مهر ۱۳, ۱۴۰۳ ۹:۵۱ قبل از ظهر
دیاران خبر ۲۴ (از ابلاغ شیوه‌نامه ثبت‌نام دانش‌آموزان اتباع خارجی تا نقش مهاجران روسی در رونق اقتصاد منطقه قفقاز)
دیاران خبر بسته‌ی خبری هفتگی سایت دیاران است. بسته‌ای که می‌کوشد مهم‌ترین اخبار و تحولات مهاجرتی در ایران و جهان را دنبال کند. دیاران خبر می‌کوشد تا نسبت به اخبار روز تحلیل داشته باشد. گذشته‌ی هر خبر را مرور کند و سناریوهای محتمل برای آینده را ارائه دهد. در این شماره به اخبار مختلفی مانند ابلاغ شیوه‌نامه ثبت‌نام دانش‌آموزان اتباع خارجی تا نقش مهاجران روسی در رونق اقتصاد منطقه قفقاز می‌پردازیم.
۱. ابلاغ شیوه‌نامه ثبت‌نام دانش‌آموزان اتباع خارجی در مدارس
بعد از مدت‌ها بحث بر سر ابلاغ شیوه‌نامه ثبت‌نام دانش‌آموزان اتباع خارجی در مدارس ایران، بالاخره این شیوه‌نامه برای سال تحصیلی 1402- 1403 به استان‌های کشور ابلاغ شد. بنا به اعلام وحدانی، کارشناس ارشد اتباع و مهاجرین خارجی وزارت آموزش و پرورش، فرایند ثبت‌نام دانش‌آموزان اتباع خارجی متناسب با مشخصات و اطلاعات هویتی آنان در سامانه امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور به دو شیوه انجام می‌گیرد.
در روش اول دانش‌آموزان به سامانه امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور از ۱۵ مرداد به نشانی www.iran migration.ir مراجعه می‌کنند و درخواست اولیه را ثبت می‌کنند. در مرحله بعد مشخصات از طریق درگاه سامانه وزارت کشور به آموزش و پرورش ارسال می‌شود. سپس از طریق نشانی www.my.medu.ir توسط والدین در سامانه سنجش نوبت‌گیری می‌کنند و دانش‌آموز مربوطه به نزدیک‌ترین مدرسه محل سکونت برای ثبت‌نام مراجعه می‌کنند. پس از تکمیل اطلاعات مشخصات دانش‌آموز به سامانه وزارت کشور از طریق درگاه الکترونیک ارسال می‌گردد.
در روش دوم نیز ابتدا دانش‌آموزان مهاجر به سامانه امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور مراجعه می‌کنند. اخذ نوبت احراز هویت متناسب با راهنمایی سامانه انجام می‌شود و سپس به دفاتر کفالت یا دفاتر خدمات اتباع خارجی ادارات اتباع استانی به صورت حضوری برای تکمیل فرایند ثبت‌نام مراجعه می‌کنند. ادامه مسیر ثبت‌نام را از طریق سامانه امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور انجام می‌دهد و مشخصات از طریق درگاه وزارت کشور به وزارت آموزش و پرورش ارسال می‌شود.
تحصیل دانش‌آموزان مهاجر یکی از جدی‌ترین موضوعات حضور مهاجران در ایران است. در سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۲ تعداد دانش‌آموزان اتباع ثبت‌نام شده در مدارس ایرانی برابر با ۶۱۴ هزار و ۱۹۹ نفر بود که از این تعداد ۵۷۴،۱۸۹ نفر آن‌ها افغانستانی بودند. البته در کنار آمار فوق تعداد قابل توجهی از کودکان مهاجر نیز به دلایل مختلف امکان تحصیل در مدارس ایران را پیدا نمی‌کنند.
۲. تمدید اعتبار کارت آمایش و کارت هویت تا ۳۰ آذرماه
چالش‌های پیرامون صدور کارت هوشمند برای اتباع خارجی توسط سازمان ملی مهاجرت همچنان ادامه دارد. هفته گذشته اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی از تمدید اعتبار کارت آمایش 17 و کارت هویتی 16 اتباع خارجی خبرداد. بر اساس اطلاعیه منتشر شده، اعتبار کلیه کارت‌های آمایش و کارت هویتی بنا بر دستور وزیر کشور، تا تاریخ 1402/09/30 تمدید شده است. پیش از این روابط عمومی سازمان ملی مهاجرت بدون اعلام تاریخ دقیق گفته بود کارت‌های آمایش و هویتی اتباع و مهاجرین تا زمان صدور و ارائه کارت‌های هوشمند دارای اعتبار است.
