فروردین ۷, ۱۴۰۴ ۵:۱۸ قبل از ظهر
دیاران خبر 43 (از صدور حدود ۲ میلیون کارت هوشمند برای اتباع خارجی تا افزایش تهدید و حمله به حامیان پناهجویان در اروپا)
دیاران خبر بسته‌ی خبری هفتگی سایت دیاران است. بسته‌ای که می‌کوشد مهمترین اخبار و تحولات مهاجرتی در ایران و جهان را دنبال کند. دیاران خبر می‌کوشد تا نسبت به اخبار روز تحلیل داشته باشد. گذشته‌ی هر خبر را مرور کند و سناریوهای محتمل برای آینده را ارائه دهد. در این شماره به اخبار مختلفی مانند صدور حدود ۲ میلیون کارت هوشمند برای اتباع خارجی و افزایش تهدید و حمله به حامیان پناهجویان در اروپا می‌پردازیم.
۱. صدور حدود ۲ میلیون کارت هوشمند برای اتباع خارجی
عبدالله مبینی، رئیس سازمان ملی مهاجرت در بازدید از نمایشگاه رسانه‌های ایران در میزگرد پرسش و پاسخ در موضوع وضعیت اتباع خارجی غیرمجاز مقیم کشور شرکت کرد. وی در این نشست رسانه‌ای با اشاره به طرح صدور کارت هوشمند برای اتباع خارجی گفت: «تاکنون برای ۲ میلیون نفر از اتباع، کارت هوشمند صادر شده است». وی کندی صدور این کارت‌ها را به دلیل محدودیت در سامانه‌های بانکی دانست و اظهار امیدواری کرد که این مشکل هرچه زودتر رفع شود. مبینی صدور کارت هوشمند را فقط برای اتباع مجاز و قانونی دانست و ادامه داد: «در حال حاضر ۷۵ هزار نفر از اتباع در نوبت ثبت‌نام برای دریافت کارت هوشمند هستند و به طور متوسط روزانه حدود ۳۰ تا ۴۰ هزار نفر ثبت نام شده و کارت دریافت می‌کنند».
به گفته مبینی از مهمترین مزیت کارت هوشمند می‌توان به بهره‌مندی اتباع از برخی خدمات شهروندی همچون خدمات بانکی، استفاده از سیم کارت‌های مخابراتی و همچنین خدمات بهداشتی و درمانی اشاره کرد که با کارت‌های شناسایی سابق امکان پذیر نبود. وی ادامه داد: «کارت‌های هوشمند به مثابه کارت ملی برای اتباع خارجی خواهد بود و با استفاده از این کارت می‌توان فعالیت اقتصادی و اجتماعی این افراد را ساماندهی کرد».
رییس سازمان ملی مهاجرت با تاکید بر اجرای برنامه ساماندهی اتباع، گفت: «از ابتدای امسال بیش از یک میلیون مهاجر غیرمجاز از کشور اخراج شده‌اند. هر تعداد دیگری هم تبعه غیرمجاز در کشور باشند هم دستگیر و از کشور اخراج می‌شوند و جمهوری اسلامی ایران در این خصوص تعارف‌بردار نیست». وی در عین حال خاطر نشان کرد: «برای آن گروهی از اتباع که مجاز وارد شده اند، فضا را باز می‌کنیم تا از فرصت‌های که در حوزه‌های اجتماعی فرهنگی و اقتصادی وجود دارد استفاده کنیم». در همین راستا وی از تسهیل سرمایه‌گذاری اتباع خارجی ساکن در کشور سخن گفت.
۲. بهره‌مندی رایگان ۲۰۰ هزار تبعه خارجی از خدمات رایگان بیمه سلامت
مدیرعامل سازمان بیمه سلامت اخیرا در مصاحبه‌ای اعلام کرد: «اتباع خارجی که از نظر مالی نیازمند محسوب می‌شوند، از خدمات رایگان بیمه سلامت برخوردار هستند و تعداد این افراد حدود ۲۰۰ هزار نفر است». محمد مهدی ناصحی همچنین تعداد مهاجرانی را که دارای کارت معتبر هستند و از خدمات بیمه‌ای ایران استفاده می‌کنند یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر دانست. وی ادامه داد: «به طور قطع تعداد مهاجران حاضر در کشور بیشتر از افرادی است که تحت پوشش بیمه سلامت ایران قرار گرفته‌اند. مهاجران با پرداخت حق بیمه می‌توانند از خدمات بیمه‌ای برخوردار شوند اما نسبت به وضعیت بیمه خود اقدام نمی‌کنند».
