اوایل خردادماه بود که حسین کریمی و زهرا منصوری پرسشنامه‌ای را برای یک تحقیق علمی طراحی کردند. آن‌ها دانشجوی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران بودند. دیاران نیز با انتشار این پرسشنامه در کانال تلگرام سعی کرد مشارکت بزرگتری را برای آنان فراهم کند.  نتیجه ی کار پژوهشی آن‌ها در مورد تغییرات زبانی دانشجویان افغانستانی مشغول به تحصیل در ایران بدین قرار است:

طبق نمونه گیری‌های تحقیق بیش از ۹۵ درصد از دانشجویان مشغول به تحصیل در ایران بیش از بیست سال است که در ایران به سر می‌برند و تقریباً ۷۰ درصد از این افراد در ایران به دنیا آمده‌اند و بیش از ۹۰ درصد از افرادی که لهجه‌ای نداشتند مایل به یادگیری لهجه‌های محلی (کابلی معیار، هزارگی، هراتی و …) خود هستند.

اکثر آن‌ها با لهجه‌ی دری کابلی به‌عنوان فارسی معیار افغانستان آشنایی ندارند. کشور و ملت افغانستان هیچ‌گونه تلاش و برنامه‌ریزی برای حفظ زبان مادری این تعداد مهاجر که در کشورهای مختلف ازجمله ایران زندگی می‌کنند انجام نداده است؛ و ۶۵ درصد از آن‌ها اذعان کرده‌اند که رسانه‌های اجتماعی ایران نیز (ازجمله تلویزیون و رادیو) بر روی استفاده آن‌ها از لهجه‌های محلی‌شان (هزارگی، کابلی معیار، مزاری و …) تأثیر منفی داشته است.

نیمی از افراد، استفاده و به‌کارگیری از هنرمندان و بازیگران افغانستانی را “بسیار بد” تشخیص داده‌اند. با این‌حال ۷۲ درصد از افراد ذکر کرده‌اند که در صورت امکان مایل و مشتاق به تماشای شبکه‌های تلویزیونی و ماهواره‌ای افغانستانی‌ها در ایران هستند.

به‌طورکلی مهاجرین افغانستانی که در کشور ایران زندگی می‌کنند به دلیل محرومیت از حقوق شهروندی که وجود دارد (عدم ثبت‌نام در مدارس ایران، شهریه‌های سنگین حتی با قبولی در دانشگاه‌های دولتی، ممنوعیت مسافرت در بسیاری از استان‌ها، عدم تعلق گرفتن گواهینامه رانندگی و ….) با یک نوع تبعیض مواجه شده‌اند که باعث شده است از جامعه طرد شوند و یک نوع عقب‌نشینی و گوشه‌گیری در آن‌ها شکل بگیرد و این درحالی است که بیش از نیمی از افراد گفته‌اند که تکلم با زبان فارسی معیار ایران برایشان “موقعیت اجتماعی بهتری” در بر دارد.

بیش‌ترین بخش مکالمات آن‌ها با زبان فارسی معیار ایران انجام می‌شود و در محیط‌های رسمی و اداری مثل دانشگاه و اداره‌جات با زبان فارسی معیار ایران تکلم می‌کنند. نزدیک به ۳۶ درصد پاسخ افراد به این سؤال که آیا تکلم به زبان فارسی معیار ایران باعث “خودی” تلقی شدن شما می‌شود بله بوده است و انگیزه نیمی از آن‌ها از تکلم با زبان فارسی معیار ایران تسهیل در مکالمات بوده است.

همه‌ی آن‌ها یادگیری و فراگیری لهجه‌های محلی افغانستان برای دانشجویانی که قصد بازگشت و اشتغال در افغانستان را دارند، بسیار مهم و ضروری می‌دانند.