اردیبهشت ۶, ۱۴۰۳ ۱:۱۹ قبل از ظهر
تقصیر مهاجران است؟!
اظهارات منصور حاجی، مدیر کل اداره اتباع و مهاجرین خارجی استانداری تهران در خصوص تقصیر مهاجران حاضر در ایران در هفته‌ی گذشته واکنش‌های گوناگونی را برانگیخته است. هم مقامات ایرانی، هم مقامات سفارت افغانستان، هم نشریات داخلی و هم نشریات خارج از ایران و هم مطبوعات افغانستان از حرف‌های این مقام مسئول برداشت‌های متنوعی را ارائه کرده‌اند. در این نوشتار می‌کوشیم تا بر اظهارات این مقام مسئول و واکنش‌های مختلف مروری داشته باشیم:
اغتشاشات آبان در تهران تقصیر مهاجران بود
این تیتری بود که بسیاری از خبرگزاری‌ها با آن صحبت‌های منصور حاجی را منعکس کردند. منصور حاجی از ۵ مرداد ۱۳۹۸ سرپرست و سپس مدیر کل اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی استانداری تهران شد. او پیش از این تاریخ معاون این اداره‌ی کل بود.
در ۳۰ مرداد ۱۳۹۸ او در جلسه‌ی شورای اداری شهرستان دماوند به صحبت در مورد اتباع خارجی پرداخت. صحبت‌های منعکس‌شده از او در رسانه‌ها نشان می‌دهد که سخنرانی او ۷ محور کلی داشته است:
۱- استان تهران بالاترین میزبان اتباع خارجی، بالاخص مهاجران افغانستانی است.
۲- نسل دوم مهاجران افغانستانی و کسانی که در ایران به دنیا آمده‌اند، فرصت‌ها و چالش‌های به خصوص خودشان را دارند. آنان دیگر مانند پدران‌شان خود را افغانستانی محض نمی‌دانند، بلکه چون در ایران به دنیا آمده‌اند و بزرگ شده‌اند خودشان را هم ایرانی و هم افغانستانی می‌دانند.
۳- محور اصلی اغتشاشات آبان ماه ۱۳۹۸ در شهرستان‌های استان تهران، مهاجران و اتباع افغانستانی بوده‌‌اند و تقصیر مهاجران آشکار است.
۴- وجود ۱۷ دستگاه برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری در حوزه‌ی اتباع خارجی از معضلات جدی است.
۵- بعضی از مهاجران پیشرفت شغلی داشته‌اند و از کارگری به کارفرمایی رسیده‌اند و وزارت کار باید با این افراد برخورد جدی کند.
۶- برخی مهاجران به خرید وکالتی املاک و مستغلات اقدام می‌کنند. بخشنامه‌ای در حال تنظیم است که این نوع معامله‌ی رسمی هم غیرممکن شود.
۷- مهاجران افغانستانی نباید در مشاغل غذایی و خوراکی مشغول به کار شوند و وزارت بهداشت باید با این افراد برخورد جدی کند.
این ۷ محور بر اساس گزارش‌های خبرگزاری‌های فارس و مشرق‌نیوز استخراج شده است و فایل صوتی از صحبت‌های منصور حاجی در جلسه‌ی شورای اداری منتشر نشده است.
وزارت کشور این سخنان را روشن کند
در دوم دی ماه ۱۳۹۸، ابراهیم حجازی، مسئول امور مهاجران در سفارت افغانستان در تهران گفت که درباره‌ی اظهارات منصور حاجی، مدیر کل اتباع و مهاجران خارجی استانداری تهران، خواستار روشن شدن این سخنان از سوی وزارت کشور ایران شده است.
ابراهیم حجازی، مسئول امور مهاجران در سفارت افغانستان در تهران ضمن اظهار “شگفتی” از سخنان این مقام ایرانی به بی‌بی‌سی فارسی گفت این سفارت در دیدار با مقام‌های وزارت کشور ایران خواستار رفع محدودیت‌های شغلی برای اتباع افغانستان شده است.
