اردیبهشت ۱, ۱۴۰۳ ۱۰:۱۴ قبل از ظهر
ویژگی های مهاجران افغانستانی: تغییر شاخصه‌های اقتصادی، اجتماعی و جمعیتی مهاجران افغانستانی در ایران
ویژگی های مهاجران افغانستانی در ایران: خلاصه‌ای از مقاله “مهاجرت افغان‌ها به ایران: تغییر در ویژگی‌های اقتصادی، اجتماعی و جمعیتی و انطباق با جامعه مقصد”[1]
اکثریت مهاجران ساکن ایران، افغانستانی هستند و ایران بعد از پاکستان اولین کشور پذیرای مهاجران و پناهندگان افغانستانی است. سرشماری 1385 جمعیت افغانستانی‌ها در ایران را 1210164 نفر ثبت کرده است. این جمعیت فقط شامل افرادی است که مدرک اقامتی دارند. جمعیت مهاجران افغانستانی فاقد مدرک در ایران حدود 500000 نفر برآورد شده است. مهاجرت می‌تواند تاثیر زیادی بر زندگی مهاجران بگذارد و به نظر می‌رسد وضعیت زندگی مهاجران افغانستانی با جامعه مبدا یعنی افغانستان و مقصد خود یعنی ایران تفاوت زیادی داشته باشد. در اینجا وضعیت اجتماعی و اقتصادی مهاجران افغانستانی و با توجه به طول مدت اقامت در ایران و انطباق با جامعه ایران را مورد مداقه قرار داده‌ایم.
برای انجام این ارزیابی و استخراج ویژگی های مهاجران افغانستانی، از نظریه انطباق استفاده شده است. این نظریه بیان می‌کند که در طی زمان، مهاجران با جامعه مقصد انطباق می‌یابند و به آنان شبیه می‌شوند. فرضیه انطباق تغییر در هر دو گروه مهاجر و بومی را مدنظر دارد اما به دلیل نفوذ گروه بومی، بیش‌تر تغییرات در گروه مهاجر اتفاق می‌افتد. برای این کار از تحلیل ثانویه داده‌های موجود در مورد مهاجران افغانستانی؛ داده‌های طرح آمایش سال 1384 و طرح بررسی نمونه‌ای مهاجرت، استراتژی‌های معیشتی، شبکه اجتماعی و آینده‌نگری مهاجران افغان در ایران سال 1384 استفاده کرده‌ایم.
ویژگی های مهاجران افغانستانی در ایران از بعد جمعیتی
ساختار سنی و جنسی مهاجران افغانستانی در ایران
جمعیت مهاجر افغانستانی نسبت به جمعیت خود ایران ساختار سنی جوان‌تری دارد. مهاجران افغانستانی کاهش باروری داشته‌اند که این نشان از همگرایی آنان با ایرانی‌ها است. نسبت جنسی در نسل دوم مهاجران کاهش یافته است. پایین بودن نسبت جنسی برای متولدین ایران می‌تواند به جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی و جمعیتی مهاجرت نیز ارتباط پیدا کند.
باروری و مرگ و میر مهاجران افغانستانی در ایران
مطالعات، باروری بالا و تجربه کاهش باروری در مهاجران افغانستانی را نشان می‌دهد. میزان شیوع جلوگیری از بارداری برای مهاجران افغانستانی حدود 55 درصد اعلام شده است. این رقم برای ایران 74 درصد و برای افغانستان 10 درصد است. این داده‌ها نشان می‌دهد که هر چند جلوگیری از بارداری به نسبت ایرانی‌ها کمتر است اما به نسبت همتایان آنان در افغانستان وضعیت خیلی بهتری دارند.
ویژگی‌های اقتصادی اجتماعی مهاجران افغانستانی در ایران
آموزش و تحصیلات مهاجران افغانستانی در ایران
آمارهای کشور افغانستان نشان می‌دهد که کمتر از 29 درصد از جمعیت بالاتر از 15 سال در افغانستان قادر به خواندن و نوشتن هستند. در سال 1381 تنها 30 درصد از دانش‌آموزان دختر بودند و در سال 1382 40 درصد از آنان و تنها ½ میلیون دانش‌آموز دختر در مقابل 5/2 میلیون پسر در مدارس ثبت نام کردند. . این نابرابری مشهود جنسیتی را می‌رساند.
