اردیبهشت ۴, ۱۴۰۳ ۵:۰۲ بعد از ظهر
سیمکارت تلفن همراه؛ برای گروهی از مهاجرین قابل دسترس و برای تعداد قابل توجهی نه!
نزدیک به چهار دهه از زندگی مهاجران افغانستانی که به صورت قانونی در ایران زندگی می‌کنند می‌گذرد، با این وجود جمعیت قابل توجهی از آنها امکان استفاده از حق مالکیت، حتی در کم‌ارزش‌ترین کالاها مانند سیمکارت تلفن همراه را ندارند. امروزه در جهان، ارائه‌ی خدمات سیمکارت به تمامی افراد حاضر در یک کشور که مدرک هویتی معتبر دارند (چه اهل آن کشور و چه خارجی) امری پذیرفته و معمول است.
دریافت سیم کارت تلفن همراه، دغدغه تکراری مهاجرین افغانستانی است. ماجرای رسانه‌ای شدن محرومیت و مشکلات مهاجرین در زمینه سیمکارت از پست اینستاگرامی «فرشته حسینی»، بازیگر افغانستانی سینما شروع شد و با بازتابی که داشت موجب شد آذری جهرمی، وزیر وقت ارتباطات شخصا به آن ورود کند. او پس از پیگیری در پستی اینستاگرامی ضمن دلجویی از این بازیگر اقدام صورت گرفته توسط مخابرات را غیرقانونی و سلیقه‌ای خواند. با این وجود همه مهاجران تا این اندازه خوش شانس نیستند که وزیر ارتباطات پیگیر موضوع آنها باشد.
بعد از رسانه‌ای شدن این خبر و ورود وزیر ارتباطات به آن و مراجعه مهاجرین به دفاتر پیشخوان برای خرید سیمکارت و مشکلاتی که ظاهرا پس از گئشت چندسال همچنان پابرجا مانده، این سوال پیش می‌آید که آیا تمامی گروه‌های مهاجر در ایران مشمول اخذ سیمکارت به‌نام خودشان هستند؟
مشمولین اخذ سیمکارت
مطابق قانون، گروه‌های مشخصی از مهاجران می توانند با در دست داشتن مدارک مورد نیاز که توسط مراجع قانونی اعلام شده است، به دفاتر پیشخوان یا مراکز فروش سیمکارت مراجعه کرده و سیمکارت مورد نظر خود را تهیه کنند. اما این برخورداری با اما و اگرهای فراوانی روبه‌رو است و در عمل نیمی از مهاجران قانونی برای دریافت سیمکارت به نام خودشان مشکل دارند. برای مهاجران بدون مدرک و پناهجویان هم چون فرآیند ثبت درخواست پناهجویی وجود ندارد، هیچ سیم‌کارتی اعطا نمی‌شود.
براساس این دسته بندی و تحقیقات صورت گرفته، در ایران گروه‌های مختلف مهاجرین افغانستانی در امکان برخورداری از سیمکارت تلفن همراه به صورتی‌که در جدول زیر مشخص شده‌است به دو گروه تقسیم می‌شوند؛
1. پناهندگان و مهاجرانی که مدرک اقامت معتبر دارند و حق برخورداری از سیمکارت را دارند.
2. مهاجران بدون مدرک، پناهجویان و گروه‌هایی دارای مدرک اقامتی موقت که حق برخورداری از سیمکارت را ندارند.
| ردیف | نوع مدرک اقامتی | امکان اخذ سیمکارت |
| 1 | گذرنامه دارای اقامت معتبر کد فراگیر | وجود دارد |
| 2 | گذرنامه خانواری (دارای روادید تا۱۴۰0/۹/۳۰) شناسه ویژه | وجود دارد |
| 3 | دفترچه پناهندگی معتبر- کد فراگیر | وجود دارد |
| 4 | دفترچه اقامت معتبر صادره از نیروی انتظامی- کد فراگیر | – |
| 5 | کارتهای آمایش ۱۶ یا ۱۷- شناسه ویژه | وجود دارد |
| 6 | کارتهای هویت ۱۵ یا ۱۶- شناسه ويژه | وجود دارد |
| 7 | برگه تردد دارای اعتبار بدل از کارت آمایش شناسه ویژه | – |
| 8 | دفترچه اقامت ویژه صادره از نیروی انتظامی۔ کد فراگیر | – |
| 9 | برگ حمایت تحصیلی صادره در سال ۱۴۰۱ یا ۱۴۰۰ | – |
| 10 | برگ سرشماری اتباع خارجی بدون مدرک | – |
تصمیم‌گیران این حوزه می‌گویند هیچ منع قانونی بر سر راه صدور سیم کارت برای مهاجرین مجاز وجود ندارد؛ آنها با داشتن مدارک هویتی معتبر شامل کارت پناهندگی، کارت اقامت (آمایش)، گذرنامه معتبر، کارت هویت می‌توانند حداکثر سه سیمکارت فعال تلفن همراه به نام خود خریداری کنند. آنها این حق را دارند که سیمکارت‌شان به‌نام خودشان باشد ولی در میدان عمل، دستگاه‌های اجرایی در احقاق این حق دست‌اندازهایی را ایجاد می‌کنند.
