اردیبهشت ۹, ۱۴۰۳ ۹:۴۵ قبل از ظهر
دیاران خبر ۳۷ (از بررسی مشکلات اتباع خارجی در جلسه کمیسیون اصل 90 تا ورود دادگاه عالی پاکستان به موضوع اخراج پناهجویان افغانستانی)
دیاران خبر بسته‌ی خبری هفتگی سایت دیاران است. بسته‌ای که می‌کوشد مهم‌ترین اخبار و تحولات مهاجرتی در ایران و جهان را دنبال کند. دیاران خبر می‌کوشد تا نسبت به اخبار روز تحلیل داشته باشد. گذشته‌ی هر خبر را مرور کند و سناریوهای محتمل برای آینده را ارائه دهد. در این شماره به اخبار مختلفی مانند بررسی مشکلات اتباع خارجی در جلسه کمیسیون اصل 90 و ورود دادگاه عالی پاکستان به موضوع اخراج پناهجویان افغانستانی می‌پردازیم.
۱. بررسی مشکلات اتباع خارجی در جلسه کمیسیون اصل 90
هفته جاری کمیسیون اصل نود مجلس شورای اسلامی جلسه‌ای برای بررسی مشکلات مهاجران و اتباع خارجی ساکن در کشور برگزار کرد. علی خضریان، سخنگوی کمیسیون اصل نود مجلس، اعلام کرد که این جلسه با حضور رئیس سازمان ملی مهاجرت، معاون کنسولی و امور اتباع وزارت امور خارجه، رئیس سازمان ثبت احوال و مقامات انتظامی و امنیتی کشور برگزار شد. وی توضیح داد: «در این جلسه گزارش اقدامات دستگاه‌های مسئول پیرامون لزوم ساماندهی و تعیین تکلیف اتباع خارجی توسط این دستگاه‌ها مطرح و مقرر شد وزارت کشور با جمع‌بندی نظرات دستگاه‌ها، پیشنهادات عملیاتی خود را در این خصوص به کمیسیون ارائه کند».
خضریان همچنین با تاکید بر لزوم تکمیل سامانه تصدیق الکترونیک بیان کرد: «در این جلسه مقرر شد طی یک ماه آینده کد اختصاصی واحد برای اتباع در سامانه تصدیق الکترونیک مشخص شود». یکی دیگر از موضوعات مورد بررسی در این جلسه قانون تعیین تکلیف فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان غیر ایرانی بود. بنا به اعلام خضریان در این جلسه نکات مختلفی پیرامون این قانون مطرح شد. درنهایت قرار شد این قانون آسیب شناسی و مشکلات ناشی از اجرای آن به عنوان یک طرح اصلاحی به مجلس تقدیم شود.
در سالیان اخیر میزان توجه مجلس به موضوع اتباع و مهاجرین بسیار بیشتر شده و دغدغه اصلاح برخی قوانین و سیاست‌های گذشته در دولت و مجلس برجسته شده است. بحث ساماندهی اتباع و یکسان‌سازی کارت و کد اختصاصی آن‌ها ازجمله سیاست مهم وزارت کشور بوده است که اخیرا اجرای آن شروع شده است. درباره اصلاح قانون مادر ایرانی نیز متاسفانه در بخشی از حاکمیت نگاهی منفی به این موضوع وجود دارد. لذا تلاش‌های متعددی از سوی آنان برای الغای این قانون صورت گرفته است. در جلسه اخیر کمیسیون اصل ۹۰ هم دوباره این بحث مطرح شده است و بر اصلاح این قانون تاکید شده است.
۲. ایران توان پذیرش مهاجر جدید را ندارد
هفته گذشته رئیس سازمان ملی مهاجرت جهت شرکت در اجلاس سالانه سازمان بین‌المللی مهاجرت وارد ژنو شد. در این نشست رییس سازمان ملی مهاجرت مواضع ایران را پیرامون چالش مهاجرت و آوارگی تبیین کرد. عبدالله مبینی در سخنرانی خود در این نشست گفت: «جمهوری اسلامی ایران در سایه مداخلات نظامی کشورهای فرامنطقه‌ای در افغانستان و عراق و بروز بحران‌های مهاجرتی ناشی از آن‌ها، در بیش از چهار دهه گذشته میزبان چند میلیون پناهنده و آواره بوده است». رئیس سازمان ملی مهاجرت اضافه کرد: «مشکلات امنیتی، اقتصادی و محدودیت‌هایی همچون منع دانش‌آموزان و دختران از تحصیل، از عوامل دیگر آوارگی اتباع افغانستانی و مهاجرت آن‌ها به کشورهای همسایه بوده است».