آقای حجازی گفت در طرح آمایش اخیر اتباع افغانستان در ایران “دامنه مشاغل” برای این اتباع “توسعه” پیدا کرده و پذیرفتن “خوداظهاری” آنان درباره شغل‌شان فراتر از لیست تعیین شده بوده است.
مصداقی از حضور اتباع خارجی در اغتشاشات اخیر وجود ندارد
جنجالی‌ترین بخش از صحبت‌های منصور حاجی، تقصیر مهاجران افغانستانی در اغتشاشات آبان ماه ۱۳۹۸ بود. محوری که مورد تأیید سایر مقامات ایران قرار نگرفت. مدیر کل اداره مهاجرین و اتباع خارجی وزارت کشور که متولی اصلی امور مربوط به مهاجران در ایران به شمار می‌رود در روز ۴ دی ماه ۱۳۹۸ نسبت به این جنجال‌ها واکنش نشان داد و گفت که مصداقی از این مدعا وجود ندارد.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت کشور، «مهدی محمودی» روز چهارشنبه با اشاره به تحولات اخیر و برخی گزارش‌ها و واکنش‌ها در مورد نقش اتباع در اغتشاشات اخیر گفت: ما خیلی از اتباع را داریم که با آرامش و مسالمت‌آمیز در کشور ایران زندگی می‌کنند و به قوانین احترام می‌گذارند. این افراد تمایل دارند که مثل شهروندان ایرانی از امنیت کشور سود برده تا بتوانند به فعالیت‌های خود ادامه دهند.
مدیرکل امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور در ادامه با تأکید بر اینکه در اتفاقات اخیر مورد خاصی و مشخصی وجود ندارد که بخواهیم به صورت مصداقی در مورد آن صحبت کنیم ادامه داد: افراد چه ایرانی چه تبعه خارجی، اگر بخواهند مخل امنیت باشد و به عنوان آشوب‌گر، اغتشاش‌گر و… فعالیت‌های عادی و روزمره شهروندان را به خطر بیندازند طبق مقررات با آنها برخورد می‌شود چون قانون برای همه یکسان است.
وی اضافه کرد: همواره رویکرد و نگاه جمهوری اسلامی به اتباع عدالت محورانه بوده است؛ امری که سازمان‌های بین‌المللی نیز به آن اعتراف کرده‌اند.
نفی و خشونت و محدودیت بس است
این سخنان در بین فعالان فرهنگی افغانستانی بازتاب‌های گوناگونی داشت. زهرا زاهدی با انتشار یادداشتی در کانال تلگرامی پیشگامان خبر به این سخنان واکنش نشان داد:
همین سه روز پیش نمایشگاه آثار هنرمندان افغانستانی و صنایع دستی افغانستان با اجرای موسیقی سنتی در پر ترددترین و شلوغ‌ترین ایستگاه متروی شهر تهران برگزار شد. هفته قبل‌تر سه فیلم از سه کارگردان و مستندساز در تهران به نمایش آمد. خوشنویس‌های ما در نمایشگاه‌های مختلف اشتراک می‌کنند. تئاتر اجرا می‌کنند. نمایشگاه عکس و نقاشی برگزار می‌کنند. نویسندگان و شاعران ما حائز مقام‌های قابل توجه در جشنواره‌ها می‌شوند. جوانان ما در دانشگاه‌ها با رتبه‌های عالی قبول می‌شوند. گاهی مشکلات مجوز و لغو برنامه و مسائل این چنینی هم هست.
اما این‌ها از جای دیگر نیامده‌اند همان کارگرهایی هستند که آجر به آجر دیوار و شهر شما را بالا برده‌اند. همان کودکان کوره‌های آجرپزی و میوه‌چینی و مزارع پنبه‌اند. پدرها و مادرهایشان با قالی‌بافی و آن چند شغل تعریف شده در قانون جمهوری اسلامی نان به سفره آورده‌اند. گیرم که چندتایی بعد از سی سال خون دل خوردن کارفرمای یک ساختمان هم باشد!