موانع مهاجرین در اخذ سیمکارت
عملکرد سلیقه‌ای دفاتر پیشخوان دولت در اعطای سیمکارت به مهاجرین
دفاتر پیشخوان دولت و نمایندگی های فروش سیمکارت تلفن همراه از فروش آن به مهاجران افغانستانی خودداری می‌کنند یا میان دسته های مختلف مهاجران دارای مدرک قانونی تبعیض قائل می‌شوند.
براساس مصاحبه و مشاهدات میدانی، در برخی دفاتر پیشخوان خدمات دولت، مهاجران دارای پاسپورت و کارت آمایش به ترتیب نزد متصدیان ثبت نام سیمکارت در نمایندگی ها و دفاتر پیشخوان خدمات دولت دارای اعتبار هستند و آنها با این دو گروه نسبت به انواع دیگر گروه‌های دارای مدارک معتبر که مشمول دریافت سیمکارت می‌شوند، آشناتر هستند. علاوه براین همانطور که پیش‌تر به آن اشاره شد، غالب مراکز سلیقه‌ای عمل می‌کنند، برخی مراکز می گویند صدور سیم کارت برای اتباع خارجی ممکن نیست، در برخی مراکز آدرس مراکز ویژه‌ای را می‌دهند. اما هستند مراکزی هم که برای اتباع خارجی سیمکارت صادر و فعال می‌کنند. بنابراین به نظر می‌رسد در این خصوص شاهد یک بی نظمی باشیم.
احراز هویت در ثبت اطلاعات مهاجرین جهت اخذ سیمکارت
اصلی‌ترین مشکلی که برای خرید سیم کارت توسط اتباع خارجی وجود دارد، بحث احراز هویت است. مسئله احراز هویت در هنگام خرید سیم کارت برای اتباع داخلی و خارجی یکسان است با این تفاوت که احراز هویت اتباع داخلی از طریق استعلام از ثبت‌احوال انجام می‌شود اما برای احراز هویت اتباع خارجی چند روش وجود دارد.
کسانی که قصد دارند با استفاده از گذرنامه خود سیمکارت دریافت کنند، باید از طریق وزارت اطلاعات استعلام شوند و اتباع افغانستانی یک راه شناسایی بوسیله کد فراگیر دارند که از طریق سامانه پژواک و شاهکار استعلام صورت می‌گیرد. سامانه پژواک برای استعلام کد فراگیر اتباع افغانستانی ساکن ایران استفاده می‌شود. سامانه شاهکار نیز شبکه احراز هویت کاربران است. برای ثبت مالکیت یک سیمکارت باید استعلامات لازم به وسیله این دو سامانه انجام شود و پس از مثبت بودن استعلام‌ها فرآیند ثبت مالکیت سیم کارت تکمیل شود. متاسفانه گاهی این سامانه ها با مشکلاتی مواجه می‌شوند و نتیجه استعلامات را به درستی و یا در زمان مقرر ارائه نمی‌دهند و باعث بروز مشکلاتی در تهیه سیم کارت اتباع خارجی می‌شوند.
با بررسی تاریخچه این مشکل در گذشته می‌توان نتیجه گرفت که این ناهماهنگی ها و عملکرد سلیقه‌ای متصدیان موضوع جدیدی نیست. ترکیب این دو مسئله باهم بهانه خوبی را دست متصدیان داده تا از ارائه خدمت امتناع کنند.
در اینجا سوال پیش خواهدآمد که چرا متصدیان ثبت سیمکارت در دفاتر پیشخوان و نمایندگی‌های فروش سیمکارت چنین عملکردی دارند؟ مگر این شغل آنها نیست و بابت همین خدمات پول دریافت نمی‌کنند؟ چه دلیلی دارد به این شکل از ارائه خدمات امتناع کنند؟
بررسی ها نشان می‌دهد زمانیکه فرد نمی‌تواند با کد خودش سیمکارت بگیرد، برخی از دفاتر، سیمکارت غیرمجازی که به اسم دیگران فعال شده را به مهاجرین گران‌تر میفروشند.