مهاجران افغانستانی در ایران اما وضعیت خیلی بهتری دارند. فقط 34 درصد از مهاجران افغانستانی در ایران بی‌سواد بودند. نسل دوم مهاجران افغانستانی در مقایسه با نسل اول دارای تحصیلات بالاتر و بی‌سوادی کمتری هستند. به علاوه هیچ تفاوت جنسیتی نیز برای آنان وجود ندارد. 35 درصد مردان و هم‌چنین 35 درصد زنان مهاجر افغانستانی متولد ایران بی‌سواد بودند. 48 درصد مردان متولد افغانستان و 60 درصد زنان متولد افغانستان بی‌سواد بودند.
فعالیت و اشتغال مهاجران افغانستانی در ایران
میزان فعالیت مهاجران افغانستانی نسبت به جمعیت کل آنان حدود 17 درصد است. پایین بودن میزان فعالیت تا حد زیادی می‌تواند برخواسته از میزان فعالیت پایین زنان باشد و نیز عدم اظهار فعالیت و شغل به خاطر محدودیت‌هایی که دولت ایران برای آنان اعمال کرده است. حدود 60 درصد از شاغلان افغانستانی کارگر ساده‌اند. بعد از آن مشاغل فنی نظیر خیاطی، بنایی، کفاشی، قالی‌بافی و سنگ‌تراشی بیش‌ترین درصد را به خودش اختصاص داده است. مردان عمدتا کارگر ساده و زنان در مشاغل فنی مشغول به کار بودند. نسل دوم در مقایسه با نسل اول کمتر به عنوان کارگر ساده فعالیت می‌کنند. زنان متولد ایران بیش از متولدین افغانستان شاغل بودند و این نشان از توانمندی بیش‌تر زنان افغانستانی و میزان بالاتر برابری جنسیتی برای آنان در ایران است.
تعلق به جامعه مقصد مهاجران افغانستانی در ایران
ارتباط با جامعه مقصد مهاجران افغانستانی در ایران
حدود 62 درصد از آنان با ایرانیان رفت و آمد دارند. مهاجران با مدت زمان اقامت بیش‌تر و تحصیلات بالاتر، ارتباط بیش‌تری با ایرانی‌ها دارند اما ساکنان زهدان علارغم تحصیلات پایین، ارتباط بیش‌تری را با ایرانیان تجربه کردند، در حالی که ساکنان تهران ارتباط کمتری با ایرانیان داشتند که این به ویژگی‌های جامعه مقصد یعنی قرابت فرهنگی ارتباط دارد.
میزان رضایت از زندگی در مقصد مهاجران افغانستانی در ایران
45 درصد وضعیت اقتصادی خود را در ایران بهتر از افغانستان، 29 درصد بدتر ارزیابی کردند و بقیه تفاوتی قائل نشدند. ارزیابی وضعیت بهتر در میان بی‌سوادان بیش از بقیه بود. ناراضی‌ترین افراد دارای تحصیلات راهنمایی بودند. کارگران و افراد مشاغل فنی مانند خیاطی و بنایی بیش از بقیه از وضعیت خود راضی بودند. افراد دارای سابقه اقامتی بیش‌تر، از وضعیت خود در ایران ناراضی‌تر بودند که این احتمالا به دلیل تحصیلات بالاتر و سطح انتظارات و توقعات بالاتر است.
بازگشت به افغانستان مهاجران در ایران
52 درصد اظهار کردند به افغانستان برنخواهند گشت، 32 درصد مصمم به بازگشت، بقیه به تصمیم قطعی نرسیده بودند و این نشان دهنده این است که به طور کلی تمایل مهاجران به ایران بیش از افغانستان است. تمایل به بازگشت برای افراد دارای تحصیلات متوسطه و بالاتر، ضعیف‌تر بود.
معرف‌های تعلق به جامعه مقصد به طور کلی حاکی از آن است که مهاجران ایران را برای زندگی مناسب‌تر از افغانستان ارزیابی می‌کنند. این نگاه مثبت با مدت اقامت طولانی‌تر در ایران، تحصیلات بالاتر، داشتن موقعیت بهتر اقتصادی در ایران هماهنگ بوده است. ورای همه عوامل اما امنیت اقتصادی است که تعیین کننده ماندن یا رفتن است.
*منبع عکس صفحه اینستاگرام everydaygolshahr است.