و سپس نوشت:
ما به طور کلی با دو گروه و دو تفکر در دو مسیر روبرو می‌شویم که بر خلاف هم حرکت می‌کنند. مسیر اول «فرهنگ‌سازی و بازسازی تفکر معمول» و مسیر دوم «نفی و خشونت و محدودیت.»
باید به صراحت گفت که به حاشیه راندن و محدود کردن مهاجران تجربه سی و هشت ساله‌ای است که عوارض آن دامن‌گیر جامعه میزبان نیز خواهد شد. این نگاه و این تفکر نیاز به بازبینی و اصلاح دارد.
اشتغال مهاجران در ایران
در این بین بحث قدیمی اشتغال مهاجران در بازار کار ایران بار دیگر رونق گرفت. استدلال‌ها در مورد فواید و ضررهای حضور نیروهای کار مهاجر در ایران خبرگزاری‌های مختلفی را به سراغ کارشناسان فرستاد. شبکه‌ی نظر برای بحث پیرامون این موضوع به سراغ پیمان حقیقت‌طلب رفت.
حقیقت‌طلب در گفت‌وگو با شبکه‌ی نظر به تاریخچه‌ی حضور و اشتغال مهاجران افغانستانی در ایران پرداخت. پیش از انقلاب اسلامی حدود ۶۰۰هزار نفر مهاجرا افغانستانی در بازار کار ایران مشغول به کار بودند. پس از انقلاب و با کودتای ۱۳۵۸ افغانستان میلیون‌ها مهاجر افغانستانی راهی مرزهای ایران شدند. با توجه به سیاست درهای باز ایران این مهاجران در شهرها و روستاهای ایران ساکن شدند و همچون شهروندان ایرانی به کار مشغول شدند. اولین مصوبه‌ی محدودیت شغلی برای مهاجران در سال ۱۳۶۳ بخشنامه شد. به دلیل این که بسیاری از نیروهای ایران در جنگ با عراق فعال بودند، مهاجران کمبود نیروی کار درون کشور را جبران کردند. پس از پایان جنگ هم نقش مهاجران افغانستانی در بازسازی زیرساخت‌های ایران بی‌بدیل بود. اما تغییر سیاست‌های کلی ایران در قبال مهاجران و اجبارشان به بازگشتن سبب شد که همواره محدودیت شغلی و برخوردهای شدید دوره‌ای علیه مهاجران روتین شود. علاوه بر آن ما مهاجران نسل دوم را داریم که در ایران به دنیا آمده‌اند، در ایران تحصیل کرده‌اند و خیلی‌هایشان تا مدارج عالی را پیموده‌اند. اما به دلیل محدودیت‌های شغلی در کارهای سطح پایین مشغول به کار می‌شوند. به دلیل پشتکار و انگیزه‌ای که دارند به خصوص در کارهای تولیدی به سرعت از شاگردی به اوستایی می‌رسند. و این روندی بسیار طبیعی است.
بسامد اظهارات منصور حاجی در مورد تقصیر مهاجران به روزنامه‌ی صبح کابل هم رسید. این روزنامه هم به مسئله‌ی اشتغال مهاجران افغانستانی در ایران پرداخت و نوشت:
اگر مسأله‌ی گردش پول در چرخه‌ی اقتصاد مطرح است، چه بسا مهاجران افغانستانی با وجود فعالیت و اشتغال در ایران، پولی که از کارفرما می‌گیرند یا خود به دست می‌آورند، در داخل کشور ایران مصرف می‌کنند و حچم پولی که مهاجران افغانستانی در ایران به گردش انداخته اند در برابر پولی که از این کشور به دست مهاجران افغانستانی خارج می‌شود، بسیار ناچیز است.
سلام تورو خدا این انگ ها رو به ما نچسبونید