ناصحی با بیان این که به اداره کل امور اتباع و مهاجران وزارت کشور پیشنهاد داده‌ایم که اتباع خارجی همانند سایر کشورها حق بیمه خود را به محض ورود به ایران پرداخت کنند، افزود: «هزینه بیمه اتباع خارجی ۵۰ دلار است. در حال حاضر، ما به اتباع خارجی خدمات ارائه می‌دهیم اما موضوع خدمات‌رسانی بدون پرداخت حق بیمه به سیستم سلامت کشور فشار وارد می‌کند».
بهره‌مندی از خدمات درمانی جزء حقوق بنیادین همه انسان‌ها اعم از مهاجران است. با وجود نیاز مبرم بخش عمده‌ای از اتباع مهاجر به بیمه، اکثریت این گروه در دسترسی به خدمات بیمه سلامت با مشکل مواجه‌اند. مدیرعامل بیمه سلامت هم از کمبود مشارکت مهاجران در طرح‌های بیمه سخن گفته است. شاید مهمترین دلیل این مساله را بتوان وضعیت مالی ضعیف خانواده‌های مهاجر دانست. ایران برای رفع مشکلات بیمه اتباع با همکاری نهادهای بین‌المللی به برخی از اقشار محروم آن‌ها خدمات بیمه‌ای رایگان می‌دهد که بنا به اعلام ناصحی تعداد این افراد حدود ۲۰۰ هزار نفر است. البته اخیرا سازمان ملی مهاجرت وعده داده به اتباعی که در طرح جذب سرمایه شرکت کنند بیمه درمانی نیز اعطا شود.
۳. اطلاعیه سازمان ملی مهاجرت در مورد صدور کارت بانکی و سیم‌کارت برای مهاجران
موضوع اعطای کارت بانکی و سیم‌کارت به اتباع خارجی در دهه‌های اخیر همواره جزء چالش‌های زیست اتباع خارجی در ایران بوده است. موانع متعدد اداری تاکنون مانع دستیابی همه مهاجران ساکن در کشور از کارت بانکی و سیم کارت شده است. سازمان ملی مهاجرت در یک سال اخیر اقداماتی را برای ساماندهی این امر در پیش گرفت. برای نمونه در راستای طرح کارت هوشمند اتباع قرار شد به همه دارندگان این کارت یک سیم کارت داده شود و خود این کارت هوشمند به عنوان کرات بانکی نیز عمل کند. علاوه بر این در طرح جدید جذب و مدیریت سرمایه‌های خرد اتباع نیز قرار بر این است که به شرکت‌کنندگان خدمات بانکی و سیم کارت اعطا شود. با این حال اخیرا برخی موسسات و بانک‌ها به موازات سازمان ملی مهاجرت اقداماتی را برای ارائه سیم کارت و کارت بانکی به مهاجران آغاز کرده‌اند.
سازمان ملی مهاجرت ایران در مخالفت با این اقدام در اطلاعیه‌ای گفته است: «برخی از موسسات و بانک‌ها بدون هماهنگی با سازمان ملی مهاجرت و بدون وجاهت قانونی اقدام به اجرای طرح توزیع کارت بانکی و سیم‌کارت در بین اتباع خارجی مقیم این کشور نموده است». سازمان ملی مهاجرت اعلام کرد کلیه طرح‌ها و برنامه‌های مورد تأیید سازمان ملی مهاجرت از طریق روابط عمومی این سازمان اعلام می‌گردد و اتباع خارجی در طرح‌هایی که بدون هماهنگی این سازمان است شرکت نکنند. این اطلاعیه تاکید کرده است هر گونه حضور در این گونه طرح‌ها متوجه اشخاص و موسسات مجری بوده و سازمان ملی مهاجرت مسئولیتی در قبال آن نخواهد داشت.
آشفتگی در مدیریت پدیده مهاجرت امری باسابقه است و هم اکنون این آشفتگی به اعطای سیم کارت و کارت بانکی نیز تسری پیدا کرده است. بهتر است برای جلوگیری از تضییع حقوق مهاجران هرچه زودتر نهادهای ذی ربط این آشفتگی را حل و فصل نمایند.
۴. همکاری بنیاد نخبگان با پلیس مهاجرت و گذرنامه برای جلوگیری از مهاجرت گسترده نخبگان
مهاجرت نخبگان و افراد متخصص ایرانی به سایر کشورها در سالیان اخیر به موضوعی پرتکرار تبدیل شده است. دولت برای نگهداشت و حمایت از نخبگان اقدامات و برنامه‌هایی در پیش گرفته است اما این اقدامات تاکنون چندان موفق نبوده است. به تازگی قائم مقام بنیاد ملی نخبگان از راهکار جدید این نهاد برای کنترل مهاجرت نخبگان پرده برداشت. سید سلمان سیدافقهی با اشاره به ایجاد یک ارتباط خوب با پلیس در حوزه مهاجرت نخبگان گفت: «قرار شده پلیس گذرنامه و مهاجرت یک نمایندگی و دفتر در بنیاد ملی نخبگان داشته باشد تا اطلاعات مربوط به ورود و خروج نخبگان و افراد مدنظر ما را به صورت آنلاین و کمتر از یک ساعت در اختیار ما قرار بدهند».