مبینی یادآور شد ایران تاکنون به مراتب بیش از سهم خود در میزبانی و حمایت از پناهندگان مشارکت داشته و شایسته است تقسیم منصفانه این مسئولیت بین‌المللی مورد توجه جامعه بین‌المللی قرار گیرد. وی با اشاره بر عدم تقسیم عادلانه مسئولیت میزبانی از پناهندگان توسط جامعه بین‌المللی تاکید کرد، ایران ظرفیت پذیرش مهاجرین جدید را ندارد. لذا در صورت عدم مسئولیت‌پذیری جامعه بین‌المللی در حمایت از پناهندگان در ایران، بخش عمده آن‌ها به کشورهای اروپایی مهاجرت خواهند کرد.
همچنین در حاشیه نشست سالانه ژنو، یک نشست اقلیمی در مورد تاثیر تغییر اقلیم بر جابه‌جایی جمعیت برگزار شد. مبینی در این نشست اظهار داشت: «جمهوری اسلامی ایران نیز از جمله کشورهایی است که از پیامدهای تغییر اقلیم و بلایای طبیعی ازجمله خشکسالی، زلزله، سیل و غیره تأثیر زیادی پذیرفته است». وی با انتقاد از افغانستان در ایجاد سد و عدم تأمین حق‌آبه ایران از رودهای مرزی به سایر مشکلات اقلیمی ایران اشاره کرد. مبینی همچنین به وقوع زلزله مخرب در منطقه هرات افغانستان و تاثیر آن بر افزایش مهاجرت‌ها به ایران اشاره نمود.
۳. ناآرامی در میبد به دنبال یک درگیری خونین
پنج‌شنبه گذشته درگیری خونینی در شهر میبد استان یزد به وقوع پیوست که منجر به قتل یک جوان و مصدوم شدن جوانی دیگر شد. بعد از وقوع این قتل مشخص شد که قاتل این ماجرا از اتباع خارجی بوده است. به دنبال قتل این جوان میبدی، روز گذشته عده‌ای از مردم شهرستان با حضور در محل نماز جمعه، دستگیری و مجازت قاتل را خواستار شدند. بعضی از افراد شعارهایی علیه اتباع خارجی دادند و اعتراضات بعضا به خشونت و ناآرامی نیز کشیده شد. همین امر سبب حاکم شدن یک جو امنیتی در شهرستان برای چند ساعت گشت.
درنهایت پلیس شهرستان موفق شد قاتل اصلی را پیدا کند. فرمانده انتظامی استان یزد با بیان این‌که ماموران پلیس در ابتدا دو متهم را در این خصوص شناسایی و دستگیر کردند، گفت: «با توجه به این‌که متهم اصلی از محل متواری شده بود بررسی این موضوع به صورت ویژه در دستور کار کارآگاهان پلیس آگاهی استان یزد قرار گرفت». سردار بهدانی فرد تصریح کرد: «متهم اصلی که در یکی از محلات شهر یزد مخفی شده بود در کمتر از ۱۵ ساعت شناسایی و در یک عملیات غافلگیرانه دستگیر شد». به دنبال دستگیری قاتل وضعیت شهر به آرامش رسیده است.
در سال جاری موجی از مهاجرستیزی در کشور آغاز شد که تلاش می‌کرد هر خطا و جرمی توسط اتباع خارجی ساکن در کشور را به پای همه آنان حساب کند. بر این اساس خواستار اخراج گسترده اتباع خارجی به ویژه افغانستانی بودند. متاسفانه در مواردی این رویکرد منفی علیه مهاجران از سطح پرخاش کلامی فراتر رفته و به حملات فیزیکی نیز منتهی شده است. برای نمونه می‌توان به حمله افغان‌ها در شهر اقبالیه قزوین و صباشهر شهریار اشاره نمود. حادثه تلخ هفته گذشته میبد نیز باز بر آتش مهاجرستیزی دامن زده است؛ امری که باید هرچه زودتر چاره‌ای برایش اندیشدیده شود.
۴. طرح دولت روسیه برای التزام اتباع خارجی تحت عنوان قرارداد وفاداری
وزارت کشور روسیه طرح و دستورالعمل‌های جدیدی برای اتباع خارجی که وارد ایران این کشور می‌شوند تدوین کرده است. سندی به نام «قرارداد وفاداری» در این چارچوب تهیه شده که خارجی‌ها هنگام ورود به کشور ملزم به رعایت و اجرای مفاد آن هستند. در این قرارداد ذکر شده است که تمام اتباع خارجی در ورود به روسیه باید سیاست‌های دولتی فدراسیون روسیه و ارزش‌های سنتی خانواده رعایت کنند. همچنین از تحریف حقایق تاریخی و آنچه که به کشور آسیب می رسانند، خودداری کنند. در این سند آمده است که ورود یک شهروند خارجی به فدراسیون روسیه باید با مجوز ارگان‌های دولتی و اطمینان از رعایت و پایبندی شهروند خارجی به قوانین کشور صورت گیرد.
