اردیبهشت ۲۰, ۱۴۰۳ ۹:۵۸ قبل از ظهر
دیاران خبر 35 (از اطلاعیه سازمان ملی مهاجرت در مورد کارت هوشمند اتباع تا خروج گسترده اتباع افغانستانی از پاکستان)
دیاران خبر بسته‌ی خبری هفتگی سایت دیاران است. بسته‌ای که می‌کوشد مهم‌ترین اخبار و تحولات مهاجرتی در ایران و جهان را دنبال کند. دیاران خبر می‌کوشد تا نسبت به اخبار روز تحلیل داشته باشد. گذشته‌ی هر خبر را مرور کند و سناریوهای محتمل برای آینده را ارائه دهد. در این شماره به اخبار مختلفی مانند اطلاعیه سازمان ملی مهاجرت در مورد کارت هوشمند اتباع تا خروج گسترده اتباع افغانستانی از پاکستان می‌پردازیم.
۱. اطلاعیه سازمان ملی مهاجرت در مورد کارت هوشمند اتباع
مدتی است که توزیع کارت هوشمند اتباع توسط سازمان ملی مهاجرت شروع شده است. سازمان ملی مهاجرت در راستای یکپارچه‌سازی کارت‌های متعدد مهاجران ساکن در ایران امسال تصمیم گرفت کارت هوشمند مشابه برای اتباع ایجاد کند. دارندگان کارت آمایش جزء اولین گروه‌هایی هستند که قرار است این کارت به آن‌ها داده شود. براساس اطلاعیه جدید سازمان ملی مهاجرت، دفاتر کفالت با آن دسته از اتباع خارجی که کارت هوشمند آن ها صادر، چاپ و به دفتر کفالت مربوطه ارسال شده است، تماس گرفته و جهت تحویل کارت‌های هوشمند خانواده فرد مورد نظر، در روز و ساعت مشخص نوبت صادر می‌کند.
در اطلاعیه سازمان ملی مهاجرت تاکید شده که مهاجرین از مراجعه بدون تماس و نوبت به دفاتر کفالت برای دریافت این کارت‌ها خودداری نمایند. چراکه دفتر کفالت براساس صدور نوبت، کارت‌های هوشمند افرادی که با آن‌ها تماس می‌گیرند را جهت توزیع آماده می‌کنند. در صورت مراجعه مهاجرین بدون نوبت و تماس از طرف دفتر کفالت، به هیچ وجه به آن‌ها پاسخی داده نمی‌شود. همچنین بخش قابل توجهی از کارت هوشمند اتباع خارجی دارای مدارک اقامتی معتبر صادر، چاپ و به استان‌ها ارسال شده است. لیکن ممکن است کارت هوشمند تعدادی از اتباع خارجی دارای مدارک اقامتی معتبر به دلایل مختلف از جمله مشکلات سیستمی، نقض پرونده، تکمیل نبودن مشخصات و یا غیره چاپ نشده باشد. مهاجرین ضمن صبر و شکیبایی، باید منتظر اطلاعیه‌های بعدی سازمان ملی مهاجرت باشند.
موضوع مدیریت هوشمند و داده محور مهاجران در کشورهای توسعه یافته سال‌ها است اجرایی شده است. گذار به سمت این شیوه حکمرانی مهاجرت می‌تواند ثمرات بسیاری برای ایران به همراه داشته باشد. البته با توجه به امکانات موجود دستیابی به این نقطه چندان ساده نیست و نیازمند صرف هزینه‌های بسیاری است.
۲. تعداد اتباع خارجی ساکن در شهر تهران؛ 800 هزار نفر
فرماندار شهر تهران اخیرا در مصاحبه‌ای به برخی از پرسش‌ها در مورد وضعیت شهر تهران پاسخ داد. یکی از نکاتی وی به آن پرداخت جمعیت مهاجران خارجی ساکن در شهر تهران بود. به گفته احمد قیومی در حال حاضر حدود ۸۰۰ هزار نفر اتباع خارجی در شهر تهران شناسایی شده‌اند که این افراد تحت رصد کامل هستند. فرماندار تهران با رد این ادعا که اتباع در تهران رها هستند، گفت: «طرح ویژه‌ای برای شناسایی اتباع و خروج آن دسته از اتباعی که به صورت غیر قانونی وارد کشور شدند در حال اجراست که به زودی مردم ثمرات آن را مشاهده می‌کنند».
