در غیاب آمارهای رسمی، اخبار غیررسمی متعددی در مورد ازدواج اتباع خارجی با بانوان ایرانی منتشر می‌شود. بدتر از آن، هیچ آمار دقیقی هم در مورد فرزندان حاصل از این نوع ازدواج‌ها نیز وجود ندارد. برخی نهادها تعداد فرزندان حاصل از این نوع ازدواج‌ها را ٣٠٠،٠٠٠ نفر اعلام کرده‌اند. برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز این عدد را بین ٨٠٠‌هزار نفر تا یک‌میلیون نفر عنوان کرده‌اند. اما چیزی که واضح و مبرهن است این است که قوانین جاری کشور این ازدواج‌ها را شرعی اما غیرقانونی می‌داند. با توجه به شرایط فوق مادران سرگردان ایرانی و فرزندان بی‌هویت با مشکلات و مسائل عمده‌ای مواجه هستند و آسیب‌های گوناگونی از این ازدواج‌ها پدید آمده است که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهد شد.

مطابق قوانین کشور فرزندان حاصل از ازدواج بانوان ایرانی با اتباع خارجی تا ١٨سالگی بدون هیچ مدرک قانونی هستند و بعد از آن هم تنها می‌توانند تقاضای تابعیت ایرانی را پیگیری کنند؛ به‌عبارت‌دیگر هیچ ضمانتی برای اعطای تابعیت پس از ١٨‌سالگی و حتی شرایط مشخصی وجود ندارد. این فرزندان در مدرسه با انواع مشکلات تربیتی مواجه می‌شوند و در موارد متعدد نیز امکان ادامه تحصیل در مقاطع عالی برایشان مقدور نیست. نکته تأسف‌آور وضع موجود این است که در بسیاری از این خانواده‌ها مرد افغانستانی چند ده‌ سال است در ایران زندگی می‌کند، چند ده‌ سال است با همسر ایرانی خود ازدواج کرده و فرزندانی دارد که در ایران به دنیا آمده‌اند.

در برخی موارد اتباع خارجی صرفاً باانگیزه اخذ مجوز اقامت با زنان ایرانی ازدواج کرده‌اند، پس از چندین ‌سال زندگی با همسر ایرانی‌شان و حتی باوجود چندین فرزند، همه ‌چیز را رها کرده و به کشورشان برگشته‌اند. زن ایرانی نیز به دلیل این‌که به ازدواج غیرقانونی با تبعه خارجی تن داده است، از هیچ حمایتی از سوی دولت ایران برخوردار نیست. در این شرایط، زن ایرانی با یک ازدواج غیرقانونی ثبت‌نشده، چندین کودک بدون شناسنامه و بدون هیچ حمایتی سرگردان در اجتماع می‌شود. در مواردی هم شوهر افغانستانی فوت می‌کند و زن ایرانی بدون هیچ حمایتی با چند فرزند بی شناسنامه و ازدواج ثبت‌نشده سرگردان می‌شود. گاهی اوقات نیز زنان ایرانی به دلایل مختلف (مشکلات تابعیت فرزندان در ایران، فقر، اخراج همسر و…) همراه با همسر خود به افغانستان مهاجرت کرده‌اند. زندگی در کشوری که همچنان به ثبات نرسیده است، برای این زنان بسیار سخت است. علاوه بر این، فرزندان آن‌ها که در ایران به دنیا آمده‌اند، نیز شرایط زندگی خوبی را در افغانستان ندارند.

بسیاری از این ازدواج‌ها، غیرقانونی و بدون کسب مجوزهای دولتی صورت می‌گیرد. در واقع دختران ایرانی پس از تصمیم خود به ازدواج با اتباع خارجی، از مشکلات و عواقب این تصمیم مطلع می‌شوند. قوانینی که روزی با نیت حمایت از زن ایرانی وضع شده‌ است، اکنون بیشترین فشار را به زن ایرانی تحمیل می‌کند.

پدیده مهم دیگری که از این مسئله نشات می‌گیرد تولید چرخه بی‌هویتی است به گونه‌ای که همین فرزندان با ازدواج مجدد منجر به افزایش تعداد افراد بی‌هویت در جامعه خواهند شد. بنابراین اگر تصمیم مناسبی در خصوص این جمعیت میلیونی گرفته نشود در آینده نه چندان دور، شرایط بحرانی در زمینه‌های حقوقی، قضایی و اجتماعی برای کشور به وجود خواهد آورد.

نکته دیگری که حائز اهمیت است، تغییرات در روندهای مهاجرتی دنیا و ساده شدن زندگی‌های بین‌المللی است. انسان‌های بسیاری در اقصی نقاط مختلف دنیا در جایی زندگی می‌کنند که در آنجا متولد نشده‌اند. کشورهای توسعه‌یافته سیاست‌های متنوعی را برای افزایش مهاجرپذیری خود و بسترسازی برای حضور افراد از کشورهای مختلف طراحی می‌کنند. این در حالی است که قوانین موجود کشور هویت فرزندانی که از مادر ایرانی و در ایران متولد شده‌اند را به رسمیت نمی‌شناسد.

به هر روی در مواجهه با این مسئله سیاست اولیه باید شناسایی کامل ابعاد مسئله و ایجاد شفافیت باشد. حمایت از جمعیت‌های موجود و فقرزدایی از آنان سیاست بعدی است. ازدواج‌های زنان ایرانی با اتباع غیر ایرانی باید نظام‌مند شود، از یک طرف قوانین نباید آن قدر گنگ و ناممکن باشند که این دسته از زوج‌ها عطای قانونی کردن ازدواج را به لقایش ببخشند و ترجیح بدهند که به‌صورت غیرقانونی به زندگی‌شان ادامه دهند. از طرف دیگر هم قوانین باید دقیق و چهارچوب بندی شده باشند تا بی‌دلیل این نوع از ازدواج‌ها شیوع دوچندان پیدا نکنند.

منبع: روزنامه صبح نو