به‌تازگی سازمان ملی مهاجرت و وزارت کشور در حال طراحی کارت هوشمند جدیدی برای اتباع خارجی ساکن ایران هستند. قرار است این کارت جدید جایگزین کارت‌های متعدد قدیمی شود. فعلا صدور این کارت‌ها به شکل آزمایشی در برخی استان‌های کشور مانند کرمانشاه شروع شده است. البته قرار است به مرور در همه نقاط کشور اجرایی شود. همزمان با انتشار این خبر برخی مهاجران در مورد اعتبار کارت‌های آمایش و کارت هویت خود دچار نگرانی شدند. چراکه اعتبار کارت‌های آمایش و هویت مذکور تا ۳۱ خرداد بود. با پایان یافتن اعتبار کارت‌های آمایش مهاجران در تاریخ ۳۱ خرداد کارت‌های بانکی بسیاری از اتباع خارجی دارنده کارت آمایش و هویت مسدود گردید. این مسأله موجب سردرگمی مهاجرین و وقفه در امور مالی آنان نظیر خرید از فروشگا‌ه‌ها و جابه‌جایی پول شد.
چندی پیش وزارت کشور وزارت کشور در پاسخ به مشکلات پیش آمده با صدور بخشنامه‌ای از اعتبار كارت‌های آمايش ۱۷ و هويت ۱۶ اتباع خارجی تا هنگام صدور كارت هوشمند مهاجرين خبر داد. در بخشنامه وزارت کشور هیچ تاریخی برای اعتبار این کارت‌ها مشخص نشده بود اما در اطلاعیه اخیر اداره اتباع ۳۰ آذر ماه ۱۴۰۲ به عنوان انتهای اعتبار این کارت‌ها تعیین شده است. برنامه وزارت کشور این است تا این تاریخ کارت‌های هوشمند مهاجرین را توزیع کنند.
۳. افزایش توجه اداره اتباع به امور بانوان مهاجر
اخیرا اداره اتباع و مهاجرین خارجی دغدغه بیشتری در حوزه امور بانوان مهاجر یافته است. یکی از اقدامات این اداره در این زمینه ایجاد دفتر امور بانوان مهاجر است. در همین رابطه اصغر بلوکیان، رییس اداره اتباع، اخیرا اظهار داشت که نبودن یک تشکیلات منظم و منسجم در حوزه بانوان خارجی از دغدغه‌های جدی اتباع بوده است. وی خاطرنشان کرد: «چندی پیش با مجوز وزیر کشور دولت سیزدهم، حوزه امور بانوان مهاجر در اداره‌کل اتباع وزارت کشور راه‌اندازی شد». هم اکنون دفتر امور بانوان مهاجر در تهران و سایر استان‌ها آغاز به کار کرده است.
بلوکیان همچنین اعلام کرد: «همه تلاش‌های ما در جهت بهبود بیش از پیش امور بانوان اتباع است». در راستای این دغدغه یکی از اقدامات اداره اتباع برگزاری نشست‌های هم‌اندیشی با بانوان نخبه بوده است. نخستین نشست هم‌اندیشی بانوان نخبه افغانستانی چندی پیش در تهران برگزار شد. دومین جلسه هم‌اندیشی بانوان نخبه خارجی نیز در شهر قم برگزار شد. در این نشست برخی بانوان نخبه خارجی اعم از دانشگاهی و حوزوی، پزشکی، حقوقی، کارآفرینی و هنری حضور داشتند. بلوکیان در این نشست بیان داشت: «ما درصدد هستیم تا یک پل ارتباطی بین امور بانوان اتباع وزارت کشور با معاون امور بانوان ریاست جمهوری ایجاد و مسائل مختلف که برخی در حوزه قضایی و برخی نیز در حوزه قانون‌گذاری و لایحه و مصوبه است را به مقام‌های اجرایی انتقال دهیم».
زنان مهاجر در همه جای دنیا جزء گروه‌های مهم مهاجرین هستند و بایستی به مسائل آن‌ها به صورت ویژه پرداخته شود. معمولا به دلیل موقعیت آسیب‌پذیر زنان مهاجر سعی می‌شود حمایت‌های بیشتری از آنان صورت گیرد. در ایران اما هیچ گاه به دغدغه‌های زنان مهاجر به صورت جدی پرداخته نشده است. این امیدواری وجود دارد اقدامات جدید اداره اتباع بتواند گشایش‌هایی را در این زمینه ایجاد کند.