در این باره معاون مدیرکل اتباع وزارت کشور در تاریخ ۵ تیر ۱۳۹۷به امتناع دفاتر پیشخوان از فروش سیمکارت به مهاجرین اشاره کرده و می‌گوید: به دارندگان کارت آمایش باید سیمکارت داده شود. تمامی اطلاعات دارندگان کارت آمایش در سیستم وزارت کشور ثبت است و مانعی برای فروش سیمکارت وجود ندارد، اگر مشکل استعلام اطلاعات است که این کار با اتصال به سیستم وزارت کشور براحتی امکان پذیر است. کارتهای آمایش کارتهای معتبر و به مثابه کارت ملی ایرانیان است و متاسفانه امتناع از فروش سیمکارت برخوردی سلیقه‌ای بوده چرا که با این مدرک اقامتی باید سیمکارت داده شود. اگر اپراتورهای تلفن همراه چون «ایرانسل، همراه اول و رایتل» بدلیل مشکلات استعلامی خدمات فروش را به مهاجرین قطع کرده‌اند با مراجعه به وزارت کشور پروتکل اخذ اطلاعات را به امضا رسانده و به سیستم استعلام اطلاعات مهاجرین در وزارت کشور متصل شده تا این مشکل برطرف شود.
سخن پایانی
بی‌نظمی در اعطای سیمکارت به گروه‌های مجاز و عدم تخصیص سیمکارت تلفن همراه برای گروه‌های غیرمجاز، مشکلات زیادی برای مهاجرین در ساده‌ترین امور زندگی پیش خواهد آورد.
با توجه به اینکه مدت ها است که در عصر ارتباطات زندگی می‌کنیم، عدم دسترسی به سیمکارت شخصی پیامدهای فراوانی به دنبال خواهد داشت، مثل سو استفاده از سیمکارت فردی که سیمکارت به اسم او ثبت شده. در بسیاری از پرونده های کلاهبرداری و حتی جرایم در حد جنایت به سیم کارت هایی برخورد شده که در اختیار مالک اصلی نیست و افراد دیگری از آن استفاده می کنند.
همچنین دانش آموزان در تمامی دسته‌های مهاجرین، براساس فرمان رهبری امکان تحصیل در مدارس ایران را دارا می‌باشند که علی رغم مشکلاتشان در ثبت‌نام بموقع در مدارس، با تبدیل شدن تدریس به آموزش مجازی و ترکیبی، بلاخره همه‌ی آنها نیازمند برقراری ارتباط با مدرسه و معلم بصورت مجازی هستند. بنابراین بسیاری از آنها به دلیل مجاز نبودن برای اخذ سیمکارت یا عدم توفیق در خرید سیمکارت به‌نام خودشان، مجبور به تهیه سیمکارت تلفن همراه به‌نام هموطنان مشمول اخذ سیمکارت یا شهروندان ایرانی می‌شوند.
[…] دست‌اندازهایی را ایجاد می‌کنند. برای مثال در مورد مالکیت سیمکارت شاهدیم که دفاتر پیشخوان دولتی بین دسته‌های مختلف […]
متأسفانه چندین بار به نمایندگی های ایرانسل همراه اول و رایتل مراجعه کردم ولی نتونستم سیمکارت بگیرم هر بار بهم گفتند که سامانه شاهکار اطلاعات شما رو بالا نمیاره به پلیس مهاجرت هم مراجعه کردم گفتند مشکل حل میشه
هنوز که حل نشده متاسفانه
حالا مشکل جدید که پیدا شده برای خواهرم اینه که چون پدرم سیم کارت به اسم خودش ندارم نمیتونه توی سامانه دولت من ثبت اطلاعات کنه و مدیر مدرسه هم گفته تا این مشکل برطرف نشه نمیتونم اجازه بدیم بیاد مدرسه
امیدوارم این مشکلات بیهوده زودتر حل بشه
سلام من برگه سرشماری دارم پاسپورتم تاریخش گذشته پارسال خواستم سیم کارت بگیرم بهم ندادن گفتن فقط با کارت آمایش میشه سیم کارت گرفت منم مجبور شدم ازسیم کارت خانوادم استفاده کنم گوشیم هک شده واطلاعاتم لورفته چندنفر تهدیدم میکنن که مجبورم برای نجات ازدستشون سیم کارتامو عوض کنم ولی خب به هرنفر فقط دوتا سیم کارت میدن یعنی خانوادم دیگه نمیتونن سیم کارت جدید بگیرن به خودمم سیم کارت نمی‌دن من چکار کنم ????
همه جای جهان حتی نژاد ستیزترین کشورها هم دیگه به همه ی مهاجرین حتی بی مدرک ها ،سیم کارت میدن چرا ایران انقدر به ما مهاجرین ظلم می‌کنه واز حقوق اولیه محروممون می‌کنه