سیدافقهی از تفاهم با پلیس برای برخورد با دفاتر مهاجرتی و جلوگیری از مهاجرت سازمان یافته نخبگان خبر داد و گفت: «برخی مجموعه بیزنس یا کسب و کاری در حوزه مهاجرت راه انداخته‌اند و به طور مثال اگر مهاجرت به یک کشور برای یک فرد ١٠ هزار دلار هزینه دارد این مجموعه‌ها با هزار یا دو هزار دلار این کار را انجام می‌دهند که یقیناً این دفاتر از یک سیستمی تأمین مالی می‌شوند». انتشار این خبر سبب واکنش‌هایی منفی در جامعه ایران شد و کارشناسان توسل به راهکار پلیسی را برای حل مساله مهاجرت فزاینده نخبگان ناکارآمد دانستند.
البته بعدا بنیاد نخبگان اطلاعیه صادر کرد و اعلام کرد هدف این برنامه را جلوگیری از سوءاستفاده افراد سودجو و صیانت از حقوق مادی و معنوی نخبگان و اقدامی برای تسهیل امور ورود و خروج و صدور روادید برای استعدادهای برتر و نخبگان دانست. بنیاد نخبگان هدف اصلی این طرح را ایجاد بسترهای حمایتی از نخبگان مهاجر و تسهیل تردد آنان اعلام کرده است. با این حال به نظر می‌رسد همچنان باید نگران اعمال رویکردهای پلیسی نسبت به کنترل مهاجرت نخبگان بود.
۵. افزایش تهدید و حمله به حامیان پناهجویان در اروپا
مطابق گزارش اخیر کمیسر حقوق بشر شورای اروپا، تهدیدها، فشارها و حملات علیه افراد و گروه‌هایی که به پناهجویان کمک می‌کنند به شکل قابل توجهی افزایش یافته است. بر اساس این گزارش ارعاب‌ها شامل متوقف کردن افراد حامی پناهجویان با تهدید اسلحه و همچنین نظارت بر ارتباطات تلفنی آن‌ها توسط مقام‌های دولتی است. دونیا میاتوویچ، کمیسر حقوق بشر شورای اروپا، با اعلام این مطلب اضافه کرده که این افزایش آزار و اذیت‌ها و در برخی موارد جرم‌انگاری‌ها در کشورهایی چون مجارستان، یونان، لیتوانی، ایتالیا، کرواسی و لهستان به سطح نگران‌کننده‌ای رسیده است. در تازه‌ترین نمونه، دفتر یک سازمان غیر دولتی در قبرس که به پناهجویان و مهاجران کمک می‌کند روز ۵ ژانویه بمب‌گذاری شد.
میاتوویچ در صحبت‌هایش خاطرنشان کرد که افرادی که به پناهندگان و پناهجویان کمک می‌کنند اغلب سطح بسیار بالایی از نفرت‌پراکنی و تهدیدات آنلاین را تجربه می‌کنند. به گفته این کمیسر اتحادیه اروپا مدافعان حقوق بشر که خود پناهنده یا از پیشینه اقلیت قومی هستند نیز در حملات آنلاین و حضوری مورد حملات نژادپرستانه قرار می‌گیرند.
در سال‌های اخیر با به قدرت رسیدن بیشتر سیاستمداران دست‌راستی در کشورهای اروپایی، فضای تندتری در قبال مسئله مهاجرت پدید آمده و دولت‌ها تلاش می‌کنند با اعمال سیاست‌های سخت‌گیرانه مسیر را برای ورود مهاجران غیرقانونی به کشورهای خود محدود سازند. این رویکرد از سوی دیگر با مخالفت فعالین حقوق بشر رو به رو شده است. با این حال پیروزی‌های سیاستمداران راست‌گرا در انتخابات‌های مختلف در قاره اروپا سبب شده تا حتی سیاستمداران میانه‌رو هم نسبت به گسترش این سونامی نگران شوند و به این نتیجه برسند که محدودیت‌هایی را بر روند مهاجرت غیرقانونی گسترده ایجاد نمایند. اتفاقی که در صورت عدم برخورد با آن می‌تواند به پیروزی بیشتر دست‌راستی‌ها در انتخابات‌ها منجر شود. نتیجه چنین وضعیتی تضعیف هرچه بیشتر حقوق پناهجویان و افزایش حملات به مدافعان پناهجویان بوده است.