همچنین براساس پیش نویس این سند یک خارجی در طول مدت اقامت در قلمرو فدراسیون روسیه باید از مداخله در فعالیت‌های دولتی فدراسیون و بی‌اعتبار کردن سیاست‌های کشور پرهیز کند. علاوه بر این مسافران خارجی ملزم به رعایت قوانین و اصول حفظ محیط زیست، منابع طبیعی و ارزش‌های مادی و فرهنگی فدراسیون روسیه هستند. این سند تصریح می‌کند که خارجی‌ها از بی‌احترامی به تنوع شیوه‌های زندگی منطقه‌ای و قومیتی مردم و ارزش‌های معنوی و اخلاقی سنتی روسیه منع شده‌اند.
در همین راستا والنتینا کازاکوا، رئیس اداره اصلی امور مهاجرت وزارت کشور، قبلاً گزارش داده بود که این وزارت پیش‌نویس قانونی را در مورد تغییرات در قوانین مهاجرت آماده کرده است. به گفته وی، این سند بزودی به پارلمان (دومای دولتی) ارائه خواهد شد. مفاد ذکر شده در این طرح غالبا بازتاب رویکرد محافظه‌کارانه و امنیتی دولت روسیه در قبال اتباع خارجی است. دولت روسیه تلاش دارد از این طریق بر رفتارهای اتباع خارجی نظارت کامل نماید و خطرات مهاجران را برای نظام حاکم از بین ببرد.
۵. ورود دادگاه عالی پاکستان به موضوع اخراج پناهجویان افغانستانی
به دنبال شکایت تعدادی از فعالان حقوق بشر، دانشگاهیان و سیاست‌مداران از تصمیم دولت کنونی پاکستان مبنی بر اخراج پناهجویان افغانستانی، دادگاه عالی این کشور به این پرونده ورود پیدا کرده است. دادگاه عالی پاکستان نخستین جلسه رسیدگی به دادخواست‌ها درباره اخراج پناهجویان افغانستانی از این کشور را تشکیل داد. این دادگاه در نخستین جلسه رسیدگی به دادخواست‌ها به حکومت موقت پاکستان، کمیته عالی و وزارت خارجه این کشور اخطاریه صادر کرده است. در جلسه این دادگاه، عایشه ملک، قاضی خاطرنشان کرده است: «پاکستان یکی از امضاکنندگان کنوانسیون‌های سازمان ملل در مورد حمایت از حقوق پناهندگان بوده و این کشور به رعایت این کنوانسیون‌ها ملزم است». با این حال تا کنون این دادگاه تصمیم نهایی‌اش در این مورد را اتخاذ نکرده است.
دادخواست دهندگان در جلسه نخست رسیدگی به دادخواست‌ها گفته‌اند اخراج پناهجویان افغانستانی از پاکستان از صلاحیت‌های حکومت موقت این کشور خارج است. در تازه‌ترین دادخواست شماری از دانشگاهیان پاکستان گفتند نوزادان مهاجران افغانستان که در این کشور تولد می‌شوند، حق دریافت شهروندی دارند. لذا اخراج این افراد هیچ توجیهی حقوقی ندارد. این در حالی است که حکومت موقت پاکستان که ادعا می‌کند شماری از مهاجران افغانستان در ناامنی‌ها در این کشور دست دارند. بر این اساس دولت پاکستان از تاریخ ۱ نوامبر سال جاری میلادی روند اخراج ۱.۴ میلیون مهاجر اهل افغانستان را آغاز کرد.
اخراج گسترده پناهجویان افغانستانی با واکنش منفی بسیاری از سازمان‌های حقوق بشری و کشورهای دیگر مواجه شده است. تاکنون تلاش‌ها برای تغییر دادن نظر دولت موقت پاکستان ناموفق بوده است و باید دید آیا اقدام قضایی می‌تواند به ممانعت از اخراج بیشتر پناهجویان افغانستانی منجر شود. از زمان آغاز طرح اخراج صدها هزار نفر از اتباع افغانستانی ساکن پاکستان به صورت داوطلبانه یا به اجبار به به کشور خود بازگشته‌اند.