۴. افزایش چشم‌گیر درخواست‌های پناهندگی در آلمان
اداره فدرال مهاجرت آلمان (BAMF) خبر داده است که بین ژانویه تا ژوئن ۲۰۲۳، ۱۶۲ هزار و ۲۷۱ درخواست پناهندگی در آلمان ثبت شده است. از این تعداد ۱۵۰ هزار و ۱۶۶ مورد برای اولین بار ثبت شده که ۷۷.۵ درصد بیشتر از مدت مشابه سال ۲۰۲۲ است. درخواست‌ها تا پایان سال ۲۰۲۳ احتمالا به ۳۲۴ هزار نفر می‌رسد و به سطح سال ۲۰۱۵ نزدیک می‌شود، زمانی که آخرین بحران مهاجرت در این کشور اروپایی روی داد. ۶۰ درصد درخواست‌های جدید برای مهاجرت به آلمان از بین شهروندان سوریه (۲۹ درصد)، افغانستان (۱۸.۲ درصد) و ترکیه (۱۲.۸ درصد) است، در حالی که روس‌ها هفتمین جایگاه را در بین درخواست‌ها ارائه کردند. ۷۱.۶ درصد از کل درخواست‌ها برای مهاجرت به آلمان نیز از سوی مردان زیر ۳۰ سال ارسال شده است.
افزایش تعداد درخواست‌های پناهندگی نگرانی بسیاری در آلمان برانگیخته است. در همین رابطه اتحادیه پلیس آلمان به نشریه بیلد گفت که این ارقام نشان دهنده شکست کامل سیاست مهاجرت دولت فعلی است. آلمان در یک دهه اخیر یکی از کشورهای مورد توجه متقاضیان پناهندگی بوده است. نیازمندی بالای آلمان به نیروی کار مهاجران، نقش پررنگی در تشویق اتباع دیگر کشورها برای مهاجرت به این کشور داشته است. دولت فعلی آلمان برای حل مشکلات بازار کار در سال جاری میلادی سعی کرد با تسهیل قوانین و مقررات مهاجرتی آلمان زمینه رفع خلاهای بازار کار این کشور را فراهم نماید. این اصلاحات سبب انتقادات گسترده به دولت فعلی از سوی احزاب راست افراطی مهاجرستیز شده است. باید دید با توجه به افزایش قابل توجه درخواست‌های پناهندگی دولت آلمان در آینده چه تصمیمی برای غلبه بر این مشکل خواهد گرفت.
۵. نقش مهاجران روسی در رونق اقتصاد منطقه قفقاز
به گزارش اتاق ایران آنلاین صدها هزار نفر از شهروندان روسیه از زمان آغاز جنگ میان اوکراین و روسیه از کشور خود گریخته‌اند و به کشورهای اطراف پناه برده‌اند. مهاجرت روس‌ها پس از آن آغاز شد که جمعیت بزرگی از متخصصان دارای تحصیلات عالی در روزهای ابتدایی جنگ، روسیه را ترک کردند. حدود ۶ ماه پس از آن زمانی که ولادیمیر پوتین در تاریخ ۲۱ سپتامبر دستور بسیج نیروها برای تقویت ارتش را صادر کرد، موج جدیدی از مهاجرت در روسیه شکل گرفت. رویترز به نقل از رسانه‌های روسی گزارش داده که تا اکتبر همان سال حدود ۷۰۰ هزار روس کشور خود را ترک کرده‌اند، آماری که دولت روسیه آن را تکذیب کرده است.
رسانه مستقل روسی، نووایاگازتا اخیرا گزارش کرد که بسیاری از روس‌های فراری از جنگ به کشورهای همسایه روسیه پناه برده‌اند و زندگی و کسب‌وکار جدیدی را برای خود ایجاد کرده‌اند. داده‌ها و آمارهای اقتصادی نشان می‌دهد حضور مهاجران روس در کشورهای همسایه روسیه موجب رونق اقتصادی منطقه قفقاز شده است. بانک جهانی گزارش داده که تولید ناخالص داخلی منطقه قفقاز، شامل ارمنستان، آذربایجان و گرجستان در سال ۲۰۲۲ در حدود ۷ درصد رشد داشته که این رقم فراتر از حد انتظار بوده است. بانک جهانی نرخ رشد برای منطقه قفقاز در سال ۲۰۲۲ را ۵.۶ درصد پیش‌بینی کرده بود.
برای مثال بانک جهانی از رشد اقتصادی ۱۲.۶ درصدی ارمنستان خبر داده، درحالی‌که نرخ رشد پیش‌بینی‌شده این کشور ۷ درصد بوده است. بسیاری از کارشناسان اقتصادی در ارمنستان این رشد قابل‌توجه اقتصاد را مدیون ورود روس‌ها، به‌ویژه روس‌های متخصص در حوزه فناوری اطلاعات می‌دانند. بانک مرکزی ارمنستان هم در اوایل سال جاری اعلام کرد روس‌ها در سال گذشته ۱٫۷۵ میلیارد دلار سرمایه وارد ارمنستان کرده‌اند. اصولا حضور مهاجران برای هر کشوری فرصت‌های اقتصادی متعددی ایجاد می‌کند و بهره‌مندی از این فرصت به سیاست‌های دولت میزبان بستگی دارد.