در چند ماه گذشته فضای رسانه‌ای شدیدی علیه مهاجران افغانستانی در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی ایران شکل گرفت. یکی از ادعاهای مطرح شده این بود که تعداد مهاجران افغان در ایران به عددهای بزرگی مثل ۱۰ میلیون و حتی ۱۵ میلیون رسیده است. در همین راستا این سخن نیز در جامعه مطرح می‌شد که تهران پر از اتباع افغان شده است. طرفداران این رویکرد با انتقاد از عملکرد دولت در زمینه مدیریت ورود مهاجران، خواهان اخراج گسترده مهاجران از ایران بودند. با فروکش کردن این موج مهاجرستیزی آمارهای جدیدی از جمعیت مهاجران افغان حاضر در ایران توسط دولت مطرح شد. آخرین آمار رییس سازمان ملی مهاجرت تعداد کل مهاجران را بین ۴.۷ میلیون تا ۵ میلیون نفر اعلام کرد. آمار اعلام شده فرماندار تهران نیز تایید می‌کند آمارهای ارائه شده در مورد جمعیت افغانستانی ها در تهران اغراق آمیز بوده است.
فرماندار تهران همچنین از اجرای طرحی جدید در مورد شناسایی و اخراج مهاجران غیرمجاز در پایتخت خبر داده است. جزییات این طرح مشخص نیست اما می‌توان گفت که این دغدغه در میان بخشی از مقامات وزارت کشور و پلیس وجود دارد که اتباع غیرقانونی را از کشور اخراج نمایند.
۳. افزایش برخورد با اشتغال غیرمجاز اتباع خارجی
بازار کار ایران در دهه‌های اخیر همواره میزبان جمعیت قابل توجهی از نیروی کار مهاجر بوده است. قوانین کار ایران ضوابط خاصی برای اشتغال اتباع خارجی تعیین کرده است و مهاجران خارجی تنها در صورت کسب مجوز اشتغال و برآوردن کردن دیگر شرایط قانونی حق کار کردن در ایران را دارند. با این حال بخش زیادی از کارگران خارجی دارا بودن مجوز اشتغال در ایران مشغول به فعالیت بوده‌اند. در سالیان اخیر با رشد آمار مهاجران افغانستانی در ایران حضور آن‌ها در بازار کار ایران برجسته‌تر شد. همین امر سبب اعتراضات بخشی از نیروی کار ایرانی گشته است. در واکنش به این مساله دولت اخیرا تلاش کرده نظارت بر بازار کار را افزایش دهد و طرح‌های گشت بازرسی از اصناف و واحدهای تولیدی بیش از گذشته در حال اجرا است.
میزان اجرای این طرح‌ها و اقدامات نظارتی در نواحی مختلف کشور که اتباع خارجی بیشتر در آن‌ها ساکن هستند، قابل توجه‌تر است. برای نمونه به‌تازگی اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی، از آغاز طرح گشت مشترک شناسایی اشتغال اتباع بیگانه در استان در راستای جلوگیری از اشغال فرصت‌های شغلی توسط اتباع بیگانه غیر مجاز خبر داد. اقدامات مشابهی نیز در یزد و تهران نیز انجام شده است. به نظر می‌رسد برنامه مقامات وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی این است که در آینده اجرای این تدابیر ادامه پیدا کند. بدین ترتیب بخشی از نیروی کار خارجی بی‌مدرک از ایران اخراج می‌شوند.
کارفرمایانی که مقررات استخدام اتباع خارجی را رعایت نکنند با مجازات‌های مقرر در قانون کار روبرو خواهند شد. جریمه هر روز اشتغال غیرمجاز هر تبعه خارجی، معادل 5 برابر حداقل دستمزد روزانه یک کارگر است. در سال جاری این مبلغ ۸۸۴۷۱۴ تومان به ازای هر روز است.
۴. ارائه طرحی جدید در سنای آمریکا برای کنترل مهاجرت‌ها از مرزهای جنوبی
سه جمهوری خواه برجسته سنای آمریکا هفته گذشته طرحی را برای محدود کردن و کنترل بیشتر عبور مهاجران از مرز مکزیک ارائه کردند. در این طرح که از سوی لیندسی گراهام، تام کاتن و جیمز لنکفورد ارائه شده شامل ادامه ساخت دیوار مرزی و نگهداری از پناهجویان در خارج از مرزهای آمریکا در فرآیند بررسی درخواست پناهندگی آن‌هاست. این طرح پس از آن ارائه شد که مایک جانسون رئیس جدید مجلس نمایندگان آمریکا با اعضای سنا دیدار و طرح جامع خود را در مورد قانون مصوب جمهوی خواهان کنگره با نام HR-2 را ارائه کرد. در این قانون، دسترسی مرزی محدود شده و محدودیت‌های بیشتری در مورد پناهجویان اعمال می‌شود.
