America? Link: https://thisweekinpalestine.com/why-latin-america/ How the Palestinian diaspora contributed to Chile’s social fabric. Link: https://www.trtworld.com/magazine/how-the-palestinian-diaspora-contributed-to-chiles-social-fabric-16777398