مدت‌هاست که بجمهوری خواهان کنگره خواستار سختگیرانه‌تر شدن قوانین موقتی مرزی هستند تا از این راه مانع از ورود هزاران مهاجر غیرقانونی به خاک آمریکا شوند. در این طرح آمده است که راهکارهای مطرح شده در این طرح اصلاحات سیاسی مهم و چشمگیری را در اولویت قرار می‌دهد که برای تضمین امنیت مرزها بسیار حیاتی است.
جو بایدن رئیس جمهور آمریکا که نامزد دموکرات‌ها برای شرکت در انتخابات 2024 است، تحت فشار مضاعفی برای کاهش تعداد مهاجران غیرقانونی است که از طریق مرز مکزیک وارد خاک آمریکا می شوند. جو بایدن در دوران کمپین ریاست جمهوری سال 2020، وعده اصلاح در روند نگهداری از مهاجران را داده بود اما با افزایش چشمگیر مهاجرت غیرقانونی از مرزهای آمریکا با مکزیک، تحقق این وعده با مشکل مواجه شد. شکست دولت بایدن در تلاش برای اصلاح این مراکز نشان دهنده چالشی است که بایدن برای کمپین انتخاباتی خود برای سال 2024 با آن مواجه است. نامزدهای جناح جمهوری خواه برای انتخابات ریاست جمهوری آتی همگی وعده تشدید نظارت بر مرزها و سختگیری بر مهاجران غیرقانونی را داده‌اند.
۵. خروج گسترده اتباع افغانستانی از پاکستان
دولت پاکستان طرح اخراج 1.7 میلیون افغانستانی را که پیش از این وعده داده بود، آغاز کرد. پاکستان ابتدا به افغان‌ها اولتیماتوم داد تا خاک پاکستان را ترک کنند و پس از آن، عملیات دستگیری و اخراج افغان‌ها را شروع کرد. به گفته دولت پاکستان این عملیات به صورت مرحله به مرحله اجرا خواهد داشت و مهاجرین اخراجی که برخی از آن‌ها چندین دهه در پاکستان ساکن بوده‌اند، حق انتقال عمده مایملک‌شان را ندارند تا بدین ترتیب به اقتصاد پاکستان نیز ضربه‌ای وارد نشود.
این کشور در یک ماه اخیر اعلام کرده به دلایل مختلفی اقدام به دستگیری، جمع‌آوری و اخراج مهاجران غیرقانونی افغانستانی خواهد کرد. به گفته مقام‌های این کشور، افغانستان‌هایی که به طور قانونی پاکستان زندگی می‌کنند، مشمول این طرح نمی‌شوند. مقامات اسلام‌آباد از سیاست خود برای اخراج خارجی‌های فاقد وضعیت قانونی دفاع کرده و گفته، اتباع افغان چندین بمب‌گذاری انتحاری را در پاکستان انجام داده‌اند. تنش‌های بین دولت پاکستان و طالبان افغانستان نیز در توسل پاکستان به این اقدام موثر بوده‌اند.
تعداد افغان‌هایی که در اثر این اقدام پاکستان به کشور خود بازگشته‌اند، بنا به اعلام ذبیح الله مجاهد، سخنگوی طالبان، به بیش از ۳۰۰ هزار نفر رسیده است. طالبان برای رسیدگی به بازگشت این مهاجران اقداماتی انجام داده است. برای نمونه یک کمیسیون عالی رتبه متشکل از ۳۱ عضو، به دستور رهبر طالبان برای رسیدگی و پاسخگویی به مشکلات مهاجران افغانستانی که توسط پاکستان به اجبار اخراج می‌شوند، تشکیل شده است.
از سوی دیگر در سال جاری آمار اخراج افغان‌ها از ایران نیز رشد قابل توجهی داشته و ایران نیز اقدامات زیادی برای شناسایی مهاجران غیرمجاز و اخراج آن‌ها از کشور انجام داده است. یکی از مسئولان امور پناهندگان در مرز افغانستان و ایران، اخیرا اعلام کرد که شمار افغان‌های بازگشته به کشور از ایران نسبت به ماه گذشته دو برابر شده است.
